کارگروه مسائل اجتماعی انجمن جامعه شناسی روز یکشنبه 26 مهرماه 1394 نشست تحت عنوان «رویکردی نوین به مسائل جوانان در آموزش وپرورش، نسبت تربیت با زندگی» در سالن جلسات انجمن واقع در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار کرد.

سخنران نخست این جلسه، دکتر صادق ذاکری، عضو هئیت مدیره انجمن ایرانی تعلیم و تربیت، به بحث در خصوص ایجاد مناسبات سازنده و دوستانه بین دانش آموزان و معلمین و شیوه تولید رابطه نافذ و شکل دهنده به دانش آموزان در راستای پیشرفت پرداخت وگفت :«یک مربی باید به فنون مربی گری مسلط باشد در غیر این صورت در کار خود موفق نخواهد بود». سپس در راستای ماهیت ایرانی تعلیم وتربیت افزود :«با توجه به عناصر فرهنگ ایرانی، مربی باید عواطف، احساسات، رفتار و افکار مخاطب را برابر گرایانه و-نه به شکل مالکانه -برای خود اوبخواهد».

وی در ادامه بحث خود به ویژگی های کلاس درسی و آنچه در یک کلاس می بایست به وقوع بپیوندد و همچنین سایر عناصر پیش برنده دانش آموزان به تولید فکر وخلاقیت پرداخت.

شاهین سلحشور، سخنران بعدی نشست، بحث خود را در حوزه مسائل آموزش و پرورش جوانان کتابی تحت عنوان «todays teenagers are more engaged with social issues than ever یا «امروزه جوانان بیش از هر زمانی به مقولات اجتماعی توجه نشان می دهند»که به تازگی ترجمه نموده است معرفی نمود.

این جامعه شناس و مترجم ابتدا به ارائه مشخصات کلی بحث خود بر مبنای کتاب پرداخت وگفت:«کتاب مذکور در سال 2014 توسط دو تن از اساتید جوان دانشگاه های لندن به نامهای jonathan Birdwell و mona bani در بریتانیا نوشته و منتشر شده است و به لحاظ موضوعی نظرگاه بسیاری از سرمایه گذاران اجتماعی، سیاست مداران وهمچنین نهادهای رسمی و غیررسمی را به خود منعطف نموده است. این کتاب در خصوص نسلی سخن می گوید که به نام نسل دیجیتال digital natives ،نسل رابطهconnection generation، نسل هزاره، نسل y، نسل جدیدی از شهروندان شناخته شده است. نسلی که نگاه، خواستار، و شیوه ای دگرگونه بر حیات اجتماعی، حل مسائل و وظایف مدنی خود دارد، نسلی که تا سال 2014 به سن 14 تا 17 سالگی رسیده است و برای شناخت آن باید از نگاه کلیشه ای، سنتی و منفی عبور کرد».

وی سپس بر اساس پژوهش موسسات مختلف تحقیقات نسلی همچون NCS،NATCEN ،DEMOS، به ارائه برخی مشخصات و آثار رویدادهای مهم سه نسل پیش از نسل مورد نظرش پرداخت وگفت :« الف) نسل سوخته یا متولدین سال 1914 که درگیرودار جنگ جهانی دوم با بالاترین درجه ایستادگی، بینشی سخت ارزشی و وفادار به سیاست های حاکمیت می یابند. ب)نسل baby boomer یا متولدین پس از جنگ جهانی دوم که در دوره ای از صلح و کامیابی و پیشرفت تکنولوژی های متنوع -همچون اختراع تلویزیون رنگی در سال 1953 و اتومبیل - و با رویکردی کمتر ارزشی و بیشتر متکی به عرف و به دنبال امنیت مالی وشغلی زیسته اند. ج)نسل x ، متولدین سال 1960 که در دوره کاپیتالیسم بازار آزاد ریگان وتاچر زیسته اند و در فروپاشی کمونیسم و پیروزی لیبرال دمکراسی حضور داشته اند».

این جامعه شناس در ادامه افزود :«از سویی بحرانهای مالی، اتفاقات فرهنگی همچون زایش هیپی گری 1960، بیکاری، جنگ ویتنام (1975-1960)، ترور جان و رابرت اف کندی و همچنین ترور مارتین لوتر کینگ (1968-1963)، جنگ عراق (2003)، حملات یازده سپتامبر 2001، رشد و گسترش شبکه های اجتماعی همچون twitter،facebook و امکانات شرکت گوگل (2006-2004) و بسیاری وقایع دیگر و نهایتا هم زمانی نسل دیجیتال با توسعه شبکه های مجازی، نگاه و بینش و زیستنی دگرگونه برای این نسل به همراه داشته است».

وی سپس به بررسی تنوع و تفاوت نگاه ها و برداشتها نسبت به نسل y پرداخت وگفت:«برخی پژوهش ها این نسل را خود رای، خود شیفته وبی تفاوت میداند (مرکز تحقیقات ipsos mori ) برخی آنان را آماده تغییر، بی پروا و متکی به نفس (مرکز تحقیقات PEW) و برخی افسرده (Huffington post). برخی نیز اثبات نموده اند که این نسل تمایل چندانی به عناوین و القاب و منزلت کاری ندارد (پیمایش گروه تحقیقاتی دانشگاه مینه سوتا) ، چندان گرایشی به مصرف مخدرات و الکل ندارد و نسبت به جوانان نسل های گذشته رفتار مسئولیت پذیرتری به این مقوله نشان می دهدESPAD) یا پیمایش مدارس اروپایی ).

وی افزود:«امروزه اثبات شده است که بسیاری از جوانان در گیر ودار تغییر کلیشه غالب و منفی راجع به خود هستند، کلیشه ای که آنان را بی احساس، بی انگیزه، شورشی، ضد اجتماعی و..... می انگارد. جوانان این نسل نشان داده اند که با توجه به وسعت شبکه ها و رسانه های مجازی و اجتماعی، تلفن های هوشمند و نو آوری های تکنولوژی، دسترسی نامحدود به اطلاعات و اخبار دارند و همین تکنولوژی ها موجب تغییر نگاه شان به جهان و مناسبات سیاسی و اجتماعی شده است. از سویی درگیر معضلات روانی، اجتماعی، مالی و شخصیتی هستند، زندگی on line بر روی سلامت فیزیکی و روانی آنان تاثیر بسیار گذاشته و از همین منظر دچار آسیب های جدی و خاصی همچون آزاربینی سایبری cyber bullying و نگرانی در مورد ظاهر خود image pressure و بسیاری معضلات روانی دیگر هستند. به قول اسکینر این جوانان حامل برآیند تاثیرات چرخه زندگی، نشانه ها و آثار هم سالی و آثار دوره ای هستند.

این جامعه شناس در بخش دوم سخنرانی خود به بررسی یافته های مرتبط به موضوع اصلی بحث خود تحت عنوان «کار داوطلبانه volunteering به مثابه رویکردی نوین در آموزش وپرورش جوانان کشورهای پیشرفته » پرداخت وگفت:«امروزه نهادها و موسساتی تحت فرآیند خدمات ملی – شهروندی مانند NATIONAL CITIZEN SERVICES به عنوان موسساتی مستقل در کشور انگلیس و ایرلند شمالی، به آموزش و ارتقا مهارت های نرم متصل به ویژگیهای مثبت شخصیتی جوانان همچون زندگی و کار گروهی، شیوه های مبتکرانه و مشارکتی حل مسائل و پیشامدهای زندگی جمعی و در حین تفریح و سرگرمی هایی همچون قایق سواری و صخره نوردی و موج سواری مبادرت نموده اند. آموزش هایی که در نهایت به عنوان یک رزومه کاری معتبر (curriculum vitaie) انتفاع دوسویه این نسل وجامعه را فراهم می نماید.

وی سپس به یافته های مهم کتاب در اثبات چرایی گرایش جوانان به مقولات کمتر سیاسی و بیشتر اجتماعی پرداخت و گفت:«جوانان بیش از نسل های پیش از خود به مقولات ملی وجهانی توجه نشان میدهند ومعتقدند با ورودشان به عرصه های مشارکت اجتماعی، قابلیت تاثیر گذاری و پیشبرد جهان به سوی تغییرات لازم و بایسته را دارند و معتقدند سیاست های سنتی از دغدغه های آنان سخن نمی گوید و دولت و حکومت نظرگاه این نسل را چندان موردتوجه قرار نمی دهند و عمده گفتگوها و سیاست ها برای «همپالگی ها» ی حکومت است نه برای آنان و در نتیجه نسل جوان تمایل چندانی به این شیوه های سیاسی –سنتی دولت ها در خود نمی بیند و این سیاست ها را به عنوان شیوه های موثر در حل مسائل اجتماعی خود نمی پذیرد(نظرگاه بیش از 80 درصد نوجوانان بر اساس تحقیقات موسسه demos ).جوانان علاقه زیادی به انجام کار خیر خواهانه charity و داوطلبانه نشان می دهند و معتقدند کار داوطلبانه موجب «بهبود شرایط فیزیکی وروانی » آنان شده است، «حس خوبی نسبت به خود و دیگران » تولید کرده است وموجب «خود باوری وشادمانی» آنها شده است و«توانایی و مهارت هایی را در آنها خلق نموده که در آینده و در استخدامهایشان موثر است»(نظرگاه بیش از 88 درصد جوانان،demos).

این مترجم در ادامه گفت:«نمونه موفق اجرای طرح کار داوطلبانه در کشورهای اسکاتلند، فنلاند و کانادا الگوی شفاف و خوبی را برای دیگر کشورها ارائه نمود، نمونه ای که کار داوطلبانه جزئی از برنامه درسی مدارس و بخش لاینفک زندگی نوجوانان و جوانان آن کشورهاست و به خوبی تمام سطوح دانش آموزی را پوشش داده است و گرایش، توجه وعلاقه سطوح مختلف جامعه را نیز به خود جلب نموده است.

شاهین سلحشور سپس برای آشنایی بیشتر و ملموس تر به معرفی اشکال و انواع کار داوطلبانه در برخی کشورها پرداخت وگفت:«کار داوطلبانه طیف وسیعی از مشاغل ساده تا پیچیده را به تناسب علاقه و توانمندی جوانان به خود اختصاص داده است؛ کار در بیمارستانها، نظافت خیابان ها، نگهداری از سالمندان و معلولین جسمی وروانی، انجام اموری مانند نجاری، مکانیکی، رنگ آمیزی جداول خیابانها، تدریس دروس به دانش آموزان مراحل پایین تر(تحت نظارت معلمین)، شرکت در تمام امور ساختمانی مانند ملات گیری و نقشه کشی (تحت نظارت مهندسین مجرب ) برای ایجاد علاقه، آشنایی و کسب مهارت های مربوط به هر رشته و حرفه.

بخش دیگری از آشنایی نوجوانان با فرآیندهای جامعه خود از طریق شرکت در جلسات مجلس، دولت و نمایندگان ملی و محلی صورت می گیرد. از این منظر هم با چگونگی وضع و اجرای قوانین آشنایی می یابند و هم به سادگی با مسئولیت های بزرگ وتصمیم گیرندگان جامعه خود مواجه می شوند. کارکرد دیگر این شیوه آن است که تابوی دسترسی به مقامات را می زداید.

شیوه دیگر کار داوطلبانه و آشنایی با مقولات اجتماعی و سیاسی، مشارکت نوجوانان در کار گروهی و اجرای بسیاری از جنبه های انتخابات از جمله؛ نظارت جمعی بر حوزه های انتخاباتی، شمارش صندوق ها و کمک به افراد کم سواد در رای دهی است (انتخابات نخست وزیری در کشور کانادا و در ماه های اخیر مثال بارزی است بر مورد ذکر شده).

مقوله مهم دیگر که در زمره کار داوطلبانه و در کنار امر آموزش و بیشتر پرورش است: برگزاری تمامی ساز و کارهای مربوط به سمینارها و کنفرانس ها و نشست ها و سخنرانی هایی با موضوعات متنوع از دروس اصلی گرفته تا موضوعات آزاد اجتماعی و عینا توسط خود دانش آموزان از پایه یک دبستان تا دوره دکتری، در کنار آن مدیریت خرید ملزومات کنفرانس و دعوت از والدین و مدعوین دیگر، تنظیم گزارش وچاپ مقالات و فصل نامه ها، بولتن ها و .... بدون دخالت مربیان و مسئولین مدرسه و به شکل تماما خود انگیخته (در راستای رشد و توسعه و هویت بخشی در ورود مسلط تر به فضای غیرمجازی زندگی روزمره و آشنایی با چگونگی برقراری مناسبات موثر در سطوح مختلف اجتماعی ومتکی بر برنامه ریزی).

این مترجم در ادامه به یافته های دیگری از کتاب اشاره نمود: «جوانان آن دیار نگاه مثبتی به فعالین مدنی، سازمان ها و نهادهای مردم مدار و متکی به سرمایه گذاری اجتماعی دارند و سیاست مداران را دوست نمی دارند، مایلند وظایف مدنی خود همچون کمک به Local Charity(بنگاه های نیکوکاری محلی)، شرکت در کمپین ها و اعتراض به عملکرد یک نماینده ملی- محلی، رد و یا تایید یک مسئله یا برساخت اجتماعی و یا کسب اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق شبکه ها وزرسانه های اجتماعی انجام دهند (نظرگاه بیش از 64 درصد جوانان).

مهم ترین نگرانی این نسل یافتن کار مناسب، جبران هزینه های زندگی، آزار بینی سایبریcyber bullying ، پدیده قلدری، جرم و بدهی است.

معتقدند تصویر منفی رسانه های عمومی بر تمامی جنبه های زندگی آنها از جمله مناسبات، فرصت های شغلی و فعالیتهای اجتماعی اثر قابل توجهی گذاشته و جزء بزرگترین موانع ورود آنان به عرصه های کار و زندگی است (81 درصد).

این جوانان به پدیده سالمندی احترام می گذارند و به کار متکی بر ضوابط اخلاقی و کمک به قشر کم درآمد اهمیت می دهند (88 در صد).

تمایل چندانی به مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر نشان نمی دهند.

پیمایش موسسات متعددی مانند Natcen وهمچنین Populus Data Solution و پیمایش وسیع زندگی اجتماعی تحت نام The Cabinet Offices Community Life Survey در سال های 2013-2012 بر این مهم صحه نهاده است.

جوانان بیش از گرایش به خوشی های زودگذر ناشی از مصرف مخدر و الکل، به زیان و هزینه و رواج خشونت های ناشی از آن و تصویر منفی رسانه ها و جامعه می اندیشند.

این جامعه شناس پس از تشریح علایق، گرایش ها و توانمندی های این نسل به مقایسه تطبیقی متغیرهای فرهنگی، شرایط و امکانات کشورمان در ظرفیت و تمایل به اجرای کار داوطلبانه پرداخت و گفت:«علت یابی در حوزه مقولات و مسائل اجتماعی عرصه گسترده ای است که برگذشتن از سیکل همیشگی پردازش صرف نظریه را می طلبد (ریکاردو، بوردیو، پوپر و وبر). آنچه در این قلمرو الزامی است شناسایی این نسل به مثابه نسلی مهم و موثر و جدی گرفتن آنان و عملیاتی نمودن نظریه به تناسب مساله است و یا به طور خلاصه: برساخت مسئله جوانان در دامنه ایی وسیع (دانیلین لوزیک).

وی سپس به ارائه برخی راه کارها در چگونگی جذب و ورود جوانان به فضای موثر اجتماعی پرداخت:«حمایت قانونی و توجه دولت، احزاب سیاسی و قشرهای مختلف جامعه به راهکارهای ارائه شده توسط این نسل در حل مسائل جامعه /اصلاح سیاست های سنتی /صحبت مستقیم و مذاکره مداوم با آنان -همانطور که در بیانیه مجلس جوانان بریتانیایی نگاشته شده:«صحبت کردن برای ما و نه درباره ما»/اعتماد و وارد نمودن آنها به عرصه های مختلف اجتماعی واز طریق کار داوطلبانه/ خلق روایت و تصویر مثبت و مبتنی بر واقعیت از آنها چه از طریق رسانه های عمومی و اجتماعی چه از طریق سیاست گذاری های دولت و حاکمیت، چه از طریق مذاکره با مردم و چه از هر طریقی که بسامد منسب به آنان را مرتفع و برطرف نماید /توزیع عادلانه فرصت برای تمامی جوانان / تجهیز مدارس در آموزش واجرای مشارکتی طرح/ درونی شدن فعالیت اجتماعی در یکایک جوانان / وارد نمودن کار داوطلبانه در تمامی مدارس وسطوح دانش آموزی / حمایت کارفرمایان و موسسات و نهادهای دولتی و خصوصی از کار داوطلبانه در حدود بضاعت و به اتکای توانمندی هر دو طرف تعامل/ لحاظ کار داوطلبانه در استخدام وحمایت همه جانبه دولت از این کارفرمایان ونهادهای پیشرو و پیش قدم.

وی سپس نمونه هایی موفق از موسسات مجری طرح کار داوطلبانه را نامبرد:«اتحادیه منابع انگلیس CBI،اداره ملی گاز انگلستان NATIONAL GRID ،صنعت مخابرات انگلیس O2،اداره حقوق بین الملل انگلیس LINKLATER، و همچنین بسیاری از گروه های دیگر که در امتداد کار تخصصی خود در حال اجرای طرح جذب جوانان در مشارکت داوطلبانه هستند».

این جامعه شناس در پایان سخنانش گفت:« بالغ بر نیمی از جوانانی که کار داوطلبانه انجام داده اند شانس بیشتری برای ورود به عرصه های کار مورد نظرشان درآینده داشته اند. جوانان دارای توان بالقوه ای برای هدایت یک انقلاب تمام عیار در حوزه مقولات اجتماعی و شهروندی فعال هستند و بر خلاف نگاه منفی و غالبی که چتری کدر بر زیستن این نسل افکنده، در یک فضای اخلاقی وسیع تمایل زیادی به تاثیر گذاری مثبت بر فضای جامعه دارند. هر چند تعریف شهروند فعال در ذهن و عمل این نسل با نسل های پیشین متفاوت است لیکن اشتیاق شان در ساخت دنیایی بهتر و به سبک و سیاق خود ستودنی است. نسلی خلاق و پر جنب وجوش که سرشار از زیستن اند وآینده جامعه ی ما به پتانسیل وسرشاری بی نظیر آنها گره خورده است اگر به درستی تعریف وشناسایی شوند دیده شوند و جدی انگاشته شوند».

• < قبلی
• بعدی >