نشست مطالعات دین پژوهی با حضور پروفسور مونیکا والراب از دانشگاه لایپزیک آلمان در قم و با همکاری دفتر انجمن جامعه شناسی در قم و جامعه المصطفی روز چهارشنبه 13 دی ماه 1396 برگزار شد.

نقش اسلام در گشادگی و عدم تخالف با سکولاریته

برای اولین بار رییس سابق انجمن جامعه شناسی آلمان که فارغ التحصیل فوق دکترای رشته الهیات مسیحی و جامعه شناسی از المان است و سالها  در حوزه دین کار مطالعاتی انجام داده است از دانشگاه لایپزیک آلمان، با دعوت دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در قم برای انجام مشاهدات عینی و بی واسطه، گفت و شنود با اصحاب علمی و دین شناس دانشگاهی در قم و بررسی نقش و تاثیر دین ( اسلام) در عرصه های عمومی جامعه، به بازدید از مراکز دانشگاهی دینی و اماکن مذهبی پرداخت.

دیدار یک روزه خانم دکتر ولراب زار، استاد تمام جامعه شناسی دین در دانشگاه لایپزیگ المان، از قم با دیدار از موسسه حکمت جامعه المصطفی آغاز شد. در این دیدار  پروفسور ولراب زار دغدغه های پژوهشی خود را در حوزه  دین اسلام مطرح کرده و با فضلا و مدرسین حوزه  علمیه موسسه بین المللی حکمت دیدار و به بحث و گفت و گو پرداختند.

عبدالله باقری مدیر دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در قم در این باره گفت: پروفسور ولراب به عنوان مقدمه، تجربه تحقیقی خود را طی سالیان گذشته در حوزه سکولاریزه شدن اقتدار طلبانه شرق المان با اساتید در میان گذاشت و این تجربه را پایه  رویکرد انتقادی خود به سکولاریسم برشمرد. از نظروی بار هنجاری مفهوم سکولاریسم، چنان از توان تحلیلی این مفهوم کاسته که راه را بر نقد جامعه شناسانه آن کاسته است. بدین ترتیب، از نظر ایشان، می بایست نگاه جدیدی پیشه کرد که نه به جدایی و شکاف بلکه به تفکیک ها و تمایزهای دین از دیگر عرصه های اجتماعی؛ و نه فقط به سیاست بل به فرهنگ، نشانه شناسی، فضاها و تقسیم کار در میان عرصه های اجتماعی بپردازد. ایشان در ادامه صحبت های خود، موضوع کار خود را دین و دیگری های آن معرفی کرد و از این پروژه به عنوان تلاشی جهت مطالعه تاریخی شیوه های تفاوت گذاری از دل دین ورای تاریخ کلیسا و غرب یاد کرد.

او در پاسخ اساتید موسسه  بین المللی حکمت از جامعه المصطفی قم، به نقش الهیات اسلامی در گشادگی و عدم تخالف با سکولاریته پرداخت. تاکید وی بر این نکته بود که دین اسلام دربرگیرنده و تقویت کننده سایر عرصه های اجتماعی است. به علاوه از آنجا که پیامبر عظیم الشان اسلام نه فقط بر مسلمانان که بر تمام بشر حجت داشته است لذا معنای مدارا و کثرت گرایی نیز در اسلام متفاوت خواهد بود. بدین ترتیب رویکرد سکولار برای اسلام پذیرفته است، امری که نهایت مدارای اسلامی را نشانگر می شود، اما این مدارا از دامان نسبیت گرایی برنیامده بلکه سر در ایده تک خدایی دارد.

همین بحث در میزگرد اساتید حوزه فلسفه و کلام دانشگاه مفید قم با پروفسور ولراب، پرسش ها و زمینه های پژوهشی متفاوتی را برانگیخت. در این میز گرد، مفاهیم سکولاریزه شدن، سکولاریسم، سکولاریته، لائیسیته و پساسکولار مورد بحث قرار گرفتند. نقدهای این میزگرد با این ایده آغاز شد که تمایز امر قدسی و عرفی چنانکه در مسیحیت قابل پیگیری است در اسلام وجود ندارد. این تمایز به طور تاریخی در مسیحیت موجبات شرایط ازاردهنده اجتماعی را فراهم آورد که به شکل گیری تاریخی امر سکولار منجر شد. دو مولفه  ایرانیت و شیعه گری در تجربه  اجتماعی دین در ایران مهم شناخته شدند که زمینه شکل خاصی از قشربندی اجتماعی و توافق بر سر حکومت دینی را فراهم آورده اند. اهمیت این موضوع زمانی اشکار می شود که متوجه باشیم، بر خلاف اسلام، در مسیحیت عملا فقه و شریعت وجود ندارد، بنابراین هر نوع اقتداری با تکیه بر نهاد کلیسا شکل می گیرد، الزامی که اسلام نه در واحد فرد و نه در واحد جامعه با ان رو به رو نبوده است. در اینجا طبقه بندی جامعه شناسانه ای از الگوهای روشنفکران مسلمان ایرانی در قالب تیپ ایده ال وبری نیز صورت گرفت. بر این اساس 4 تیپ در عرصه  اسلام پژوهی قابل ردیابی است، علمای سنتی، سنت گرایان، لیبرال پراگریتیویست ها و نو اندیشان دینی یا اصلاح گرایان.

مدیر دفتر انجمن جامعه شناسی ایران در قم همچنین اضافه کرد که این دیدار با هدف مشاهده عینی و مستقیم نقش و کارکردهای اجتماعی و تفکیک های آن در فرهنگ عمومی و عرصه های عمومی و استماع دیدگاههای اساتید الهیات و فلسفه و دین شناس در حوزه علمیه و دانشگاه های حوزه  دین در قم صورت گرفته است که مورد تاکید و تکرار آن توسط طرفین قرار گرفت.

دین پژوهی قم1

دین پژوهی قم2

12دی96 4

12دی96 3

دین پژوهی قم3دین پژوهی قم4دین پژوهی قم5دین پژوهی قم6

 

اخبار مرتبط:

سکولاریته‌های چندگانه: دین و مدرنیته در عصر جهانی شدن