بیست وسومین نشست گروه جامعه شناسی تاریخی با عنوان نقد وبررسی کتاب «سیاست در بستر زمان» نوشته پل پیرسون با حضور مترجم کتاب، دکتر محمد فاضلی، یکشنبه 25خرداد 1393 در انجمن جامعه شناسی ایران برگزار گردید. در این نشست دکتر علی جنادله، دکتر ابراهیم توفیق و دکتر آیت الله میرزایی نیز حضور داشتند.

درابتدای جلسه دکتر محمد فاضلی توضیحاتی درباره کتاب ارائه کرد و گفت: این کتاب سومین کتابی است که در ایران در حوزه جامعه شناسی تاریخی ترجمه است. کتاب شامل مقدمه، پنج فصل ونتیجه گیری است. مسأله کتاب پرداختن به مسأله زمان و فعالیت‌های زمانمند است. این کتاب برای علوم اجتماعی ایران می تواند از اهمیت خاصی برخوردار باشد. زیرا در علوم اجتماعی ایران بیشتر کمی گرایی به چشم می خورد و به تاریخ توجه اندکی شده است.

مترجم کتاب افزود: پرسش مهم در جامعه شناسی تاریخی این است که چگونه با تاریخ کار کنیم؟ این کار نیازمند یک نظام مفهومی است. مفاهیمی که پیرسون در این کتاب از آن بهره گرفته مفاهیمی چون وابستگی به مسیر، بزنگاه، حلقه های برگشت دهنده و... است. او یک دستگاه مفهومی منسجم که مبتنی بر نقد علوم اجتماعی تاریخی می سازد. به اعتقاد پیرسون مسیر در واقعیت اجتماعی بسیار مهم است حال آنکه در علوم اجتماعی به آن اهمیت زیادی داده نمی شود. ممکن است در لحظاتی از تاریخ ساختارها، همبستگی خود را از دست بدهند اما با طی کردن مسیر مناسب دوباره به حالت صحیح باز می گردند و مفهوم زمان دراین مسیر طی شده بسیار پراهمیت خواهد بود. در این کتاب یک نظام مفهومی وجود دارد که توضیح می دهد چگونه می توان از زمانمندی در علیت های تاریخی استفاده کرد. پیرسون پیشنهاد می کند علوم اجتماعی 1-باید از روشهای کوتاه مدت دور شود.2- به نظریه هایی بپردازد که بتواند اثر زمان را در خود لحاظ کند.3-به این مسأله توجه داشته باشد که یک متغیر همواره اثر یکسانی ندارد و فرایندها در طول زمان شکوفا می شوند. دربخش دیگری از کتاب پیرسون مطرح می کند که زمان در بستر نهادها عمل می کند. تاریخ اثر خود را در شکل دادن به نمادها از طریق نظریه های بازی، انتخاب عقلانی ومنطق اقتصادی ارائه می کند.

دکتر فاضلی ادامه داد: برای بررسی تاریخ باید به تعریف نهادها پرداخت. این کتاب به تحول نهادی می پردازد. نهادها از طریق چند مکانیزم تغییر می کنند:1-ازطریق اشاعه 2-ازطریق لایه گذاری 3-ازطریق تحول کارکردی(دگردیسی). سخن آخر پیرسون در این کتاب این است که باید از سیاست به سیاست گذاری رسید.

در بخش دوم جلسه دکتر توفیق به بررسی ونقد کتاب پرداخت و گفت: باید دید چقدر این کتاب امکان جا انداختن اهمیت تاریخ در علوم اجتماعی ایران را بوجود می آورد و این کتاب این امکان را بوجود نیاورده است. این کتاب بیشتر مباحث تئوریک را مطرح کرده تا مباحث کاربردی. بهتر بود بیشتر به نتایج کاربردی پژوهش‌هایی که مطرح کرده می پرداخت. البته کتاب ارزشمندی برای مطالعه است. مسأله این کتاب زمان است. درحالیکه زمان قابلیت پروبلماتیک شدن ندارد. درکل زمان امری بیرونی است ونمی تواند به مسأله تبدیل شود. زمان آنجایی قابل مسأله شدن است که زمانمندی خود پدیده ها را مورد تأمل قرار دهیم. پیرسون در یک نگاه ساختی-کارکردی زمان را تزریق می کند. اما تغییری در رویکرد ساختی-کارکردی ایجاد نمی کند. مواجهه ما با علوم اجتماعی در ایران نمی‌تواند با آنچه پیرسون دراین کتاب مطرح می‌کند اتفاق بیفتد. در ایران علوم اجتماعی پوزیتیویسمی به معنای واقعی وجود ندارد. پس نقد مقابل آن هم وجود نخواهد داشت.

در ادامه دکتر میزرایی نیز نظر خود را مطرح کرد و گفت: پیرسون در این کتاب بر فرایندهای اجتماعی متمرکز شده است. فرایندهایی شکل می گیرند که می‌توانند علت فرایندهای دیگر باشند. در این کتاب روش و تئوری مطرح نشده اما مقدمه ای برای شروع یک مبحث مهم می تواند باشد. نوعی نگاه خطی و خوش بینی در کار پیرسون دیده می شود او به شکلی تجربی تر کار کرده و بیشتر به سمت روش شناسی جامعه شناسی تاریخی حرکت کرده است تا به سمت تئوری جامعه شناسی تاریخی.

درپایان نشست دکتر فاضلی به پرسش ها وانتقادات حاضرین پاسخ داد.

• < قبلی
• بعدی >