گروه تخصصی جامعه ­شناسی علم و فناوری در تلاش برای بهره­گیری از تجارب علمی و پژوهشی پژوهشگران و صاحبنظران حوزه علم و فناوری، نشستی با عنوان «آموزش عالی، رشد اقتصادی و توسعه انسانی» و با حضور دکتر یزدان ابراهیمی، هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه­ ریزی آموزش عالی در تاریخ 26 خرداد 93 برگزار نمود.

موضوع بحث این نشست ارائه یافته­های پژوهش انجام شده با موضوع «آموزش عالی، رشد اقتصادی و توسعه انسانی» بود. خلاصه این بحث را در ادامه می‌خوانید.

در ابتدای خیز جوامع به سوی توسعه یافتگی انتظار اقتصاددانان و سیاستگزاران از رشد اقتصادی حذف نابرابری­ های اجتماعی، طبقاتی و توزیع نابرابر درآمد بود که عملاً محقق نگردید. تجربه اقتصادی بیانگر کافی نبودن رشد اقتصادی برای رسیدن به رفاه اجتماعی بود. دولت­ها ناگزیر از اندیشیدن و اتخاذ تدابیری برای هدایت رشد اقتصادی به سوی اهداف والای جامعه بودند.

رشد اقتصادی با افزایش تولید کالا و خدمات در بازه زمانی معین تعریف می­شود. مراحل پیشرفته رشد اقتصادی با تحقق نیروی کار دانش ­آموخته، سرمایه فیزیکی پیشرفته، تکنولوژی پیشرفته و دانش گسترده و عمیق است که همگی از کارکرد و حضور نظام آموزش عالی در هر جامعه ناشی می­شود. زمانی اقتصاد توانایی بهره­گیری از دانش ­آموختگان را دارد که انباشت سرمایه انسانی عملاً به رشد اقتصادی بیانجامد. جوامعی مانند ایران که با گسترش مضاعف آموزش عالی روبرو است، به دلیل نبود فرصت­های شغلی کافی و مناسب با مهارت دانش ­آموختگان نمی ­توانند از سرمایه انسانی خود بهره لازم را ببرد. بنابراین در کنار برنامه برای گسترش آموزش عالی باید به فکر ایجاد زمینه و محیط اقتصادی مناسب نیز بود. فناوری و نوآوری، خلق دانش جدید، افزایش تقاضا و تأمین مالی پژوهش، افزایش درآمد دولت، خانوار و بنگاه اقتصادی، گسترش و تقویت بخش خصوصی، افزایش کیفیت آموزش قبل از دانشگاه، کاهش مهاجرت و افزایش رقابت از عوامل مؤثر بر ایجاد محیط مناسب اقتصادی است. بنابراین توسعه انسانی به عنوان رویکردی انتقادی به توسعه و رشد اقتصادی مطرح می­ شود. در این رویکرد به برابری فرصت­ها برای همه، توانمندسازی افراد، توسعه پایدار و بدون مخاطره برای نسل بعدی، همکاری و مشارکت و آزادی انسان­ها در تعیین سرنوشت، امنیت، بهره­ وری و مشارکت مردم در فرایند رفاه و تعیین میزان پیشرفت جوامع به لحاظ توسعه انسانی نیازمند تعیین شاخص­ هایی برای اندازه­ گیری است.

سه شاخص عمدتاً در تعیین رشد اقتصادی مطرح است: امید به زندگی، درآمد سرانه و آموزش. در عین حال باید شاخص­ های نابرابری، فقر، جنسیت و پایداری نیز مورد توجه باشد. در گزارش ارزیابی شاخص توسعه انسانی (انجام شده در سال 2012) ایران رتبه 77 ام را در بین 186 کشور به دست آورده است.

سخنران این نشست در خاتمه بحث خود نتیجه گرفت که اگرچه آموزش عالی می­تواند با رشد اقتصادی گسترش یابد و بسیار متأثر از محیط و شرایط اقتصادی است. تبعات عدم تناسب این دو به بروز پدیده­ هایی همچون فرار مغزها می­انجامد که نامناسب بودن رشد اقتصادی مهمترین عامل مؤثر در این امر است. این در حالی است که تقاضای اجتماعی و امید به تحصیل در آموزش عالی در ایران بالا بوده و با نرخ رشد اقتصادی تناسبی نداشته است.

 

• < قبلی