انجمن جامعه شناسی ایران - نکوداشت پیشکسوتان و پژوهشگران برجسته علوم اجتماعی

مریم غلامی*

انجمن جامعه شناسی ایران در روز سه شنبه 8 اردیبهشت ماه 1394، مراسمی به منظور نکوداشت شش پیشکسوت و پژوهشگر برجسته علوم اجتماعی کشور(دکتر فرهنگ ارشاد، دکتر منوچهر آشتیانی، دکتر ناصر تکمیل همایون، دکتر هما زنجانی زاده، دکتر ژاله شادی طلب و دکتر ابراهیم فیوضات) در خانه اندیشمندان برگزار کرد.

این مراسم که با سالروز درگذشت دکتر صدیقی پدر علوم اجتماعی در ایران همزمان شده بود با تقدیر از اساتید بزرگ کشور دکتر فرهنگ ارشاد، دکتر ابراهیم آشتیانی، دکتر هما زنجانی زاده، دکتر ابراهیم فیوضات، دکتر ناصر تکمیل همایون و دکتر ژاله شادی طلب همراه بود.

در ابتدای مراسم دکتر محمد امین قانعی راد، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران، ضمن خیرمقدم به حضار، با اشاره به نزدیک شدن روز معلم به تلاش های اساتید جامعه شناسی برای اشاعه علم در کشور، وظیفه انجمن دانست که هر ساله طی مراسمی از این عزیزان تقدیر و تشکر به عمل آورد. وی همچنین با توجه به تلاش های دکتر غلامحسین صدیقی در شکل گیری علم جامعه شناسی در ایران و نیز با یادی از بزرگواران این عرصه همچون رحمت اله صدیق سروستانی، خسرو خسروی، حسین قندی و ... به بیان زحمات ایشان در پیشرفت علوم اجتماعی پرداخت.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران افزود: این شش استاد گرانقدر که امروز در خدمتشان هستیم همگی در گرایش های متفاوتی در این علم فعال بوده اند و ما امروز به پاس زحماتشان گردهم آمده ایم. دکتر تکمیل همایون در جامعه شناسی تاریخی خدمت بزرگی به کشور ما کرده اند. همچنین دکتر فرهنگ ارشاد در جامعه شناسی فرهنگی و نظری، دکتر شادی طلب در حوزه فاجعه و مسائل اجتماعی و زنان، دکتر زنجانی زاده در حوزه زنان و نظریه، دکتر فیوضات در حوزه جامعه شناسی صنعتی و دکتر آشتیانی در حوزه جامعه شناسی معرفت همگی زحمات بسیاری در پیشبرد این علم در کشور ما کشیده اند و برماست که از همگی این عزیزان تقدیر و تشکر کنیم.

دکتر قانعی راد همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به خستگی ناپذیری این اساتید گفت: جای خرسندی است که این اساتید به ما حس زندگی و پویایی میدهند. به عقیده من در عرصه علم چیزی به نام بازنشستگی وجود ندارد و این اساتید ما ثابت کرده اند که علیرغم بازنشستگی ظاهری هنوز پرشور و با انرژی به کار ادامه می دهند.

سپس دکتر گیتی خزائی، دانشجوی دکتر رحمت اله صدیق سروستانی، به بیان دلنوشته ای پرشور در مورد استاد خود پرداخت و گفت: از او آموختم که هرگز از ترس مردن خودکشی نکنم. پای حق بایستم و تسلیم زور نشوم. او جامعه شناس زمینی بود.

در ادامه برنامه کلیپی در خصوص معرفی زندگینامه و آثار به جای مانده از این شش استاد برجسته نشان داده شد. سپس از شش نفر از اساتید علوم اجتماعی درخواست شد تا به سخنرانی در مورد این پیشکسوتان بپردازند.

دکتر پرویز اجلالی سخنان خود را در مورد دکتر فرهنگ ارشاد اینگونه آغاز کرد: در مورد استادان چیزی نمیتوانم بگویم جز اینکه آنها انسانهایی پرتلاشند که به دنبال تفریح و مصرف نبودند. عشق به دانستن و فهمیدن داشتند و کوشش برای تربیت جوانان تا یاد بگیرند که برای زندگی بهتر تلاش کنند و زندگی انسانها را بهبود بخشند.

وی اضافه کرد: دکتر ارشاد از اساتید دانشگاه شهید چمران اهواز و مدیرگروه علوم اجتماعی این دانشگاه بود. پس از بازنشستگی در سال 86 به تهران آمده و به فعالیت در انجمن جامعه شناسی ایران و همچنین کمیته زبان علوم اجتماعی ایران پرداخت. ایشان در زمینه نظریه علوم اجتماعی مترجم چندین کتاب و بیش از 40 مقاله در این حوزه هستند.

در ادامه دکتر طلوعی به بیان سخنانی در مورد دکتر زنجانی زاده پرداخت و گفت: افتخار این را دارم که سالها شاگرد دکترزنجانی زاده بودم. جایگاه علمی ایشان برکسی پوشیده نیست. دکتر زنجانی زاده در حوزه هنر، زبان، شعر و سینما مهارت بسیار دارند و ما در کلاسهای شان درس زندگی یاد میگرفتیم. ایشان هیچگاه اجازه ندادند شاگردانش مرعوب نظریه پردازان غربی شوند و این استاد بزرگ همیشه در گوش ما زمزمه کردند که سعی کنید در هر کاری که میکنید بهترین باشید، آینده از آن متوسط ها نیست.

دکتر معید فر در بیانات خود در مورد کارنامه علمی دکتر شادی طلب گفت: ایشان همکار ما در دانشکده علوم اجتماعی هستند. زنی با اراده قوی و روح انتقادی که برای بیان ایده هایش هرگز سکوت نکرد و در طی سالها تحقیق مستمرش در مورد زلزله و فاجعه اجتماعی نقش مهمی در حوزه جامعه شناسی فاجعه ایفا کرد که به بیش از 32 عنوان تحقیق و 19 مقاله در حوزه جامعه شناسی فاجعه و 34 مقاله در حوزه زنان دست یافت. همچنین ایشان در زمینه توسعه روستایی به ویژه نقش زنان روستایی در توسعه نقش فعالی داشتند که به خلق 24 مقاله در این حوزه انجامید.

در بخشی دیگر از این مراسم، دکتر مبارکی به توصیف زندگی دکتر فیوضات پرداخت و گفت: تغییر و تحول و توسعه بیش از هر چیز دیگری نیازمند نیروی انسانی کارآمد است. در این میان نخبگان اجتماعی نقش مهمی ایفا می کنند. دکتر فیوضات نیز یکی از این نخبگان است. ایشان از همان نوجوانی به کار در شرکت نفت آبادان مشغول شد اما شوق تحصیل وی را واداشت تا به تحصیلات خود ادامه دهد و برای گرفتن مدرک دکترای جامعه شناسی به فرانسه برود. ایشان پس از آن در سال 58 در دانشگاه شهید بهشتی مشغول به کار شد و حوزه جامعه شناسی صنعت و کار را در دانشگاه تهران راه اندازی کرد.

وی همچنین در ادامه به شرح سخنانی از زبان دکتر فیوضات پرداخت: دکتر فیوضات مردی بسیار فروتن و مهربان بودند و همواره در تعریف زندگی به ما میگفتند، زندگی یعنی با هدف زیستن و ساده زندگی کردن و تسلیم بی عدالتی نشدن. یعنی پایبندی به اخلاق و تلاش برای ادغام حرف و عمل.

سپس دکتر محمد توکل در بزرگداشت دکتر منوچهر آشتیانی گفت: جامعه شناسی متهم به امپریالیستی بودن است. طبعا جامعه شناسی معرفت هم دوچندان متهم است. در این میان موضوع جامعه شناسی معرفت بررسی جامعه شناختی فرآیندها، نقش ها و فعالیت های ذهن است. پرداختن به ذهن و رویکرد روانشناختی معرفتی و ذهن و فلسفه ذهن و معرفت از موضوعات جامعه شناسی معرفت است.

وی در بخش دیگر با اشاره به جذابیت سخن و نوشتار دکتر آشتیانی افزود: 50 سال پیش وقتی جوان بودم در دانشگاه شریف درس میخواندم و کلاس درس نظریه های معرفت دکتر آشتیانی همیشه از پرجمعیت ترین کلاس ها بود و می دیدیم که همیشه تالارهای 300 نفری پر از جمعیت می شد. جذابیت سخن و نوشتار از ویژگی خاص ایشان است.

دکتر توکل با اشاره به اینکه جامعه شناسی معرفت به جستجوی مسائل ذهنی می پردازد، افزود: این موضوع مساله مهم جامعه ما نیز هست. تشویش، گسست و آشفتگی ذهن که مسائلی چون هویت و دین را دربر میگیرد همه در حوزه جامعه شناسی معرفت است.

وی ادامه داد: بی شک آشتیانی اولین کسی است که به تدریس جامعه شناسی معرفت در ایران پرداخته است. برای فهمیدن این نوع جامعه شناسی باید سخن همه بزرگان را فهمید و ایشان از ماکس وبر که سخن ساده ای دارد تا شلر که پیچیده می گوید را به دانشگاه و حوزه روشنفکری وارد کرد.

این جامعه شناس ایرانی با اشاره به تلاش های بی وقفه دکتر آشتیانی در این سالها افزود: دکتر آشتیانی کسی است که آثار مهم و ارزشمندی درباره مارکس، شلر، وبر و مانهایم در بیش از دو هزار صفحه تالیف کرده که نشان میدهد گرچه از تدریس در دانشگاه محروم شده است اما همین امر در توفیق ایشان به نگارش چنین کتابهای مهمی کمک کرده است.

در خاتمه این بخش دکتر سید جواد میری دراشاره به چند ساحتی بودن کار علمی دکتر تکمیل همایون گفت: بنده نزدیک به چهار سال است که در پژوهشگاه علوم انسانی با ایشان کار می کنم. به عقیده من استادانی هستند که در یک حوزه خاص کار می کنند و کتاب می نویسند و عده ای دیگر که حضوری متفاوت دارند، از بطن جامعه آمده اند و مسائل اجتماعی را خوب می شناسند و نگاه تحلیلی نسبت به مسائل دارند. ایشان هرگز در یک حوزه نبوده اند و به خوبی در جامعه شناسی، تاریخ، سیاست و ادبیات مسلط هستند و همواره میگوید که یک جامعه شناس باید به تاریخ و فرهنگ کشور خود و همچنین نظریات جامعه شناسی غربی مسلط باشد.

در ادامه پس از استراحتی کوتاه از این شش استاد پیشکسوت دعوت شد تا به سخنرانی بپردازند و پس از آن با حضور فرزند دکترغلامحسین صدیقی از این پیشکسوتان علوم اجتماعی با اعطای نشان دکتر صدیقی به همراه هدایایی تقدیر به عمل آمد. این مراسم پس از ضیافت شام به اتمام رسید.

* تهیه گزارش

گزارش تصویری از این مراسم را در ادامه مشاهده می کنید.