تالار استاد «رجایی بخارایی» دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، چهارم اردیبهشت ماه 1395 شاهد برگزاری نشست «نتایج انتخابات مجلس دهم مشهد؛ از منظر رسانه ای، جامعه شناسی و سیاسی» بود. نشستی که به همت دفتر خراسان «انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات» و « انجمن جامعه شناسی ایران» برگزار شد.

تلگرامی شدن انتخابات در ایران

دکتر«هادی خانیکی» عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر «سید حسین طهری» عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و دکتر«علی یوسفی» از اساتید جامعه شناسی این دانشگاه سخنرانان اصلی این برنامه بودند.

«نقش ارتباطات میان فردی در انتخابات مجلس» موضوع سخنرانی هادی خانیکی بود که از منظر رسانه ای قصد تحلیل انتخابات مجلس دهم را داشت. رئیس «انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات» با اشاره به این که پرداختن به ابعاد انتخابات ۷ اسفند نیازمند بحث در سطح کلان است، افزود: انتخابات عنصری بنیادین در مشارکت سیاسی است. نوع رقابت و جریان های سیاسی، تشکل های سازمان یافته همه در بررسی نتایج انتخابات حائز اهمیت است.ارزیابی تمامی فاکتورها همچون نقش جنسیت، سن، شغل، طبقه، گروه های اجتماعی و نقش ارتباطات اجتماعی در برآیند انتخابات موثر خواهد بود».

خانیکی با بیان این که در انتخابت اخیر افزایش استفاده از رسانه های ارتباطی و شبکه های اجتماعی مجازی نشان دهنده «بازتولید ارتباطات میان فردی» است گفت:« نقش این شبکه های اجتماعی مجازی گاه از رسانه های جمعی و رادیو و تلویزیون هم پررنگ تر می شود. اساساً در چارچوب نظریه های ارتباطی، ارسال بدون واسطه پیام به شهروندان جایگاهی ندارد. پیام همیشه توسط واسطه هایی به گیرندگان و کنش گران می رسد. به همین اعتبار است که از جمله نظریه های غالب و معروفی که در ارتباطات وجود دارد، جریان دو یا چند مرحله ای بودن ارتباطات است. نظریه ای که توسط لازارسفلد مطرح و بعدها توسط رابینسون تکمیل شد».

مشاور رئیس جمهور در امور رسانه و مطبوعات دولت اصلاحات در ادامه افزود:« از این منظر، دریافت کنندگان پیام به سه سطح مختلف تقسیم می شوند: رهبران افکار که به افکار عمومی جهت می دهند، پیروان افکارکه تبعیت می کنند و در نهایت افراد غیرفعال که اساساً مشارکت ندارند. ما در انتخابات اخیر با عبور از رسانه ای شدن شاهد تلگرامی شدن انتخابات بودیم که دایره و قوت نفوذش حتی تا شهرهای کوچک و دور از مرکز هم رفت البته در میزان این تاثیرگذاری اختلاف نظر وجود دارد».

رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات در این باره گفت:« برخی معتقدند که مجموع پیام های مبادله شده در تلگرام حجم بسیار کمی از فضای مجازی را به خود اختصاص داده است ضمن این که تنها بخش اندکی ازهمین حجم به مسائل انتخاباتی مربوط است. این یک نگاه کیم گراست. در حالی که اگر میزان اعتمادی که کاربران و اعضای گروه ها به یکدیگر دارند افزایش یابد شاهد ظهور رهبران افکار و تداوم انتقال پیام باشیم. از سوی دیگر به همان میزان که نقش رسانه ها بیشتر می شوند، رسانه ها جایگزین نهادهای سیاسی می شوند،حال آن که باید یک ارتباط منطقی و طبیعی بین نهادهای سیاسی، اجتماعی و مدنی وجود داشته باشد.».

وی با تاکید بر این که نباید مساله حاشیه نشینی، فقر و شکاف اجتماعی را در تحلیل انتخابات مشهد نادیده گرفت، افزود: رسانه در جایی که رای هنجاری و عقلانی باشد کم تر اثر می کند».

رایی که هنجاری بود

در ادامه دکتر علی یوسفی عضو هیات علمی جامعه شناسی دانشگاه فردوسی بر مبنای یکی از پژوهش های خود ۴ مدل تحلیل انتخابات را این گونه برشمرد:« مدل عقلانی، الگوی هنجاری، شناختی و آنتروپی. به طور مثال در مدل عقلانی رای دادن با تاکید عمده بر سودمندی است و به عبارتی هزینه- فایده در این مدل مطرح است، در مدل هنجاری، رای دهنده آگاهی لازم را به شرایط رای ندارد و شناخت وی از کاندیدا ناقص است از این رو مردم بنا بر هویت حزبی به آن فرد اعتماد می کنند، لذا عنصر اصلی در مورد مدل هنجاری، فشارهای هنجاری است».

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه فردوسی در ادامه گفت:«در الگوی رای دهی شناختی، مردم براساس شناخت روشن از میان کاندیدها دست به انتخاب می زنند و شناخت کلیدی و مهم است و در مدل رای دهی آنتروپی، فرد رای دهنده قبل از انتخابات به کاندیدا مورد نظر عدم اطمینان دارد، حال آن که این اطمینان رفته رفته به وجود می آید. به نظر من، رای غالب در انتخابات اخیر رای هنجاری است و صرف نظر از این که رای دهی هنجاری بوده از حیث اصالت ساختاری به رای اخلاقی نزدیک تر است».

یوسفی با بیان اینکه رای مردم تهران بیشتر صبغه سیاسی دارد، در باره نتیجه انتخابات در مشهد اظهار کرد: جناح اصول گرا از تمامی ظرفیت خود برای پیروزی در انتخابات بهره برد، حال آن که جناح اصلاحات قادر به سازمان دادن نیروهایش نبود، حال اگر رای اصول گرایی به هر نحوی شکسته می شد سرنوشت انتخابات طور دیگری رقم می خورد.

مذهب، عنصری تعیین کننده

در ادامه، دکتر سید حسین اطهری، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی هدف انتخابات را کسب قدرت دانست و گفت:«حتی اگر شما قصد خدمت به مردم را هم داشته باشید باید قدرت را در اختیار بگیرید. انتخابات همچنین بهترین ابزار برای مشروعیت بخشی به نظام است، اگر مردم این فرآیند را درست تلقی کنند امکان اثرگذاری اش بیش از پیش خواهد بود».

اطهری نتیجه انتخابات در مشهد را متاثر از چند عامل دانست:« نخست آن که شهر مشهد بیشترین آمار مهاجرین حاشیه نشین را دارد. شهری همچون تهران به دلیل فرهنگ غالب بر آن فرهنگ های قومی و قبیله ای، خرده فرهنگ های خود را به فرهنگ تهران نشینان نزدیک می کنند در حالی که مشهد برخلاف کلان شهر تهران شهر یکپارچه ای نیست که همه در آن یکسان فکر کنند، از این رو برای کسب نتیجه مطلوب در تهران باید برای تک تک این گروه ها برنامه داشت».

اطهری با اشاره به تسلط سیاسی جبهه پایداری در مشهد افزود:« یکی از مهم ترین جناح های سیاسی کشور یعنی جناح پایداری در نهادهای فرهنگی و اجرایی مشهد حضور پر رنگی دارد، همچنین انجمن حجتیه از دیگر گروه هایی است که در این شهر برنامه های خاص خود را دارد.جناح حاکم بر مشهد درصدد است برای حفظ عنصر قدرت از تمامی امکانات استفاده می کند، چرا که شهرداری در اختیار این جناح است».

اطهری با تاکید بر نقش برجسته مذهب در مشهد افزود: مذهب عنصری حیاتی در شهر مشهد است و این عنصر عامل مهمی در جلب اعتماد مردم است، به طوری که حتی طبقه متوسط به بالا، مذهب را یکی از مولفه های اعتماد می دانند، حال علی رغم تعیین کنندگی عنصر مذهب در شهر مشهد، جناح اصلاحات در این شهر شعار مذهبی نمی دهد.

عضو هیات علمی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به ضعف تشکیلاتی اصلاح طلبان در مشهد اظهار کرد: فقدان رهبری قوی جناح اصلاحات در مشهد یکی از دلایل ناکامی در انتخابات بود؛ با فوت حجت الاسلام عبایی خراسانی در مشهد، اصلاح طلبان فاقد رهبری شدند که بتوانند نیروهای اصلاح طلب را گرد هم آورد و این شکاف به سادگی پر نخواهد شد.

او در ادامه افزود: تا زمانی که این فضا در شهر مشهد حاکم باشد احتمال رقابت برابر وجود ندارد و اصلاح طلبان نتیجه مطلوبی در انتخابات کسب نخواهند کرد.

البته با تمامی این هجمه ها، اتهامات و کمبود امکانات همین ۲۷۰ هزار رای هم جای تامل داشته ومی توان اصلاح طلبان را کامیاب دانست.

وی با اشاره به اینکه حاشیه شهر مشهد همچون حاشیه دیگر شهرها است، حال آن که نتیجه انتخابات حاشیه شهر مشهد متفاوت از حاشیه شهر دیگر شهرها است و این مساله به ساختار متصلب قدرت در این شهرها باز می گردد.

عضو هیات علمی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به اینکه هر چند که مردم حاشیه شهر مشهد نسبت به سایر انتخابات هم در این دوره حضور پر رنگی نداشت، یادآور شد: علی رغم آن که شکاف نسلی هم در مشهد نسبت به سایر شهرها عمیق تر است، به عبارت دیگر پدرسالاری در مشهد همچنان پر رنگ است و به جای آن که فرزندان تحصیل کرده در معرفی کاندیداها در خانه تاثیرگذار باشند،پدر تعیین کننده است که به چه کسی رای داده شود، این مساله نشان از آن دارد که فرهنگ مدنی و شهری هنوز در مشهد ایجاد نشده است.

اطهری ادامه داد: اصول گرایان یک مرجعیت نسبتا واحد در امور انتخاباتی برخوردارند و لیست هوالمطلوب مرجعیت نهایی تمامی اصول گراها است، در واقع لیست هوالمطلوب نشان از ائتلاف نهایی اصول گرایان در ساعات پایانی انتخابات دارد.

عضو هیات علمی علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه مردم مشهد بر حسب تکلیف پای صندوق حاضر می شوند و نه حق، یادآور شد: جناح اصلاحات به دلیل داشتن پایگاه روشنفکری، نمی تواند با عامه مردم ارتباط خوبی برقرار کند.

منبع: سایت انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات

 

• < قبلی
• بعدی >