آتنا غلام نیارمی*

سیاست تاریخسی و ششمین نشست گروه جامعه شناسی تاریخی سه شنبه 14شهریور ماه 1396 با عنوان «سیاست تاریخ» با حضور دکتر الهام قاسمی، دکتر مهدی تدینی و دکتر شروین وکیلی در سالن فرهنگ کتابخانه ملی ایران برگزار شد. در این نشست الهام قاسمی درباره «سیاست موزه ها در برابر میراث ایرانشهر»، مهدی تدینی درباره «فلسفه سیاست تاریخ» و شروین وکیلی درباره «قدرت، تبارنامه و کتمان» مباحثی را مطرح کردند.

در ابتدای جلسه، قاسمی به نشان دادن سیاست برخی از موزه های بیگانه با یک نمونه پژوهشی از موزه لوور فرانسه در برابر میراث ایرانشهر پرداخت. او در این پژوهش با 4 مسأله روبرو بوده است: 1.نقشه جغرافیایی ایران، 2.وارد کردن عنصر نژاد در هنرهای تمدن ایران، 3.دگرگونی جهت و سوی خوانش تاریخ هنر ایران و 4.ابهام درباره دیرینگی و اختصاص برخی آثار ویژه. برای پدافند از هویت هنری و دانشی ایران، نگریه ایرانشهر -که استوار بر یک جغرافیای سیاسی مشخص و شهرمندی ای کهن، به پایتخت تیسپون در زمان ساسانی است- به کار رفته است. در زمان پسا ساسانی نیز، پس از گسست های دینی یا نژادی شهریاران چیره بر ایرانشهر، گرچه مرزهای جغرافیایی این واحد تمدنی دچار دگرگونی شدند، اما مرزهای فرهنگی آن بارها بازیابی شده اند؛ به گونه ای که ما از دید به ویژه هنری و ادبی، دوباره از شرق تا هندوستان، از شمال تا آبخازستان از جنوب تا جنوبی ترین کرانه های خلیج فارس و از غرب تا آسیای کوچک به آن واحد تمدنی دست می یابیم که مارشال هاجسون و بروس لارنس از آن با عنوان «کمربند فرهنگی ایرانی شده» نام برده اند.

پس از آن تدینی به توضیحاتی درباره مفهوم سیاست تاریخ پرداخته و این مفهوم را تفسیر یا فهمی از تاریخ که بر مبنای دلایل سیاسی خاصی صورت بندی شده باشد تعریف کرد. به اعتقاد او، تاریخ به دو دلیل عمومی بودن و هویت ساز بودن، همواره برای سیاست جذاب بوده است. او از هفت الگوی پر بسامد سیاست تاریخ یعنی الگوی برجسته سازی، سیاه نمایی، سیاه و سفید خوانی، جفت الگوی قهرمان – دیو سازی، جفت الگوی ناچیز نمایی- بزرگ نمایی، جعل و الگوی یادزدایی نام برد و به توضیح کامل هریک از این الگوها پرداخت. به اعتقاد او از سیاست گذاری در تاریخ گریزی نیست اما کار سیاست باید واکاوی، کشف و افشای کژ الگوهای تاریخ باشد.

در ادامه جلسه، دکتر وکیلی درباره جاری شدن تاریخ سیاست در کتیبه ها سخن گفت و سیاست تاریخ را «روایت هنجارین تاریخ که منافعی را برآورده می کند» تعریف کرد. به اعتقاد او، تاریخ سرنوشت هر چیزی را تعیین می کند. چون تاریخ تعریف می کند. پس از آن، به الگوها و تکنیک های تک کتاب بودن، قهرمان تراشی، ابهام یا پیشینه تراشی مبهم و تفاسیر عجیب از متون پرداخته و هر کدام را به تفصیل توضیح داد.

وکیلی ادامه داد: سیاست تاریخ بوده، هست و خواهد بود و از آن گریزی نیست. وی دراین راستا، پیشنهاداتی ارائه کرد و گفت: تاریخی می ماند که مستند، دقیق و منصفانه باشد. باید در این حوزه، طرح پرسش جسورانه داشته باشیم. برای پاسخگویی، دقیق و صادق باشیم. تابوها را از نتایج برداشته و آن را محکم بیان کنیم.

درپایان جلسه، حاضران پرسش های خود را مطرح کرده و سخنرانان به این پرسش ها پاسخ دادند.

*تهیه و تنظیم گزارش