گروه علمی- تخصصی جامعه شناسی علم ،معرفت و فرهنگ انجمن جامعه‌شناسی ایران، در روز دوشنبه بیست و پنجم مهرماه سال جاری نشستی را در باب «الزامات توسعه‌ای آموزش عالی در فقر زدایی» برگزار کرد که در آن دکتر حمید جاودانی،مدیر گروه مطالعات مدیریت آموزش عالی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی به سخنرانی پرداخت.
سخنران این جلسه ابتدا به بررسی هستارشناسی و تبارشناسی مفهوم فقرپرداخت و خاطر نشان کرد: مفهوم فقر در فرایند تاریخی خودردچار کژفهمی شده است. او سپس مفهوم فقر را در ادبیات اقتصادی-اجتماعی مورد باز کاوی قرار داد و در این رابطه مفاهیم فقر مطلق، فقر نسبی و فقر قابلیتی و همچنین فقر از نظر نهادهای بین المللی از قبیل؛ صندو ق بین‌المللی پول و بانک جهانی را توضیح داد و در ادامه نظریه‌های مربوط به نقش آموزش عالی در ایجاد عدالت اجتماعی و فقر زدایی – به عنوان کارکرد اساسی بخش عمومی- را مورد بررسی قرار داد و گفت: رویکردهای نظری رایج بر نقش فقر زدایانه آموزش عالی تاکید دارند و البته اثر بخشی آموزش عالی را به معیارهایی چون "کیفیت" و" تناسب" و همچنین "فرصت های برابر دسترسی" مشروط می سازند.
مدیر گروه مطالعات مدیریت آموزش عالی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با ارائه داده‌های آماری به مقایسة نقش آموزش عالی در کشورهای گوناگون در ایجاد سرمایه انسانی و اجتماعی پرداخت و با استناد به داده‌های تطبیقی، عملکرد آموزش عالی ایران را نامناسب و ناکافی برشمرد و افزود: تحلیل محتوای مطالعات صورت گرفته در ایران پیرامون ریشه‌یابی فقر، نشان می‌دهد «آموزش» مهمترین عامل در فقرزدایی است. وی وجود سه ضعف بنیادی ساختاری، نهادی و مدیریتی را ناشی از کاستی‌های موجود در نظام تولید دانش و آموزش عالی توصیف کرد و افزود: «غفلت در مبانی» و «ناپیوستگی نهادی» نهادهای تولید دانش در ایران به ایجاد دو نهاد موازی انجامیده است که به روایت سید جواد طباطبایی دستگاه مفاهیم یکی خالی از مضمون و دیگری فاقد مبنا است. آن چه که به ناکارکردی و بد کارکردی‌های کنونی انجامیده است، به معنای نفی نقش آموزش عالی در کاهش فقر، عدالت اجتماعی و یا به مفهوم گسترده‌تر آن دستیابی به توسعه پایدار نیست. این ناتوانی در پاسخگویی را می توان ناشی از رویکردهای نادرست در برگزیدن الگوها برای بنیان نهادن و توسعه نظام آموزش عالی ایران دانست. برگزیدن الگوهای نامناسب همچنین موجب فقدان تعامل دو نظام تولید دانش سنتی و جدید شده است که نتیجة آن گسست فرهنگی و عدم نهادینه شدن نهادهای نو اندیش در ایران است.
در پایان حاضرین در جلسه پیرامون موضوع به بحث و گفتگو پرداختند. ابتدا آقای دکتر مرادی، عضو گروه علم ،معرفت و فرهنگ ضمن تایید نقش آموزش عالی در کاهش فقر آن را منوط بر عوامل متعدد دیگر دانست. او گفت: آنچه که جامعه ایرانی از زمان عباس میرزا تاکنون با آن دست به گریبان است پرداختن به اصل «میلیتاریسم» یا «نظامی‌گری» می‌باشد که یکی از وجوه نظام سرمایه‌داری است. این اصل موجب یک سکوت پنهان بزرگ در تاریخ شده است. در حالی‌که اکنون نظام سرمایه‌داری پیامدهای خود را در وجوه اقتصادی و فرهنگی نشان داده است. دکتر قانعی‌راد نیز از دیگر شرکت کنندگان در این جلسه بود و این سوال را مطرح ساخت که چرا با وجود این که نظریات مختلف بر نقش آموزش عالی در فقرزدایی تاکید دارند در واقعیت قرایندهای دیگری رخ می دهد؟. آیا تاکید این نظریه‌پردازان تاکیدی ایدئولوژیک است که هدف آن ایجاد فضای فکری لازم برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز برای پیشبرد فرایندهای تولید ثروت و قدرت است ؟. چرا رشد روزافزون تربیت شدگان در مقاطع بالای تحصیلی به افزایش شمار بیکاران باسواد منجر شده است؟. آیا این امرنشانگر آن نیست که آموزش عالی به تنهایی قادر به کاهش فقر و فقرزدایی نمی باشد و باید عوامل پنهان دیگری را مورد بررسی قرار داد؟.
دکتر جاودانی در پاسخ به این پرسش ها گفت: آموزش عالی نمی‌تواند به طور نامشروط چنین نقش آفرینی‌هایی داشته باشد. آموزش عالی بی‌کیفیت و بی‌تناسب که می‌تواند ناشی از کژروی در شکل‌گیری نهادهای تولید دانش باشد، نه تنها نمی‌تواند چنین انتظاراتی را برآورده سازد، بلکه ممکن است، همان‌گونه که شاهد هستیم، به نابسامانی‌ها وناهنجاری‌های دیگری نیز بیانجامد. او همچنین بر سهم اندک دانش آموختگان آموزش عالی در بخش‌های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اشاره کرد و آن را در تداوم وضعیت نامطلوب این ساختارها و استمرار ناکارکردی‌های کنونی موثر دانست. جاودانی در پایان بر این نکته تاکید کرد که نباید از رابطة مطلق بین گسترش آموزش عالی و فقر زدائی سخن گفت و بلکه باید الزامات توسعه‌ای آموزش عالی برای فقر‌زدائی را مورد بررسی قرار داد. آموزش عالی با نواندیشی و تولید دانش، رعایت کیفیت و تناسب با نیازهای جامعه و در چارچوب سیاست‌های کلان سازگار با گسترش نواندیشی و عدالت اجتماعی می‌تواند زمینه‌های لازم برای فقر زدایی را فراهم سازد.
- توضیحات
- زیر مجموعه: گزارش نشست ها
- دسته: گزارش نشست گروه جامعه‌شناسی معرفت
- آخرین به روز رسانی در 05 اسفند 1394