دکتر آزاد ارمکینشست علمی دفتر دانشگاهی ایلام انجمن جامعه شناسی ایران با موضوع نظریه‌پردازی در علوم انسانی روز شنبه 2 اردیبهشت 96 با حضور دکتر تقی آزاد ارمکی (استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران) با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید در سالن اجتماعات دانشکده‌ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ایلام برگزار شد. در این نشست، رئیس دانشگاه ایلام و اعضا هیئت رئیسه این دانشگاه، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی، اعضاء هیئت علمی دانشگاه ایلام، دانشجویان و سایر علاقمندان حضور داشتند.

در آغاز نشست دکتر محمد علی اکبری، رئیس دانشگاه ایلام ضمن عرض خیر مقدم به مهمان ویژه‌ برنامه و حاضرین در جلسه در خصوص «مسئولیت اجتماعی» جامعه‌شناسان و مسئولیت اجتماعی دانشگاه سخنانی ایراد نمود. دکتر یارمحمد قاسمی، مدیر گروه علوم اجتماعی و مدیر دفتر دانشگاهی انجمن جامعه‌شناسی در دانشگاه ایلام، ضمن ارائه‌ گزارشی از فعالیت‌های دفتر دانشگاهی انجمن به معرفی سخنران جلسه پرداخت.

سپس دکتر تقی آزادارمکی، سخنران اصلی نشست بحث خود را با "ساده‌انگاری این‌همانی علوم انسانی" آغاز و اظهار داشت: بحث عام در رابطه با نظریه پردازی در علوم انسانی خطایی بسیار بزرگ است چون هر حوزه از علوم انسانی دارای مختصات ویژه‌ خود برای نظریه پردازی است.

دکتر ارمکی، نظریه پردازی در علوم انسانی را هم ضرورت تلقی کرد و هم خطا و ادامه داد: ضرورت است از آن لحاظ که علم بدون بازنگری و بازاندیشی و نظریه‌پردازی به پیش نمی رود و خطاست از آن لحاظ که نظریه‌پردازی در خارج از حوزه‌ علم توهمی بیش نیست. نظیر اظهارنظر در خصوص فوتبال توسط فردی که تخصصی در زمینه فوتبال ندارد. نظریه پردازی در  خارج از علم، نظر است نه نظریه پردازی.

دکتر اکبری ایلام1استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران،  نظریه پردازی را کنشی  تلفیقی از آگاهی و عدم آگاهی دانست وگفت: هیچ نظریه پردازی به قصد نظریه پردازی وارد عرصه علم نشده است بلکه حاصل مطالعات او به نظریه منجر می شود. اگر نظریه پرداز از فرجام کار خود اطلاع داشت به احتمال زیاد کار علمی خود را رها می کرد. نظریه پردازی از زمانی آغاز شد که داوران علم وارد میدان شدند و در خصوص کارکرد علم به بررسی و اظهار نظر پرداختند. دغدغه همه‌ آن‌ها،  سامان علم بود.

دکتر آزاد ارمکی از دو گروه پوزیتویستها و شبه پوزیتویستها که دغدغه‌ سامان علم داشتند یاد کرد و افزود: پوزیتویستها علم را معادل روش در نظر گرفتند و این در حالی است که روش، ابزار معرفت است و دغدغه‌ شبه پوزیتویست ها سامان دهی علم از طریق تغییر تمام ارکان علم نظیر مبانی ، روش و ... بود.امروزه بیشتر به جای «نظریه سازی» به «نظریه سایی» یا «نظریه بازی» می پردازند. نظریه پردازی دارای یک سلسه شرایط لازم و کافی است. شرایط لازم نظریه پردازی وجود گفتمان پیشین، سازمان علم، فضای علمی ، مناسبات علمی، آیین علمی است که به اقتضائات و شناخت منجر می شود. اگر شرایط لازم محقق نگردند، شناخت حاصله جز تخیلی فردی نیست.

سخنران این جلسه گفت: تاریخ را نخبگان نمی‌سازند و نگرش نخبه گرایانه نسبت به تاریخ یعنی سلب مسئولیت و رفع تکلیف اجتماعی از سایر اقشار است. به عنوان مثال دورکیم نابغه نبود اما در چرخه‌ای از مناسبات و آیین‌های علمی قرار گرفت. اما سئوالی که در این مجال به میان می آید آن است که آیا دانشمند به تنهایی می‌تواند نظریه پردازی کند؟ پاسخ آن خیر است. زیرا در سایه‌ مخالفان و موافقان تفکر است که نظریه ها شکل می گیرد. نظیر مدافعان و مخالفان حکمت صدرایی که به تعالی این اندیشه کمک نمود.

نشست ایلام نظریه پردازی2دکتر تقی آزاد ارمکی، یکی از شروط کافی نظریه پردازی را داشتن تصویر (image) از جامعه ایرانی دانست. غربی ها وقتی که گفتند ما ملت برتر دنیا هستیم، به فکر نظریه پردازی افتادند. بر این اساس جهان ایرانی باید تعریفی از خود ارائه دهد.

وی ادامه داد: داشتن مصرف کننده، استمرار بازی و بقای آکادمیک، تاریخ‌مند شدن علم و ظهور تاریخ علم و معرفت و داوری مبتنی بر متن شروط کافی دیگر نظریه پردازی است.

در پایان، دکتر تقی آزاد ارمکی به سئوالات حاضرین پاسخ داد.