گزارشی از گردهمایی انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان

پرویز اجلالی^*

هشتمین گردهمایی دوسالانه انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان (The Association for the study of Persianate Societies)** درتاریخ 24 تا 27 اسفندماه 1396 در انستیتو مطالعات شرقی دانشگاه ایلیا در تفلیس پایتخت گرجستان برگزار شد. در این کنفرانس سه روز و نیمه به غیر از سخنرانی افتتاحیه رئیس انجمن و توضیحات کمیته برگزارکننده، 151 ارائه مقاله پژوهشی پیش بینی شده و 173 پژوهشگر برای ارائه مقاله دعوت شده بودند که ازاین میان تعداد اندکی غایب بودند . پژوهش ها در46 نشست موضوعی ارائه شدند. در ذیل به عناوین نشست ها اشاره شده است. اما از ذکر عناوین سخنرانی ها معذورم چون مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد شد.

روز اول

1- ایرانشناسان و مطالعات ایرانی در گرجستان

2- اشکال اقتدار سیاسی در جهان فارسی زبان پسا مغول (1)

3- نگاه از بیرون و از درون : نوشتن درباب دیگری در دوران پیش از اسلام و دوره اسلامی آغازین

4- بازنمایی پادشاهی آسمانی در جهان پارسی گوی

5- متون شاعران کلاسیک فارسی

6- معماری و برنامه ریزی شهری در ایران مدرن

7- - اشکال اقتدار سیاسی در جهان فارسی زبان پسا مغول (2)

8-ساخت وسازها و تعاملات اجتماعی در آسیا در دوران باستان متاخر

9- شجره و هویت مذهبی در میان اسماعیلیان بدخشان

10- آمیزش اساطیر و افسانه ها

11- هنر و هنروران در جهان فارسی زبان

12- متون خطی مصور

13- اکولوژی، معماری و پوشش در فرهنگ های فارسی زبان

روز دوم

14- جامعه شناسی در جهان فارسی زبان

15- هویت و مذهب : رویکرد در زمانی

16- اخلاق ، جامعه ، وادبیات کلاسیک

17- علم و فرهنگ در بدخشان

18- تحول زبان و ادبیات فارسی

19- بررسی مضمونی پیوندهای سیاسی – مذهبی

20- بازنمایی زنان و زنانگی در ادبیات و جامعه

21- سیاست و جامعه شناسی تشیع

22- دوره قاجار وصفوی

23- حکومت ساسانی و نمایش قدرت در قفقاز جنوبی

24- نویسندگان زن پیشامدرن و جامعه

25- فرهنگ ایرانی و منش ملی

26- بازرگانان و اندوخته های‌شان

27- سیاست منطقه‌ای و محلی در دوره ساسانی و دوره آغازین اسلامی

28- ادبیات ونمایشگری

29- تاثیر و میراث آرتور آپهام پوپ و فیلیس اکرمن

روز سوم

30- سیاست و ادبیات در دوران پیشامدرن

31- فرهنگ کتاب، نامه نگاری، و حسابداری در جهان پارسی گو

32- روابط ایران و اروپا

33- نمایش دو فیلم مستند: اعجاب معماریاثر پژمان اکبر زاده و جمشید گیوناشویلی (ایرانشناس و ایراندوست معروف گرجی ) اثر بابک رضوی

34- پیوندهای اجتماعی ، مذهبی و روشنفکری از دوران صفوی تا پهلوی

35- تزئینات فیگورانیو و حکاکی: از صفویه تا قاجار

36- انتقال دانش توسط اسماعیلیان در طی قرون و اسلام از دیدگاه اسماعیلیان

37- تحولات سیاسی و اجتماعی از پایان دورة صفوی تا مشروطیت

38- ترجمه، زبان آموزی و کنترل در امپراطوری هخامنشی

39- موضوع های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در ادبیات معاصر و کلاسیک فارسی

40- حس و ادراک در خطاطی

41- مباحث فرهنگی و اجتماعی در زرتشتیگری

42- بازگشت پهلوان: دنباله ها، تکمله ها و بازتاب های شاهنامه فردوسی

43- سعدی و میراث ادبی او

44- نقد متون

45- روابط بین المللی حوزة پارسی

46- متون زرتشتی : پیش و پس از فتح ایران

شرکت کنندگان:

پژوهشگران شرکت کننده در همایش از مراکز آموزشی یا پژوهشی 26کشور جهان در کشوری که در آن نشانه های فرهنگی زبان و فرهنگ پارسی به وضوح قابل بازیابی است، به شوق درمیان گذاشتن یافته های پژوهشی خود درباره تاریخ، زبان، ادبیات، معماری، و محیط زیست سرزمین های حوزة زبان فارسی گرد آمده بودند. شرکت کنندگان در همایش از کشورهای زیر به تفلیس آمده بودند.

*علاوه بر 37 پژوهشگری که از دانشگاه ها و مرکز پژوهشی ایران در همایش شرکت کرده بودند، 27 پژوهشگر ایرانینیز از دانشگاه ها و مرکز تحقیقانی کشورهای دیگرآ مده بودند( 15 نفر از دانشگاه های آمریکا و 9 نفر از سایر کشورها ).

حرف ها و سخن ها

اشاره ای هرچقدر هم کوتاه به بحث های متنوع و جذابی که در همایش درباره تاریخ سیاسی اجتماعی و ادبی جوامع حوزه فرهنگی زبان فارسی مطرح شد، در یک گزارش البته ممکن نیست. اما برای این که خوانندگان از این قند پارسی که تا تفلیس رفته است دهانی شیرین کرده باشند، اشاره ای به مباحث یکی از نشست ها می تواند مفید باشد در نشست سعدی و میراث ادبی او چهار پژوهش از دانشگاه های اکلاهما، مک گیل ، کالیفرنیا و مازندران مطرح شد. در نخستین پژوهش الکساندر جباری از اولین ترجمه گلستان سعدی به زبان چینی در قرن شانزدهم میلادی (سه قرن پس از آفرینش گلستان ) و تاثیری که بر آموزش مسلمانان چین طی قرن ها داشته و اهمیت آن از لحاظ سنت ترجمه به چینی سخن گفت و خبر از انتشار گلستان سعدی دوزبانه ای داد که کاملترین و صحیح ترین ترجمه گلستان به چینی است و در سال 2012 منتشر شده و با نیازهای جمعیت مسلمان چینی قرن بیست ویکم سازگار شده است.

در پژوهش دوم فرشید سادات شریفی از دانشگاه مک گیل و کیوان اصلاح پذیر از موسسه اساطیر پارس شیراز دیدگاه سعدی را درباره قدرت مورد مطالعه قرار داده و به این نتیجه رسیدند که شیخ شیراز از سویی حاکمان را به استفاده بردن از اهل خرد و روشتفکران نصیحت می کند و از سوی دیگر دانشمندان را به دوری جستن از حکام تشویق می کند. به نظر سخنرانان در این توصیه ها تضادی نیست در واقع این روشنفکران مستقل و آزاد فکرند که می توانند به مدد حکام بیایند. درواقع او در یکی از تاریک ترین ادوار تاریخ فارس به جای گرفتار آمدن در افکار منفی صوفیانه افراطی سخنگو و مدافع جامعه مدنی باقی می ماند.

سخنران سوم دکتر رناتا استودر از دانشگاه کالیفرنیا به رویکرد سعدی به بدن پرداخت و اشاره کرد که تفسیرهای سنتی غزلیات سعدی یا تمام شور وشوق عاشقانة اورا به عشق عرفانی به پروردگار تعبیر می کنند یا این که اصولاً او را شاعری اهل دنیا و غزلیات او را اشعار عاشقانه مادی و معمولی می دانند. اما پژوهش عمیق تر ما را به این نتیجه می رساند که در واقع شیخ مصلح الدین شیرازی میان این دوسطح رابطه برقرارکرده و بدن و عشق مادی را ابزاری لازم برای استعلا و رسیدن به عشق عرفانی به شمار می آورد و بالاخره سخنران چهارم قدسیه رضوانیان از دانشگاه مازندران کوشید که به گلستان بر اساس مکتب تاریخی گری نو همچون تاریخ نگاه کند.

گفتگوهای گرمی که پس از سخنرانی ها درگرفت عطر شیراز را در فضای تفلیس، بخش دیگری از جهان فرهنگی ایرانی پخش کرد و یک بار دیگر این بیت را درگوش جان شنوندگان تکرار کرد که:

زمین به تیغ بلاغت گرفته ای سعدی                               سپاس دار که جز فیض آسمانی نیست              

بدین صفت که در آفاق صیت شعر تو رفت                       نرفت دجله که آبش بدین روانی نیست  

*عضو هیأت مدیره انجمن جامعه شناسی ایران

** انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان انجمنی غیر دولتی، غیرسیاسی، غیر انتفاعی و حرفه ای برای همکاری پژو هشگرانی است که به مطالعه فرهنگ وتمدن جوامع پارسی زبان و حوزه تمدنی ایرانی می پردازند. انجمن دیدگاه میان رشته ای دارد و متخصصان رشته های گوناگون از جامعه شناسی وتاریخ و اقتصاد وعلم سیاست و جغرافیا گرفته تا ،متخصصان ادبیات، معماری، شهرسازی و هنر را گرد هم آورده است. افزون بر این انجمن از پژوهشگران این حوزه در سطح جهان حمایت می کند و مجله مطالعات فارسی (Persianate Studies) را که مجموعه ای از مقالات پژوهشی، نقد کتاب و گزارش کنفرانس است به زبان انگلیسی منتشر می کند. انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان یازده شعبه در کشورهای مختلف و دوشعبه در ایران در تهران و شیراز دارد. کنفرانسی که گزارش آن در ذیل می آید قرار بود که سال 1395 در شیراز برگزار شود که به دلیل برخی مشکلات مربوط به ویزای شرکت کنندگان برگزاری آن به اسفند 96 و تفلیس موکول شد. انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان درگذشته همکاری هایی داشته اند و امیدواریم که این همکاری در آینده نیز ادامه پیدا کند. برای اطلاع بیشتر درباره کنفرانس به سایت آن مراجعه شود:

http://www.persianatesocieties.org/index.php/conventions/asps-biennial-convention-tbilisi-2018

• < قبلی
• بعدی >