گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران  با همکاری موسسه نیکوکاری مهرطه و سایر سازمان های مردم نهاد، کارگاه آموزشی و دوره کارورزی «رهیافت مشارکتی در حوزه زنان و جنسیت» را در روزهای 26، 27، 28 فروردین و  2، 3 و 4 اردیبهشت 1394 برگزار کرد.

مقدمه

برقراری ارتباط و بسیج زنان در یک اجتماع محلی نیازمند برخورداری از بینش، دانش و مهارت ‎‎هایی است که از یک سو با حساسیتی جنسیتی بتواند مسائل و مشکلات زنان را دریابد و از دیگر سو شرایط ارتقاء مشارکت آنان را فراهم سازد. برای بسیاری از دانش آموختگان علوم اجتماعی، کارکنان حوزه خدمات اجتماعی و همچنین داوطلبان کنشگری مدنی که در حوزه مسائل زنان فعالیت می‎کنند یا ممکن است که در آینده در چنین حوزه ای مشغول به کار شوند ضروری است تا از یک سو مبانی چنین بینشی را در خود نهادینه کنند و از دیگر سو فرصت تمرین مهارت‎‎ها و کسب تجربه داشته باشند. اما در فضای رسمی ‎دانشگاهی در حوزه علوم اجتماعی، عموماً به چنین مواردی پرداخته نمی‎شود، در فضای فعالیت مدنی نیز عمدتاً کار با آزمون و خطا پیش می‎رود؛ از این جهت لازم است تا فرصتی برای فراگیری این مبانی و مهارت‎‎ ها فراهم شود.

به این منظور و از طرف «گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران» و با همکاری «موسسه خیریه مهرطه»، هماهنگی‎ های لازم برای برگزاری دوره «رهیافت مشارکتی» صورت پذیرفت تا در مقیاسی کوچک به این نیاز پاسخ گفته شود و زمینه ای برای یادگیری و تمرین این مبانی و مهارت‎‎ها مهیا گردد. علاوه بر دو نهاد نام برده، 9 سازمان غیر دولتی دیگر نیز در اجرای این دوره همکاری داشتند. اسامی این سازمان ها عبارتند از: موسسه توانمندسازی زنان و کودکان مهر و ماه، بنیاد امید مهر، تعاونی زنان سیزده آبان (موسسه پژوهشی کودکان دنیا)، کانون کوشا، خانه ای برای آینده (خانه توانمند سازی مادران ونوجوانان آینده)، موسسه فرهنگی آموزشی هجرت، انجمن اسنا (انجمن سفیران نیکی افغانستان)، گروه فرهنگی اجتماعی کیانا، و انجمن حمایت از حقوق کودکان (خانه‎‎های کودک شوش و ناصرخسرو).

در ادامه خلاصه‎ ای از آنچه در این دوره گذشت آورده می ‎شود.

سرفصل‎‎ های آموزشی دوره

• پیشینه و مبانی رهیافت مشارکتی
• چالش‎‎های مشارکت
• بررسی اقدامات اجتماع محور
• مبانی روش شناسی جنسیتی – مشارکتی
• بررسی نقش‎‎های جنسیتی
• تمرین روش و ابزارهای مشارکتی
• مبانی و مهارت‎‎های تسهیلگری
• اصول تیم سازی و کار تیمی

روز اول: مبانی تسهیلگری و پیشینه رهیافت مشارکتی 

هدف از پرداختن به مبانی تسهیلگری در ابتدای کارگاه، شناخت تفاوت آموزش بزرگسالان و کودکان و همچنین شناخت ویژگی آموزش بزرگسالان بود. در این قسمت شرکت ‎کنندگان با استفاده از یک فعالیت گروهی 6 اصل آموزش بزرگسالان را با یکدیگر مرور نمودند. مثلا اینکه آموزش یک امر خنثی نیست و مسیر آموزش را نیاز مخاطب تعیین می‎کند و هدف نهایی آموزش ایجاد تغییر در جامعه است.

همچنین بر این امر تاکید شد که یک تسهیلگر لازم است دانش و نگرش لازم را جهت کار در گروه ‎‎های مختلف داشته باشد. شاید برخی از این ویژگی ‎‎ها را افراد طی مرور زمان و با استفاده از تجربیات به دست آورند، اما جهت کم شدن هرچه بیشتر خطاهای احتمالی لازم است که این نقش‎‎ها و نگرش‎‎ها تمرین شوند تا به مرور زمان ملکه ذهن تسهیلگر گردند. با استفاده از یک کاربرگ که حاوی جملاتی در مورد نقش و نگرش تسهیلگر بود و گروه بندی شرکت ‎کنندگان، این مبحث نیز تمرین شد.

پیشینه و مبانی رهیافت مشارکتی آخرین سرفصل روز اول بود. در این جا شرکت‎ کنندگان به تجربیات کاری خود که به صورت مشارکتی انجام داده بودند، رجوع نموده و آن را با دیگران به اشتراک گذاشتند. پس از آن جهت مشخص شدن میزان مشارکتی بودن فعالیت ذکر شده سوالاتی مانند این که آیا رای گیری از سازوکارهای مشارکت است؟ و آیا تعداد افراد یا کمیت برای بالا یا پایین بودن مشارکت به عنوان معیار سنجش در نظر گرفته می‎شود؟ طرح گردید تا شرکت‎کنندگان تعریفی نو از مشارکت و سطوح آن به دست بیاورند.

روز دوم: بررسی اقدامات اجتماع محور و چالش‎‎های مشارکت

با هدف آشنا شدن با انواع اقدامات اجتماع محور و چالش‎‎های پیش روی این اقدامات، طی گروه‎‎ بندی، کاربرگ‎‎ هایی با محتواهایی از چند نمونه اقدام اجتماع محور بین شرکت‎ کنندگان توزیع شد تا ضمن مطالعه به این سوالات پاسخ دهند: پروژه شامل چه اهداف و مراحلی بود؟ دست‌آورد‌های پروژه چه بود؟ در جریان عمل پروژه با چه چالش ‌هایی مواجه شد؟ کدام گروه ‎‎های ذینفع در پروژه نادیده گرفته شدند؟

چالش ‎‎های مشارکت یکی از مباحث جذاب بود، چرا که اکثر شرکت ‎کنندگان در کارهای مشارکتی خود به نوعی با یکی از این چالش‎‎ ها مواجه شده بودند. جهت پرداختن به این موضوع هر دو نفر از شرکت ‎کنندگان می‎بایست در حالیکه دست یکدیگر را گرفته اند با همکاری و کمک هم یک نقاشی بکشند. با استفاده از این تمرین مفهوم بالایی/ پایینی در فعالیت‎‎های گروهی و همچنین فرایند محوری یا نتیجه محوری توضیح داده شد.

روز سوم: مبانی روش شناسی جنسیتی و بررسی نقش ‎‎های جنسیتی

در این بخش شرکت ‎کنندگان به گروه‎‎های 10 نفره تقسیم شدند، در هر گروه یک کاربرگ حاوی چکیده ای از یک تحقیق در حوزه اجتماعی را مطالعه کردند و به سه سوال پاسخ دادند: ویژگی‌ های این پژوهش از نظر شما چیست؟ نقاط مثبت و منفی آن چیست؟ اگر شما می‌خواستید درباره این موضوع تحقیق کنید، چطور آن را انجام می‌دادید؟ در ادامه با توجه به خصوصیات استخراج شده از پژوهش ها به بررسی اجمالی روند انجام تحقیقات در حوزه علوم انسانی پرداخته شد و روش شناسی مشارکتی معطوف به عمل (FemPAR) معرفی گردید.

مبحث پایانی روز سوم مختص به نقش  ‎‎های جنسیتی بود. این سرفصل در ارتباط با سرفصل قبل قرار داشت که در این قسمت با استفاده از یک فعالیت و بحث گروهی وظایف زن و مرد طی زندگی روز مره بیرون آورده شد و به صورت طیف ترسیم گردید. در پایان کار تولیدی و بازتولیدی، تفاوت ها و نحوه تقسیم کار در خانه و تغییراتی که در این تقسیم کار در حال حاضر در حال رخ‌دادن است مورد بحث قرار گرفت و در قالب یک نتیجه‌ گیری بیان شد.

روز چهارم: تمرین روش و ابزارهای مشارکتی

در ابتدا این نکته مرور گردید که متناسب با مطالبی که در سه روز اول کارگاه در ارتباط با روش ‎شناسی جنسیتی و مشارکتی مطرح گردید، مجموعه ابزارهایی وجود دارد که قابلیت ایجاد گفتگو و همفکری و همچنین شناخت را فراهم می‎کنند. در این ارتباط با اشاره به کانال‎‎ های یادگیری و آموزش بزرگسالان که شامل شنیداری، دیداری، تعاملی و همچنین عملی است، توضیح داده شد که هر مقدار در یک شیوه حواس بیشتری درگیر باشد و به ویژه افراد بتوانند در عمل از ابزار استفاده کنند، میزان یادگیری آنها بیشتر می‎شود. سپس تا پایان روز شرکت‎ کنندگان تکنیک ‎‎های «کارت نویسی»، «درخت مشکلات و پیامد‎‎ها»، «تحلیل میدان نیرو (عوامل بازدارنده و انگیزاننده)» و «ماتریس اولویت بندی» را تمرین کردند.

روز پنجم: تمرین روش و ابزارهای جنسیتی و مهارت‎‎های تسهیلگری

در ادامه بحث ‎های مربوط به استفاده از ابزارهای مشارکتی، در خصوص مفاهیم «دربرگیرندگی و شمول» در مقابل به حاشیه‎ رانده ‎شدگی صحبت شد و جنسیت به عنوان یکی از مفاهیمی‎ که نادیده گرفتن آن دایره شمول را محدود می‎کند مورد توجه قرار گرفت. ابزارهای تحلیل جنسیتی سعی دارد که وضعیت زنان را در چنین موقعیتی به درستی ارزیابی کند. در پایان این سرفصل تکنیک «بادکنک مشکلات» تمرین گردید.

دومین سرفصل روز پنجم به مهارت ‎‎های تسهیلگری اختصاص داشت که در ادامه مطالب روز اول درباره مبانی تسهیلگری بود. ابتدا یک فعالیت و بازی گروهی (نقاشی پشت به پشت) جهت ساده‎ سازی و عینی‎ سازی این سرفصل انجام شد و طی آن مهارت شنوندگی موثر، ارتباط کلامی ‎و غیر کلامی ‎موثر، مهارت حضور و مقابله با چالش اخلال گری تمرین گردید.

روز ششم: مبانی تیم‎ سازی و کار گروهی

در این روز با استفاده از بازی و تمرین‎‎ های گروهی مفاهیم تیم و گروه، تیم‎ سازی و کار تیمی، ایجاد تعارض در گروه و روش‎‎ های مقابله با تعارض مرور گردید و در پایان تیم‎‎ های کارورزی تشکیل شد و اعضای هر گروه مشخص گردید. در هر گروه یک طرح متناسب با فعالیت کارورزی تدوین گردید و مراحل اجرایی آن مشخص شد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• < قبلی
• بعدی >