درباره دفتر قزوین

مدیر: دکتر لیلی حاجی آقایی

شورای مدیریت: الهام نظری، نازنین دلنواز

قزوین، بلوار شهید باهنر، خیابان نصر،کوچه رضوان، پلاک 62، طبقه سوم

شماره تماس: 09125812904


 

گزارش نشست‌های دفتر قزوین

آرشیو گزارش نشست‌های قزوین

آخرین جلسه دفتر دانشگاهی قزوین انجمن جامعه شناسی ایران در سال 95، در تاریخ 27 بهمن ماه 1395 و در محل سالن دفتر مطالعات اجتماعی استانداری قزوین برگزار شد.

در ابتدای این نشست مدیر این دفتر دانشگاهی، دکتر ابراهیمی لویه به معرفی موضوع نشست، «جامعه شناسی سازمان های مردم نهاد» پنجمین نشست این دفتر دانشگاهی پس از آغاز به کار آن پرداخت.

پس از آن محسن ساکتی (فارغ‌التحصیل کارشناسی پژوهشگری اجتماعی) با ذکر تاریخچه‌ای از اتمسفر شکل‌گیری NGO ها در کشورهای مختلف پس از جنگ جهانی، با ذکر پاره‌ای از آمار کمی به تحولات این NGO ها و همچنین شکل‌های گوناگون و کارکردهایشان در طی دوره تاریخی پس از جنگ‌جهانی اشاره نمود و گفت: پیشرفت NGO ها منجر به وسیع‌تر شدن گستره‌ فعالیت آنها از سطح محلی و منطقه‌ای به شکل‌های ملی و بین‌المللی و بین‌الدولی و تاثیر آنها در دنیای معاصر سبب گردید که برخی این نهادها را، «دولت‌های در سایه» تلقی نمایند. این تحولات همزمان با گسترش عصر اطلاعات، منجر به شکل‌گیری نهادهای حقوق بشری و حمایتی بی‌شماری در سطح جهانی شد و به آنها یک هویت سازمانی و حقوقی با قواعد منظم مخصوص به خود بخشیده است. لذا نبایستی منافع کلی و مزایای اینگونه سازمان ها را برای قربانیان نقض حقوق بشر، افراد جامعه و حتی خود دولتها نادیده انگاشت به نحوی که امروزه با توسعه مفاهیم آزادی، حقوق بشر، حقوق محیط زیست و ... سازمان های غیردولتی مختلفی در عرصه های متفاوت شکل گرفته است. تأثیر این سازمان ها در ارتباط با شکل گیری قواعد حقوق بین الملل (بخصوص نظام های بین المللی حقوق بشر)، اجراء و نظارت بر این قواعد، لابی کردن به منظور تصویب قوانین خاص، برجسته سازی موارد نقض حقوق بشر توسط دولت ها غیرقابل انکار می باشد.

او در خصوص تحولات NGO ها در ایران، در ابتدا پیشینه ای از فعالیت‌های مردمی در طی تاریخ اجتماعی ایران مطرح کرد (نظیر فعالیت‌های مردمی در حل برگزاری جشن‌ها و عروسی‌ها، عزاداری، بُنه‌ها، شکل‌گیری جنبش‌های انسان‌دوستانه نظیر پهلوانان، فتوتیان و ...) و سپس اشاره‌ای به روند شکل‌گیری NGO به شکل نوین آن از حدود سال‌های 1376 به داشت و تحولات کمی NGO ها در دو دوره 1375 تا 1385 و از 1385 تا 1396 را مقایسه کرد. ساکتی در پایان بحث خود ضمن ارائه گزارشی تصویری و پخش کلیپ ویدئویی، به معرفی چند NGOفعال در «سطح محلی» نظیر موسسه سلامت ذهنی، در «سطح کشوری» نظیر موسسه همیاران سلامت روان مینودر و در «سطح بین‌المللی» نظیر موسسه غیرانتفاعی توانا، پرداخت.

در بخش دوم این نشست، دکتر اسفندیاری به ارائه بحث خود پیرامون موضوع این نشست پرداخت. وی در ابتدا با ذکر این مطلب که «بهترین کارورزان هر رشته علمی، افرادی هستند که همیشه دلبسته فلسفه‌ آن رشته‌اند»، پیرامون چیستی جامعه‌شناسی گفت: جامعه‌شناسی علمی است به شدت هرمنوتیکال و جهان جامعه‌شناسی جهان پیچیدگی‌هاست و نمی‌توان آن را به شناخت جامعه تقلیل دهیم. جامعه‌شناسی علم شناخت منطق حاکم بر جامعه و روح حاکم بر آن است. عوام جسمیت جامعه یا عینیت مسائل اجتماعی را می‌بینند ولی دیدن روح حاکم، کار جامعه‌شناسان است. در ایران بیشتر جامعه نگاری داریم تا جامعه شناسی(سوسیوگرافی داریم نه سوسیولوژی).

وی در ادامه به شاخص های قرن بیست و یکم اشاره کرد و آنها را به این شرح برشمرد:

  • ü                  جابجایی قدرت(دست به دست شدن قدرت) (قدرت امروز از حوزه سخت (نظامی) به حوزه نرم (فرهنگی) نقل مکان کرده، از مدیر به کارشناس، از دولت به ملت، از جنرالز موتور به سامسونگ) امروز عصر پایان امپراطوری ها است حتی در ورزش.
  • ü                  جابجایی در {مفهوم} قدرت (امروز قدرتمند کسی است که اطلاعات دارد نه زور و زر) قدرت معنای تازه یافته.
  • ü                  تعادل سه ساحت بازار، دولت و حوزه عمومی. (نسبیت گرایی)
  • ü                  شیفت شکل مناسبات دولت و ملت(شکل گیری دولت مدرن) خلق سوژه جدید (شهروند) خلق موقعیت های سوژگی. انقباض دولت انبساط حوزه عمومی.
  • ü                  گسترش سازمانهای مردم نهاد ( از طریق مشارکت گرایی) یا اتخاذ مدیریت مشارکتی.
  • ü                  افزایش سرمایه اجتماعی (بجای توجه صرف به سرمایه اقتصادی)
  • ü                  فعال شدن حوزه عمومی و جامعه مدنی (شهروندگرایی)
  • ü                  حضور فعال زنان در عرصه های اجتماعی (جنسیت زدایی)
  • ü                  در یک کلام  قرن بیست و یکم  به قول گیدنز قرن بازاندیشی است. قرن تفکر نقاد و خلاق است. قرن تغییر کنش انسان است در پرتو شناخت جدید. لیک نقش دولت از یک نهاد کنترل کننده و نطارتی به نهاد تسهیل گر بدل شده است. تمام رفتارها از حوزه ناخودآگاه به عرصه خوداگاه انتقال می یابد. قرن پایان امپراطوری، قرن پایان هژمونی ساختار، قرن انقباض دولت یعنی تولد سازمانهای مردم بنیاد و .....
  • ü                  سازمانهای مردم نهاد و بطلان دوالیسم های ده گانه کاذب در جامعه شناسی

دکتر اسفندیاری سازمان‌های مردم نهاد را امری اجتماعی و مقوله ای جامعه شناختی دانست و سه ویژگی آنها را برشمرد.

  1. سازمانهای مردم نهاد social هستند
  2. سازمانهای مردم نهاد Interdiciplineهستند
  3. سازمانهای مردم نهاد multi.causal هستند

او در ادامه بحث خود شاخص‌های سازمانهای مردم نهاد (بنیاد) را به شرح زیر مطرح کرد:

ü                  غیر دولتی

ü                  داوطلبانه ، خودجوش و خودگردان

ü                  خدمتگذار(با اتخاذ راهها و اهدافی در جهت رفع نیاز قشر وسیعی از مردم می کوشند)

ü                  کنشمندانه  یا کنشگرانه

ü                  توسعه مدار

ü                  کیفیت زندگی مردم هدف اصلی آنها است. به عبارتی رسالتشان توانمند ساختن مردم است.

ü                  این سازمانها برای ارضا نیاهای فوری تشکیل نمی‌شوند لیک اهداف بلند مدت دارند (محیط زیستی، حقوق بشری، توسعه ای)

ü                  مستقل و غیر وابسته از احزاب سیاسی (در زمان تاسیس تعهد می دهند وارد سیاست نشوند)

ü                  انعطاف پذیرند(reflixeblity) و در ساختار دیوانسالاری (متصلب) دولتی جای نمی گیرند.

ü                   همه فعالیت هایشان آشکار و دارای شفافیت است و زیر زمینی نیستند.