نشست تخصصی «سواد رسانهای؛ فرایند یا فرآورده» توسط دفتر دانشگاهی لرستان انجمن جامعه‌شناسی ایران و دانشگاه فرهنگیان (پردیس علامه طباطبایی) در روزیکشنبه 14 آذرماه 1395 با حضور دکتر کیانوش رستمی (مدیرمسئول هفته‌نامه سیمره) و دکتر حسن اسماعیل‌زاده (جامعه‌شناس) برگزار شد.
دکتر رستمی ضمن سپاس‌گزار‌ی از برگزار کنندگان این جلسه ابراز خوش‌حالی کرد که در استان برای اولین‌بار نشستی با عنوان سواد رسانهای برگزار شده و جای امیدواری است که چنین نشست‌هایی تداوم لازم را داشته باشد.
وی سخنان خود را با این نکته آغار کرد که واژه سواد امروزه در معنای قدیمی خود تنها خواندن و نوشتن نیست بلکه در دنیای امروزی با انواع سواد روبه‌رو‌هستیم از جمله سواد بصری، سواد رایانه‌ای، سواد ارتباطی، سواد عاطفی و سواد رسانهای که این‌ها اجزای سواد رسانهای هستند اما سواد رسانهای فراتر از این‌هاست.
دکتر رستمی، سواد رسانهای (Media Literacy) را یک نوع درک متکی بر مهارت که براساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آن‌ها را شناخت و از یک‌دیگر تفکیک و شناسایی کرد، تعریف کرد. و گفت: سواد رسانهای مانند یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه و یا این‌که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد.
مدیرمسئول سیمره افزود: سواد رسانهای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانهای کمک می‌کند تا از سفره رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره مند شد.
رستمی در ادامه گفت: سواد رسانهای آمیزه‌ای از تکنیک‌های بهره‌وری مؤثر از رسانه‌ها و کسب بینش و درک برای تشخیص رسانه‌ها از یک‌دیگر است.
وی در بحث ضرورت سواد رسانهای به این نکته اشاره کرد که چون عصر امروز، عصر انفجار اطلاعات و عصر اشباع رسانه‌هاست و قدرت واقعی در دست رسانه‌هاست لذا کشوری قدرتمند است که رسانه‌ی قوی و مهمی داشته باشد. بدین روی در این فضا و محیط، سواد رسانهای یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
رستمی در بحث اهداف سواد رسانهای به چند نکته اشاره کرد از جمله:
- سواد رسانهای، قدرت کنترل برنامه‌ها را به فرد می‌دهد. به عنوان یک سپر در برابر امواج رسانهای قدرت گزینش مناسب را به فرد می‌آموزد.
- سواد رسانهای، نگاه انتقادی و خلاق‌گونه به افراد می‌دهد و باعث تقویت این نوع نگاه انتقادی می‌شود.
- و در نهایت سواد رسانهای، قدرت تجزیه و تحلیل را به فرد می‌دهد.
رستمی در بحث جنبه‌های سواد رسانهای به این نکته اشاره کرد که سواد رسانهای، بستر منطقی دسترسی، تجزیه و تحلیل و تولید ارتباط در شکل‌های گوناگون رسانهای است و در همین حال تامین شرایط مصرف محتوای رسانهای از منظر انتقادی را امری مهم محسوب می‌شود.
از دید وی، سه جنبه سواد رسانهای عبارتند از:
الف: ارتقای آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانهای و یا به عبارت بهتر تعیین میزان و نحوه‌ی مصرف غذای رسانهای از منابع رسانهای گوناگون که در یک کلام همان محتوای رسانه‌هاست.
ب: آموزش مهارت‌های مطالعه یا تماشای انتقادی
ج: تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه‌ها که در نگاه اول قابل مشاهده نیست..
دکتر رستمی در پایان بحث خود گفت: در بعضی از کشورها سواد رسانهای به صورت رسمی از سوی نظام آموزش و پرورش نه فقط برای آگاهی و درک بهتر، بلکه برای آزادی عمل انتقادی پذیرفته شده‌است و مسئولین آموزشی و فرهنگی در کشور ما باید بحث سواد رسانهای را به صورت ویژه در دستور کار خود قرار داده و افراد جامعه را در همان سنین کودکی در مهد کودک‌ها و مدارس با مفهوم سواد رسانهای آشنا کنند.
در ادامه این نشست دکتر حسن اسماعیل‌زاده، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه فرهنگیان به ارائه نظرات خود در خصوص سواد رسانهای پرداخت.
وی سواد رسانهای را توانمندی قرائت و رمز‌گشایی متون و پیام‌های رسانه تعریف کرد و گفت: سواد رسانهای مهارتی است که برای درک، تفسیر و تحلیل رسانه‌ها و تولیدات آن‌ها باید کسب شود. از نظر او دو نوع نگاه نسبت به سواد رسانهای در جامعه وجود دارد:
الف) نگاهی که سواد رسانهای را یک فرآورده در نظر می‌گیرد.
ب) نگاهی که سواد رسانهای را به عنوان یک فرآیند مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد.
فرآورده دیدن این پدیده اجتماعی منجر به داشتن یک نگاه منفی و نا امیدانه می‌شود. نگاهی که با خود، انتقاد‌ناپذیری و جزم اندیشی را به دنبال دارد و منجر به ایستایی، رکود، رخوت و انفعال خواهد شد. در صورتی که در نگاه فرآیندی، نگاه یک نگاه مثبت همراه با امید است که به دنبال خود، انگیزه، تلاش و موفقیت به همراه دارد و همراه با تفکر انتقادی، پویایی، حرکت و فعال بودن را در ابعاد مختلف را شامل می‌شود. در این نوع نگاه سواد رسانهای به صورت یک پیوستار در نظر گرفته می‌شود که به سن، طبقه، قشر و قوم خاصی اختصاص ندارد.
این عضو شورای تحقیقات آموزش و پروش استان در قسمت دیگری از سخنان خود گفت: ورود رسانه‌ها به تمام جنبه‌های زندگی ما به واسطه قرار گرفتن آن‌ها، به آسانی در دسترس بودن، ارزان بودن، متنوع بودن، وجود پدیده گمنامی، فشردگی زمان و مکان در کنار چالش‌هایی هم‌چون اعتیاد‌آور بودن، در معرض اطلاعات نامناسب قرار گرفتن، تجاوز به حریم خصوصی و غیره را ازمولفه‌هایی دانست که ضرورت بحث سواد رسانهای را بیش از پیش مطرح می‌کند. وی با ارائه آماری از وضعیت اینترنت، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بر این مهم تأکید کرد.
اسماعیل‌زاده، مهم‌ترین اهداف رسانهای را این گونه برشمرد:
الف) مواجه نقادانه با رسانه‌ها
ب) مدیریت مصرف و گزینش موثر
ج) تشخیص بی‌اخلاقی‌های رسانهای
این مدرس دانشگاه فرهنگیان در قسمت بعد به رویکردهایی که در مواجهه با رسانه‌ها وجود دارد اشاره و سه رویکرد خوش‌بین، بدبین و واقع‌بین را مطرح کرد و گفت: در رویکرد خوش‌بینانه تأکید بیش‌تر بر فرصت‌ها و مزایاست. یک نوع خوش‌خیالی به تفکر فرد حاکم است. افراد در این رویکرد منفعل هستند و در این رویکرد، رها سازی در برابر رسانه‌ها و آزادی بدون محدودیت در استفاده از رسانه‌ها وجود دارد. در صورتی که در رویکرد بد‌بینانه به تهدیدها بیش‌تر تأکید می‌شود. در این‌جا یک ترس از رسانه وجود دارد. تأکید بر ممنوع کردن و قرنطینه کردن هم وجود دارد. اما در رویکرد واقع بینانه، هم بر مزایا تاکید می‌شود و هم تهدیدها و به جای خوش‌خیالی یا ترس، برنامه‌ریزی وجود دارد. افراد فعال هستند و با کمک سواد رسانهای، توانمند و واکسینه می‌شوند.
اسماعیل‌زاده در پایان سخنان خود به ارائه راه‌کارهای توسعه سواد رسانهای پرداخت. راه‌کارهایی از جمله:
1- توسعه ادبیات موضوع و تدوین بنیان‌های معرفتی به کمک مفاهیم و نظریات علمی
2- حمایت نهادهای آکادمیک
3- استفاده از نظرات متخصصین در بحث سواد رسانهای 4- آموزش خانواده‌ها از طریق NGOها
منبع: هفته نامه سیمره
تنظیم گزارش: امین روشن‌پور
- توضیحات
- زیر مجموعه: گزارش نشست ها
- دسته: گزارش نشست دفتر استانی لرستان
- آخرین به روز رسانی در 05 دی 1395