عصر روز دوشنبه ۲۲ آبان‌ماه به همت دفتر دانشگاهی یزد انجمن جامعه شناسی ایران نشست «چالش های پژوهش های علوم اجتماعی در ایران» با سخنرانی دکتر احمد کلاته ساداتی مدیر گروه جامعه شناسی این دانشگاه در سالن اجتماعات دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.

چهار چالش اصلی پژوهش های علوم اجتماعی

به گزارش دریافتی از دانشکده علوم اجتماعی، در این نشست که با حضور چندتن از اعضای هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی برگزار شد دکتر کلاته ساداتی در ابتدا چهار چالش اصلی پژوهش های علوم اجتماعی را شامل چالش نظری، چالش روش شناختی، چالش سیاست گذارانه و چالش مبتنی بر عاملیت عنوان کرد. در رابطه با چالش نظری دکتر کلاته ساداتی فقر نظریه در کشور را به عنوان یکی از مشکلات مرتبط با پژوهش مطرح کرد که در این حالت نظریه های وارداتی در رابطه با مسائل اجتماعی مورد آزمون قرار می گیرند. وی افزود: در چنین وضعیتی، نظریه مذکور نه تنها به حل مسئله کمک نمی کند بلکه باعث انباشت مسئله در کشور می شود. دکتر کلاته ساداتی تصریح کرد: نظریه ها دو ساختار اساسی دارند، یا نظریه های عام اند که قابل استفاده در همه شرایط اجتماعی اند، یا خاص و مبتنی بر بستر هستند. از آنجایی که ما در رابطه با بستر اجتماعی خود نظریه های بومی نداریم، ناگزیریم از نظریه های وارداتی استفاده کنیم و آنها را آزمون کنیم و این امر باعث شده که به طور ناخودآگاه نظریه ها نقش اصلی خود را در پژوهش ها از دست بدهند و جایگاه نظریه در پروژه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی فقط منحصر به فصل ادبیات تحقیق شود. از این فصل به بعد رد پایی از نظریه دیده نمی شود.

چالش روش شناختی

وی درخصوص چالش روش شناختی گفت: بزرگترین مشکل مطالعات اجتماعی، چالش روش شناختی است. در این زمینه مسائل اصلی عبارتند از: کم توجهی به مبانی پارادایمی تحقیقات (کمی، کیفی، انتقادی)، غالب بودن پارادایم کمی طی چهار دهه اخیر، کم توجهی به رعایت اصول اساسی تحقیق بخصوص در نمونه گیری ها، کم توجهی به روش های تحقیق کمی و کیفی به روز و تاکید بر روش هایی که مربوط به چند دهه قبل است، و در نهایت کم اهمیت تلقی شدن روش شناسی در مطالعات است. وی اظهار کرد: در این زمینه مسئله اساسی این است روش شناسی در مطالعات اجتماعی کم اهمیت تلقی شده یا اینکه محدود به مدل های آماری جدید یا روش های تحلیل داده های کیفی به روز یا با استفاده از نرم افزار شده است. این در حالی است که محقق علوم اجتماعی بیگانه با سیر تحول روش ها و گردش کار معرفت در دنیاست. همچنین، در رابطه با روش شناسی نیز سهم مطالعات تاریخی در تولید دانش در مطالعات علوم اجتماعی اندک است یا اینکه مبتنی بر روش شناسی های علمی انجام نمی گیرد. این در حالی است که تقریبا تمامی جامعه شناسان کار خود را با مطالعات تاریخی و تاریخی-تطبیقی شروع کرده اند.

در بعد سیاستگذاری علم و دانش نیز نیازمند سیاست های جدید هستیم

وی گفت: در بعد سیاستگذاری علم و دانش نیز نیازمند سیاست های جدید هستیم که محقق علوم اجتماعی ناگزیر از ورود و تبادل دانش و معرفت با دنیای خارج باشد. در حال حاضر به علت کم توجهی به چاپ مقالات در مجلات لاتین و معتبر داخل و خارج، مطالعات علوم اجتماعی دچار افت روش شناختی شده است. به گفته این عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی زمانی که محققی مقاله اش را به مجله معتبری می فرستد و مورد داوری قرار می گیرد، به بسیاری از ایرادات روش شناختی خود پی می برد. از سوی دیگر بی توجهی سیاستگذاران به یافته های علمی محققان داخل باعث نوعی بی رقبتی در محققان علوم اجتماعی برای انجام کارهای دقیق و مبتنی بر شواهد شده است. در نهایت آنکه وی موضوع عاملیت را به نقش استادان علوم اجتماعی و دانشجویانی که انگیزه بالایی برای تحقیق و پژوهش دارند مربوط کرد. در این زمینه عاملیت نیازمند بیرون آمدن از پوسته فعلی است که تولیدات دانشی خود را فقط در مجلات داخل به چاپ می رساند و از آن احساس رضایت می کند. عاملیت نیازمند تحولی درونی در خود است که در جهت توسعه دانش خود در ابعاد روش شناختی با مرزهای بیرون از کشور ارتباط برقرار کند. وی یادآور شد: طبیعی است که اگر این اتفاق در عاملیت به وجود نیاید، احتمال تحول در مطالعات علوم اجتماعی ضعیف است. البته در این زمینه همان طور که ادوارد شیلز اشاره کرده است، یکی از چالش ها، چالش زبان است. بعد از سخنرانی دکتر کلاته ساداتی، حاضران به نقد و بررسی دیدگاه های مطرح شده پرداختند.

 

منبع گزارش: سایت دانشگاه یزد

 

• < قبلی
• بعدی >