حلقه مطالعات مسائل اجتماعی زنان نشست تحلیل و بررسی راهبردها، موانع و چالش‌های مشارکت سیاسی-اجتماعی زنان ایرانی را روز دوشنبه 28 دیماه 1394 در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی ایران برگزار کرد.

در این نشست که با حضور دکتر قانعی راد، رییس انجمن جامعه شناسی ایران، دکتر زهرا شجاعی، رئیس مجمع زنان اصلاح طلب و دکتر اطهره نژادی، معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری به بررسی موانع و چالش های موجود در مسیر افزایش مشارکت سیاسی زنان پرداخته شد.

دکتر اطهره نژادی: مشارکت سیاسی زنان شاخص توسعه یافتگی کشور است

اطهره نژادی، معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری در نشست تحلیل و بررسی راهبردها، موانع و چالش های مشارکت سیاسی-اجتماعی زنان ایران گفت: مشارکت سیاسی، به معنای هر اقدامی است که بر سپهر سیاسی اثر داشته باشد و یا آن را شکل دهد که این اقدام می‌تواند از حضور در پای صندوق های رای تا حضور در عرصه‌ های تصمیم ‌گیری سیاسی، تشکیل احزاب و گروه‌ها تعریف ‌شود.

وی با اشاره به مثالی از بررسی حضور زنان در عرصه ‌های مختلف مشارکت سیاسی گفت: در سال 1329 هجری قمری، قانون انتخابات مجلس، زنان را به طور مطلق از انتخاب کردن و رای دادن محروم می‌ کند و در همان قانون، به زنان حق انتخاب شدن نمی ‌دهد. بعدها که بحث حضور زن در عرصه انتخاب کنندگی مطرح شد، الرجال قوامون علی النساء مورد استناد قرار گرفت و مدعی شدند که زنان نمی‌توانند حق رای داشته باشند و تلاش‌ های بسیاری شد تا سرانجام زنان حق رای دادن بدست آوردند اما اکنون در دوره‌ ای به سر می بریم که مشارکت سیاسی نه تنها ممنوع نیست که حتی بر آن تاکید می شود و در زمره شاخص های توسعه یک کشور قرار می‌گیرد.

نژادی ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهد که خاستگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده، عضویت و فعالیت فرد در انجمن‏‌ها، فعالیت والدین و دوستان فرد در انجمن‏‌ های مختلف، تمایل فرد به مشارکت، تمایل والدین و دوستان فرد به مشارکت از جمله متغیرهایی هستند که بر میزان مشارکت سیاسی زنان اثرگذار است.

معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری گفت: این تعریف مشارکت سیاسی قابل تامل است که «مشارکت سیاسی، فعالیت داوطلبانه اعضای جامعه در انتخاب رهبران و شرکت مستقیم و غیر مستقیم در سیاست گذاری عمومی است»؛ اما اینکه چگونه یک جریان سیاسی می‌تواند زن را به دلیل ناگفته زن بودن از عرصه حیات سیاسی حذف کند یا این حذف تاریخی را نادیده بگیرد، پرسشی است که سال ها بی پاسخ مانده است اما از منظر تحلیل سیستم ‌های اجتماعی قابل ارزیابی است.

وی تاکید کرد: مشارکت سیاسی و اجتماعی حق مردم است و نظر مردم باید در تصمیم گیری‌ ها به شیوه‌ های نوین اتخاذ شود که مشارکت اجتماعی نیز به همین امر مربوط است و توسعه ملی بیش از هر چیز به مشارکت فعال و وفاق اجتماعی نیاز دارد.

نژادی تصریح کرد: گروه‌ ها و موسساتی که با هم کار می‌کنند و یا برای ساختن یک کل، با هم مشارکت دارند سیستم ‌های اجتماعی هستند. سیستم اجتماعی، به خودی خود، کلی است که دارای یکپارچگی و یگانگی است. در یک سیستم اجتماعی تجمعی از افراد در کنش متقابل وجود دارند. از مشخصات این ‌گونه سیستم‌ ها این است که باید از پشتیبانی سیستم‌ های دیگر برخوردار باشند و چنان ساختار بگیرند که بتوانند با سیستم های دیگر به طور سازگار عمل کنند.

معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری ادامه داد: سیستم اجتماعی مجموعه‌ ای از افراد یا گروه‌ هاست که با یکدیگر تعامل دارند و بر هم تاثیر می ‌گذارند. موقعیت هر سطح سیستم در عین حال که بخشی از سیستم فرادست خود محسوب می شود، مجموعه ای است که برای سطوح پایین تر خود یک «کل» به حساب می آید.

وی تفکر حل همه مسائل جامعه توسط فقط مردان و مدیریت امور خانه توسط فقط زنان را رویکردی غیرسیستمی و به دور از واقع گرایی در دنیای امروز دانست و گفت: پرداختن به ضرورت مشارکت سیاسی اجتماعی زنان و حل مسائل مربوط به این امر، از دو مقیاس کل به جزء و جزء به کل، مهم و قابل بررسی است. مسئولان برای تاثیر گذاری از کل به جزء باید زمینه لازم را برای ارتقای آگاهی و حضور زنان در عرصه ‌های اجتماعی و سیاسی فراهم کنند. مسئولان نظام و دولتمردان در سطوح مختلف سیاستگذاری و تصمیم گیری باید به اثرات و پیامدهای تصمیمات خود بر انسان ها به طور کلی و بر زنان و مردان به طور خاص توجه داشته باشند.

وی یادآور شد: شناخت و تحلیل بسیاری از مسائل، نگرش خاص زنانه را می طلبد که این نگرش بتواند با نگاهی پیشگیرانه، آسیب های احتمالی برخی از تصمیمات را بر زنان و خانواده ها کاهش دهد. زمینه سازی برای مشارکت بیشتر زنان و اتخاذ راهکارهایی برای ایجاد امنیت حضور زنان، از وظایف مسئولان است. از سوی دیگر، زنان باید جسارت حضور و رویارویی با مشکلات را داشته باشند.

معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری تاکید کرد: اینکه زنان در فرآیند مشارکت سیاسی و اجتماعی با بی اخلاقی‌ های متعدد رو به رو شوند و تاوان هدف متعالی خود را برای هم افزایی با بدنه تصمیم گیر جامعه، با هزینه‌ های گزاف اجتماعی بپردازند، شایسته جامعه اسلامی ایران نیست. زنان جامعه ما باید آرامش و امنیت را به وضوح حس کنند و بدون دغدغه ناشی از حاشیه ‌ها به عرصه رقابت برای حضور در بدنه تصمیم سازی و تصمیم گیری وارد شوند.

دکتر محمد امین قانعی راد: زنان پس از 40 سال عزم خود را برای تغییر چهره مردانه مجلس عزم کرده‌ اند و افزایش مشارکت سیاسی زنان، فساد مالی و اداری کشور را کاهش می‌دهد

دکتر محمد امین قانعی راد، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران در تحلیل و بررسی راهبردها، موانع و چالش های مشارکت سیاسی-اجتماعی زنان ایران با طرح دو سوال مبنی بر اینکه اگر زنان در عرصه سیاسی و اقتصادی مشارکت نداشته باشند آیا خانواده تحکیم می‌شود؟ و حالا که زنان قرار است مشارکت سیاسی داشته باشند این حضور باید چه ویژگی ‌هایی داشته باشند و تفاوت آن با حضور مردان در جامعه چگونه است؟ اظهار کرد: هم‌ اکنون نرخ مشارکت سیاسی زنان در حد قبل از انقلاب است و با سال 1350 تفاوت چندانی ندارد اما در زمینه مشارکت فرهنگی و علمی مانند حضور زنان در دانشگاه‌ ها رشد بیشتری را شاهد هستیم.

وی افزود: پس از 40 سال، این اولین بار است که زنان عزم و اراده خود را جزم کرد‌ه ‌اند تا چهره مردانه مجلس را تغییر دهند و این نشان دهنده کسب اعتماد به نفس زنان است. به نظر من در تاریخ مشارکت زنان نقطه عطف و مبارکی است ولی این مشارکت منوط به این است که چه تعداد از زنان روی این تفکر ایستادگی می‌کنند بنابراین این موضوع باید در مرحله اول در نظر نخبگان سیاسی نمود داشته باشد و جریان‌ های سیاسی در این زمینه بسیار موثر هستند.

رئیس انجمن جامعه شناسی ادامه داد: جریان ‌های سیاسی به مشارکت زنان باور دارند که صحت این مطلب را نیز می ‌توان در ارائه لیست‌ های ذکر شده دریافت که چه تعداد از نفرات این لیست‌ ها را زنان تشکیل می ‌دهند. به طور مثال در دستگاه ‌های اجرایی و دولت ها چه تعداد وزیر زن حضور دارند و همین مطالب را می‌توان به توده مردم تعمیم دهیم.

قانعی راد گفت: اگر در لیست های ارائه‌ شده 40 تا 50 درصد زنان حضور داشته باشند می ‌توان امیدوار بود 20 درصد از آنان به مجلس آینده راه پیدا کنند و باید بدانیم عدم حضور زنان در مشارکت های اجتماعی و سیاسی افسردگی، اعتیاد، مصرف گرایی و خشونت آنان را به همراه دارد.

وی با بیان اینکه بخشی از قدرت روزمره را زنان تشکیل می‌دهند،‌ افزود: یکی از مزایای مشارکت سیاسی زنان نبودن فساد مالی و اداری و سیاسی در میان آنهاست. به نظر می ‌رسد بزرگترین جرم زنان فقط بد حجابی آنان است. روزانه قوانینی در کشور وضع می‌شود که با سرنوشت زنان در ارتباط است. به طور مثال بحران خانواده، اعتیاد و نابسامانی‌ های اجتماعی و فرار دختران و کودکان کار مواردی است که با زنان ارتباط دارد.

قانعی راد نگاه مردانه به آسیب ‌های اجتماعی را یکی از این مشکلات پیش رو دانست و گفت: اعمال روش‌ های مردانه به روش خاص و در سطوح بالا به این موضوع می‌ پردازد که با فاصله عمل می ‌کند بر خلاف نگاه زنانه که از پایین به بالا است و خود را به مشکلات نزدیک می ‌کند و نگاه مراقبه و مادرانه دارد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به گفته ‌های برخی از مسئولان اشاره کرد و گفت: برخی می ‌گویند زنان به دلیل دل رحم بودن نباید در دستگاه قضایی قرار گیرند که این سوال پیش می‌آید که چرا نباید در بحث داوری دل رحم بود؟ زیرا چه بسا اگر در دستگاه قضایی مردانه، زنان حضور داشته باشند میزان جرایم در جامعه کاهش پیدا کند. زنان می‌ توانند قدرت تشخیص را درون دستگاه قضاوت ببرند و ورود زنان در عرصه سیاست باید مورد استقبال قرار گیرد.

قانعی راد با بیان اینکه در شرایط فعلی بین قانون و عرف فاصله ‌ای ایجاد شده است که این موضوع یکی دیگر از موارد مشکل آفرین قلمداد می شود و سرمایه سیاسی را کاهش می دهد،‌ افزود: لازمه نظریه پردازی در حوزه زنان آمدن زنان از حوزه خصوصی به عمومی است و اگر این موضوع باعث تزلزل خانواده می‌ شود باید مورد بررسی قرار گیرد تا به یک تئوری و نظریه نهایی برسیم. امروزه زنان به سمت خانه و خانواده سوق داده می شوند و بر این امر تاکید میشود که صرفا می ‌توانند یک همسر خوب باشند و فرزندان خوبی داشته باشند در حالی که خانواده ها به سادگی با استفاده از شبکه‌ های ماهواره‌ای و تلویزیونی به اطلاعات جهانی دست پیدا می کنند که متاسفانه بیشترین تبلیغ این شبکه ‌ها رواج کالاهای مصرفی است و در نهایت تغییر سبک زندگی افراد را در پی دارد.

دکتر زهرا شجاعی: زنان به دلیل ریسک ‌پذیری پایین و عوامل درونی مانند وظایف خانه ‌داری و فرزند پروری ضرورتی به مشارکت سیاسی در خود احساس نمی ‌کنند

در این نشست، رئیس مجمع زنان اصلاح طلب به موانع مشارکت سیاسی زنان اشاره کرد و گفت: موانع مشارکت سیاسی شامل موانع حقوقی، فردی، فرهنگی و اجتماعی - سیاسی است. متاسفانه تاکنون در جمهوری اسلامی موفق به طراحی یک مدل جامع و کامل و همه جانبه برای توسعه، مشارکت و فعالیت زنان نشده‌ ایم زیرا مسائل زنان با جا به جایی دولت‌ ها و حاکمیت تفکرات مختلف دستخوش سلایق و نظرات شده است به عنوان مثال در یک دوره، تحصیل و آموزش علمی زنان، آفت و در دوره‌ ای دیگر نیز خانه داری یک ارزش مطلق محسوب می‌ شود.

وی ادامه داد:‌ در دوره‌ ای از ورود 64 درصدی زنان و دختران به دانشگاه‌ ها و موسسات علمی یاد می کنیم اما در مورد مساله‌ حجاب به یک چارچوب و اصول مشخص نرسیده ‌ایم و علت اصلی این است که ما در جمهوری اسلامی به یک سند مشخص یا تئوری مدون مورد اجماع نسبی ارکان جامعه و دست اندرکاران نظام دست پیدا نکرده‌ ایم.

رئیس مجمع زنان اصلاح طلب با اشاره به مقدمه قانون اساسی گفت: در مقدمه قانون اساسی مفاهیم کلی و اصولی بسیار مطلوبی داریم و همچنین در کلام بزرگان، امام، مقام معظم رهبری و احادیث و روایات مسائل مهمی مطرح شده است اما متاسفانه اصل به تنهایی کفایت نمی کند و هیچکدام از این اصول به عنوان منشور پذیرفته نیست که اگر دولت ها تغییر کرد جهت گیری و سیاست گذاری در آن موضوع تحت تاثیر و تغییر قرار نگیرد.

حوزه زنان نیاز به تئوری پردازی دارد

وی ادامه داد: در برخی موارد حق و تکلیف را جابجا کردند به عنوان مثال از حجاب به عنوان حق یاد کردند اما ما به تئوری پردازی و نظریه پردازی در حوزه زنان نیاز داریم بنابراین در جامعه امروز حقوق زنان تحت تاثیر نگرش‌های مختلف قرار دارد که این نگرش ‌ها را زیر مجموعه جریانات سیاسی قرار می‌دهیم اما هیچکدام از این‌ها نظریه محسوب نمی‌ شود که جمهوری اسلامی بتواند براساس آن تصمیم گیری و برنامه ریزی کند.

شجاعی به برخی از نگرش‌ ها در مورد اشتغال زنان اشاره کرد و گفت: با توجه به محدودیت پست ‌های مدیریتی و تعداد شغل‌ها و با تاکید بر اینکه مردان نان آور خانواده هستند، کار کردن زنان چه ضرورتی دارد؟ بنابراین لازم است به دور از هیجانات سیاسی عده ‌ایی صاحب نظر راجع به این موضوع نظریه پردازی کنند و به اجماع و یک سند کلی برسند.

وی با تاکید بر اینکه باید نسبت به مسائل زنان نگرش سیستماتیک داشته باشیم، افزود: متاسفانه یکی از اشکالات مشارکت سیاسی زنان تک بعدی بودن نگرش‌ها است. به عنوان مثال در ارتباط با بحث اشتغال و تحصیل زنان باید بدانیم وقتی نرخ فارغ التحصیلان دختر نسبت به پسر بیشتر است این محصول و نتیجه ورودی بیشتر دختران به دانشگاه است اما وقتی پس از حضور بسیاری از زنان در دانشگاه‌ ها ما پیامد آن را در نظر نگیریم با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد به طوری که با تعداد انبوهی از زنان متخصص و بیکار که میانگین سنی بالا و میل کم به ازدواج دارند روبرو می ‌شویم که کمترین آسیب آن افسردگی است.

وی یادآور شد: در این دوره نهضتی ایجاد شد و بسیاری از زنان در انتخابات مجلس ثبت نام کردند و این درصد نسبت به دوره قبل افزایش پیدا کرده است اما در مجموع از آنجایی که همیشه رابطه معناداری بین کاندیداهای زن و نمایندگان زن وجود داشته است مادامی که میزان کاندیداهای زن کم است نمی ‌توان توقع داشت تعداد نمایندگان زن بیشتری داشته باشیم زیرا در بخش فرهنگی اقداماتی صورت نگرفته است اما در قوانین و مقررات ورود زنان به سیاست منعی ندارند.

شجاعی حوزه سیاست را حوزه بی رحمی دانست و گفت: بخش عمومی، سیاست را بیشتر حوزه مردانه می‌داند بنابراین چون ریسک پذیری زنان و هزینه کردن‌ های اقتصادی در بین آنها پایین ‌تر است از ورود به این حوزه دوری می‌ کنند. همچنین زنان با توجه به مسوولیت‌ه ایی از قبیل خانه‌ داری و فرزندپروری و عوامل درونی احساس ضرورتی برای ورود به عرصه سیاسی در خود احساس نمی ‌کنند بر همین اساس در حد مشارکت توده ‌ای مثل رای دادن ظاهر می‌شوند.

رئیس مجمع زنان اصلاح طلب به ثبت ‌نام کاندیداهای این دوره انتخابات اشاره کرد و گفت: طبق آخرین آمار قبل از رد صلاحیت‌ ها، از مجموع 12123 کاندیدا تنها 1434 زن ثبت نام کردند. در مورد موانع حقوقی و قانونی جز در مورد پست ریاست جمهوری که آن هم قابل تفسیر است ما منع قانونی دیگری نداریم اما برخی سیاست ها یا قوانین نانوشته مانع ورود زنان به عرصه سیاست است. مانند اینکه وقتی استانداری شجاعت و عدالت به خرج می ‌دهد و از زنان در پست‌ های مهم بهره می برد تحت فشارهایی قرار می‌گیرد و یا همین بحث وزارت که در دوره قبل صورت گرفت با مخالفت‌ هایی روبرو بود.

این نشست با پرسش و پاسخ میان حاضران و گفتگو در مورد بحث‌های مطرح شده خاتمه یافت.

• < قبلی
• بعدی >