آتنا غلام نیارمی*
بیست وهفتمین نشست گروه جامعهشناسی تاریخی با همکاری گروه جامعهشناسی فقر، رفاه و سیاست اجتماعی روز سه شنبه چهارم خرداد 1395 با عنوان «خواندنی ها، نوشتنی ها و شنیدنی ها در نگارش تاریخی» و حضور دکتر افسانه نجم آبادی در سالن انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد.
دکتر افسانه نجم آبادی، استاد تاریخ و مطالعات زنان و جنسیت گروه تاریخ دانشگاه هاروارد است که از جمله آثارایشان میتوان به«زنان با سبیل؛ مردان بی ریش»،«دختران قوچان»،«اقرار به خویشتن وتغییر جنسیت» (به زبان انگلیسی) و... اشاره کرد.
سخنران این جلسه با تاکید بر استفاده از سایر منابع نگارش تاریخی علاوه بر اسناد مکتوب موجود از دورههای تاریخی به ویژه بهرهگیری از شفاهیات و منقولات گفت: باید به حافظه تاریخی گروهها، ملیتها و اقشار مختلف هر جامعه توجه کرد و با مسایلی که سینه به سینه درمیان نسلهای گوناگون منتقل شده آشنا شد. باید نوعی نقد و بازبینی نوشته مداری تاریخی ابتدا در حیطه پیدایش تاریخ شفاهی به ویژه در جوامعی که نوشته مدار نبوده است صورت گیرد. نگارش تاریخی نباید تنها با توجه به اسناد مکتوب تاریخی انجام شود بلکه باید از شنیدنیها و دیدنیها و اشیاء باقی مانده از دورههای گوناگون تاریخی در نگارش تاریخ بهره جست. گاهی میتوان به گروههای در حاشیه مثل دهقانان و کارگران و زنان رجوع کرد و از منقولات آنان در تاریخ نگاری استفاده نمود. توجه به تاریخ نگاری از پایین (تاریخ زندگی روزمره) به جای توجه صرف به تاریخ نخبههای جامعه، درهای جدیدی از نگارش تاریخی را به روی پژوهشگران این حوزه می گشاید. گاهی گروههای حاشیهای ردپاهایی در تاریخ که ما عادت به دیدن آن داریم، را دنبال نمیکنند بلکه خود نوعی ردپای خاص در برخی مسایل خاص از خود به جا میگذارند که در نگارش تاریخ میتوان از آن بهره گرفت. بازبینی انتقادی به نگارش تاریخ توجه مورخان را به استفاده از منابع دیگر علاوه بر اسناد و منابع مکتوب جلب خواهد کرد.
وی افزود: گاهی میتوان از خواندن بر مبنای دیدن در حوزه تاریخ استفاده کرد خوانشی دیدنی به جای خوانش الفبایی و میتوان محدوده دانش را تنها منحصر به محدوده خواندنیها و نوشتنیها ندانست. باید دانش نقل شده به صورت غیرمکتوب را جدی گرفت. خوانش مکتوبات تنها با یک نوع خوانش جواب نمیدهد بلکه باید به جنبههای دیگر نیز توجه داشت. مورخ باید گذشته را با تمام وجود لمس کند که این مهم با استفاده از تمام منابع مکتوب، اسناد تصویری، اشیاء به جامانده، شفاهیات و منقولات سینه به سینه امکان پذیر خواهد بود.
دربخش دوم نشست پرسشهایی از سوی حضار مطرح گردید و دکتر نجم آبادی به این پرسشها پاسخ داد. در پایان این جلسه دکتر شروین وکیلی، مدیر گروه جامعهشناسی تاریخی یکی از کتابهای خود با عنوان «داریوش دادگر» را به رسم یادبود به سخنران این جلسه اهدا نمود.
لازم به ذکر است که این نشست که با حضور جمعی از اساتیداز جمله دکتر علی اصغر سعیدی، دکترحمید عبدالهیان، دکتر فرهنگ ارشاد، دکتر ابراهیم توفیق و... و جمعی از اعضای گروهها و علاقمندان برگزار شد.
*تهیه وتنظیم گزارش