نقد کتاب مسائل اجتماعی2نشست نقد و بررسی کتاب«مسائل اجتماعی» با حضور دکتر هوشنگ نایبی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و مترجم کتاب)، دکتر عماد افروغ (جامعه‌شناس و رئیس اسبق کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی)، دکتر سیدحسین سراج‌زاده (رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران) و دکتر صلاح‌الدین قادری (عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی) روز سه شنبه ۲ خرداد ۹۶ در مرکز فرهنگی شهر کتاب بهشتی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، دکتر هوشنگ نایبی، مترجم کتاب، در سخنان کوتاهی به بیان اهمیت این کتاب پرداخت وگفت: این کتاب به شناخت محققان کمک می‌کند که برای مقابله یا مهار مسائل اجتماعی چگونه از دانش جامعه‌شناسی استفاده کنند.

در ادامه، دکتر عمادافروغ، جامعه‌شناس و پژوهشگر علوم اجتماعی، به رابطه مساله اجتماعی و واقعیت اجتماعی پرداخت و گفت: مساله اجتماعی ذیل واقعیت اجتماعی است. اما سوال مهم این است که واقعیت اجتماعی چیست؟ آیا همان آمار و ارقام است؟

این جامعه‌شناس درادامه، به بحث ایده و واقعیت پرداخت و با مهم خواندن رابطه بین ایده و واقعیت، گفت: ایده روی واقعیت تأثیر می‌گذارد و موضوع اجتماعی، اعم از واقعیت و ایده اجتماعی است. وی بابیان اینکه بین واقعیت و ارزش، رابطه وجود دارد، افزود: برای تبیین رابطه بین ایده و واقعیت باید گفتگو شود. ایده، واقعیت‌ها را می‌سازد و دنبال تفسیر آن نیست.

افروغ، مسائل اجتماعی را مهمترین موضوع یک جامعه‌شناس و علم جامعه‌شناسی دانست و گفت: اینکه چه چیزی مساله است به نظم هنجاری و ارزشی جامعه بستگی دارد و نسبیت‌گرایی واقعگرا در اینجا معنا پیدا می‌کند.

افروغ با بیان اینکهفلسفه اجتماعی فیلسوف در تعیین و تبیین مسائل اجتماعی تأثیر دارد، افزود: یکموضوعی شاید در جایی مساله باشد اما جای دیگری، نباشد. اما پرسش مهم این است که مساله اجتماعی چیست؟ آیا علیت است؟ آیا ریشه‌یابی واقعیات اجتماعی است ؟ و نقش عوامل بیرونی کدام است؟ همه  این پرسش‌ها، بحث موضوعات بیرونی را به میان می‌کشد.

نقد کتاب مسائل اجتماعی3دکتر افروغ به برخی موضع‌گیری‌های نویسنده در کتاب اشاره کرد و گفت در مجموع نویسنده با منش نوع‌دوستانه به مسائل اجتماعی نگریسته و دلالت‌های سیاسی هر مساله را خوب دیده است. افروغ با اشاره به اینکه آمارهای ارائه شده در این کتاب مربوط به جامعه آمریکاست، افزود: بهترین فرصت برای مترجم و ناشر کتاب بود که با مقایسه وضعیت جامعه ایران و آمریکا، مسائل اجتماعی ایران را بیان کنند. مترجم همچنین می‌توانست مقدمه‌ای بر این کتاب بنویسد و در برخی موارد، آنچه را نویسنده گفته، نقد کند.

در ادامه این نشست،دکتر سراج‌زاده، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، با طرح این پرسش که از کتاب مسائل اجتماعی چه درسی می‌توانیم درخصوص جامعه ایران بیاموزیم، گفت: این کتاب به فهم مسائل اجتماعی کشور کمک می‌کند. جان مشونیس، نویسنده این کتاب، با سابقه‌ای ازجامعه‌شناسی به این موضوع پرداخته است. وی کتابهای متعددی به‌ویژه با رویکردآموزشی در حوزه جامعه‌شناسی تألیف کرده که کتاب مسائل اجتماعی بی‌شک یکی ازمهمترین آنهاست.

کتاب اگرچه بحثهای عمیق نظری ندارد، برای دانشجویان و علاقه‌مندان حوزه جامعه‌شناسی بسیار مناسب است. سراج‌زاده افزود: این کتاب، تأکید ویژه‌ای روی سیاست دارد و در تبیین مسائل اجتماعی توجه خاصی به امر سیاست دارد.

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران به پیوند مسأله اجتماعی و قدرت پرداخت و گفت: قدرت تعیین می‌کند که چه چیزی مساله اجتماعی تعریف شود و چه کسانی چه موضوعی را به‌عنوان مساله عمومی مطرح کنند.در بحث رابطه قدرت و مساله اجتماعی است که تعیین می‌شود چه کسانی منافع خود را منافع همگان تعریف کنند و اینکه رسانه‌ها په نقشی داشته باشند.

سراج‌زاده مسائل اجتماعی را با علائق و ارزش‌های جامعه مرتبط دانست و با اشاره به تغییر هنجارها و ارزش‌های یک جامعه در طول زمان گفت: به‌دلیل ارتباط مسائل اجتماعی با هنجارها وارزش‌های جامعه، زمانی که ارزشها تغییر می‌کنند، مسائل اجتماعی نیز دستخوش تغییر وتحول می‌شوند. لذا برخی مسائلی که در گذشته، مساله نبوده است احتمال دارد، در حال حاضر مساله باشد.

امتیاز این کتاب این است که به‌خوبی به سیاست و قدرت، پرداخته و رابطه مسائل اجتماعی را با سیاست و قدرت تبیین کرده است. نویسنده این کتاب، از سه منظر محافظه‌کاری، لیبرالیسم و چپ‌گراییبه تبیین مساله اجتماعی می‌پردازد و نشان می‌دهد از منظر این سه رویکرد و دیدگاه،مساله چگونه فهمیده می‌شود. نویسنده تصریح می‌کندکه مسائل اجتماعی با نظریات مختلف، متفاوت فهمیده می‌شوند.

سراج‌زاده همچنین نگاه نقادانه نویسنده را ستایش کرد و افزود: نویسنده کتاب بسیار آگاهانه تلاش کرده تانگاه نقادانه‌ای را در خواننده ایجاد کند. بنابراین در جای جای کتاب، سوالات مهمی را از خواننده می‌پرسد و او را به تأمل وامی‌دارد.

این استاد دانشگاه، به ترجمه کتاب نیز اشاره کرد و گفت: دکتر نایبی، مترجم شناخته‌شده‌ای در حوزه علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی است و این کتاب انتخاب بسیار خوبی است که ایشان زحمت ترجمه آن را کشیده‌اند. ترجمه این اثر، بسیار روان و سلیس است و ظرفیت آن را دارد که به‌عنوان کتاب آموزشی تدریس شود.

وی همچنین به نبود معرفی مبسوطی از نویسنده در ترجمه این کتاب پرداخت و گفت: شایسته بود مترجم و ناشراین کتاب، مقدمه‌ای بر این کتاب می‌افزودند.

نقد کتاب مسائل اجتماعی1این استاد دانشگاه همچنین درخصوص ترجمه برخی واژه‌ها گفت: اگرچه واژه‌نامه در انتهای جلد دوم این کتاب درج شده، بهتر بود توضیحی درباره برخی واژه‌های مهم و کلیدی داده می‌شد. وی به ترجمه عبارت social constructionism  اشاره کرد و گفت: شاید معنای «برساخت‌گرایی» مناسبتر از تعبیرگرایی باشد که در این کتاب استفاده شده است. زیرا واقعیت اجتماعی در فرایند اجتماعی ساخته می‌شود که واژه تعبیرگرایی این را نمی‌رساند.

این کتاب خیلی واقع‌بینانه نوشته شده و برای درک تصویری واقع از جامعه آمریکا مناسب است. سراج‌زاده افزود:حتی از منظر دشمن‌شناسی نیز، خواندن این کتاب می‌تواند مفید باشد.

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران با طرح این پرسش که این کتاب چه فایده‌ای برای ما دارد؟ گفت: سه رویکردسیاسی مطرح شده دراین کتاب، کم و بیش در کشور ما نیز وجود دارد؛ در جامعه ایران ازمشروطیت تاکنون سه جریان محافظه‌کار، لیبرالیسم و چپ وجود داشته است. کتاب مسائل اجتماعی به ما می‌آموزد که چگونه با این رویکردها مسائل اجتماعی را تحلیل کنیم. همچنین نحوه استفاده نویسنده از آمار و ارقام و واقعیات و شواهد در تببین مسائل اجتماعی می‌تواند الگو باشد.

دکتر صلاح‌الدین قادری، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی نیز به‌عنوان آخرین سخنران درخصوص کتاب مسائل اجتماعی گفت: بسیاری از مسائلی که در این کتاب تشریح شده، مسائلی است که ما نیز درایران ممکن است هر لحظه با آنها مواجه شویم یا قبلا برای ما نیز اتفاق افتاده باشد. قادری برجستگی این کتاب را در داشتن شمولیت دیگر کتابهای حوزه جامعه‌شناسی دانستو افزود: ویژگی ممتاز این اثر آن است که ضمن بیان مشکلات و مسائل اجتماعی، درعین بی‌طرفی به بیان راه‌حل نیز می‌پردازد. این کتاب سعی کرده از جنبه‌های مختلف بهمساله اجتماعی بپردازد و با بیانی ساده، پیچیدگی‌های مساله اجتماعی را تبیین می‌کند.نویسنده همچنین، تحلیل نظری پدیده را ارائه می‌کند و داده‌ها را تحلیل می‌نماید.

این جامعه‌شناس افزود: دراین کتاب به بحث سیاستگذاری نیز پرداخته شده و از این منظر به نقدی که به جامعه‌شناسان وارد است مبنی بر اینکه آنها به راه‌حل نمی‌پردازند، راه حل نیز ارائه می‌کند. این کتاب همچنین بخوبی، تخیل جامعه‌شناسی را مطرح  و بحث سیاست اجتماعی رانیز بخوبی بیان می‌کند. نویسنده همچنین بحث نحوه ارزیابی سیاست را مطرح و راههای ارزیابی سیاست را بیان می‌کند. جان‌ مشونیس، نویسنده این کتاب، در پایان هر فصل درباره آینده سخن می‌گوید و توضیح می‌دهد که رویکرد ما چه خواهد بود؟

در بخش پایانی این نشست، مترجم کتاب درخصوص نقدهای مطرح شده، پاسخ داد.

نشست نقد و بررسی کتاب«مسائل اجتماعی» به همت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و با همکاری مرکز فرهنگی شهر کتاب و انجمن جامعه‌شناسی ایران در شهر کتاب بهشتی برگزار شد.

منبع گزارش: سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات