گروه جامعه شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه شناسی ایران با همکاری گروه ارتباطات سلامت و محیط زیست انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات روز یکشنبه 17 آبان ماه 1394 نشست «رابطه حرفه مندان پزشکی و جامعه» را با حضور دکتر احسان شمسی کوشکی، دکتر امید زمانی و دکتر شیرین احمدنیا برگزار کرد. 

گزارش این نشست را به نقل از روزنامه شهروند میخوانید.

بیمارستان‌های دولتی رقیب بخش خصوصی شده ‌اند

پزشکان دیگر نمی‌ توانند نگاه بالا به پایین به بیماران داشته باشند

رابطه پزشک و بیمار تغییر کرده است، مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، بر این ارتباط تاثیر گذاشته ‌اند، در گذشته پزشک نگاه پدرسالارانه به بیماران داشت، حالا ولی تمام این معادلات به هم خورده است. بیمار با انبوهی از اطلاعات درباره بیماری ‌اش به پزشک مراجعه می‌کند، اطلاعاتی که با یک جست‌وجو در فضای مجازی به راحتی به ‌دست آورده است.

همین هم شد تا کارشناسان حوزه سلامت در نشست «رابطه حرفه ‌مندان پزشکی و جامعه» که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، به این نتیجه برسند که بیمار یک قدم از پزشک جلو افتاده است و از جامعه ‌شناسان بخواهند، تغییر این رفتارها و ساختارها را بررسی کنند.

امید زمانی، پزشک و عضو گروه ارتباطات سلامت و محیط ‌زیست در انجمن ایرانی مطالعات و ارتباطات گروه جامعه‌شناسی ایران، در این نشست با بیان این‌که رابطه پزشک و بیمار، سابقه تاریخی دارد، گفت: «یکسری موضوعات اجتماعی روی رابطه پزشک و بیمار تاثیر می‌گذارد، این ارتباط هم بایددو طرفه باشد وگرنه ارتباط شکل نمی‌گیرد، از یک سو بیمار انتظاراتش را بیان می‌کند و در مقابل پزشک با دریافت اطلاعات از بیمار، بیماری را تشخیص می‌دهد و نحوه درمان را تجویز می‌کند، گاهی در همین مرحله مشکل ایجاد می‌شود و رابطه تنها یک طرفه می‌شود.» او درباره یک طرفه شدن این ارتباط توضیح بیشتری داد: «در برخی از مطب‌ها، متاسفانه پزشکان زمان کوتاهی برای بیمار در نظر می‌گیرند، این موضوع به ‌ویژه در بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی – عروقی، کلیوی و تنفسی بیش از سایر بیماری‌ها خود را نشان می‌دهد، این بیماری‌ها عمدتا در پی چاقی و مصرف سیگار و ... ایجاد می‌شود که اگر ارتباط دو طرفه وجود داشته باشد، پزشک می‌تواند برخی از رفتارهای پرخطر فرد را تغییر دهد، باید پزشک مهارت متقاعد کردن را داشته باشد.» او به نکته دیگری اشاره کرد، از نظر این پزشک، اعتماد میان پزشک و بیمار، ارتباط میان این دو نفر را شکل می‌دهد: «گاهی اعتماد به پزشک، به‌ دلیل کم سوادی پزشک یا دامن زدن به موضوعاتی از سوی رسانه‌ ها و سازمان‌ های متولی، خدشه‌ دار می‌شود، همین‌ها سبب می‌شود تا اعتبار پزشک کم شود و بیمار کمتر به او اعتماد کند.» او به نمونه‌ ای از کم شدن اعتبار پزشک از سوی سازمان‌ های متولی اشاره کرد: «از چند‌سال پیش به پزشکان عمومی اجازه تجویز برخی داروها را نمی ‌دهند، همین موضوع سبب می‌شود تا اعتبار پزشک در میان مردم کم شود و در ادامه اعتماد هم لطمه خورد.» به گفته زمانی، صداقت پزشک نیز می‌ تواند اعتماد و اعتبار را کم کند، این ‌که پزشک برخی از اطلاعات را به بیمار ندهد و تمام مسائل را با او در میان نگذارد: «همه اینها در شرایطی رخ می‌دهد که منابع اطلاعاتی زیاد شده‌ اند و بیماران به راحتی می‌توانند ابعاد مختلف یک درد و بیماری را در اینترنت جست‌وجو کنند.»

این پزشک در ادامه به پذیرش بیمار بدون قضاوت را هم یکی از عوامل مهم در بالا بردن اعتبار پزشک دانست: « در مطب برخی از پزشکان دیده می‌شود که برای نمونه نوشته ‌اند که بیمار عراقی یا افغان، ویزیت نمی ‌شود، این ارتباط میان بیمار و پزشک را تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد و دیگر اثر دلخواه را نمی‌گذارد.».

به اعتقاد این عضو گروه جامعه ‌شناسی ایران، پیش‌زمینه ‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، نوع ارتباط میان پزشک و بیمار را تعیین می‌کند: «ساختار اجتماعی و سازمانی که این رابطه در آن شکل می‌ گیرد، رابطه را به شدت تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد، ما درحال حاضر، بیمارستان‌ های خصوصی و دولتی و خیریهو ... داریم که ارتباط میان پزشک و بیمار در هر کدام از آنها متفاوت است».او نقش فرهنگ را هم در نوع ارتباط، پررنگ دانست: «فرهنگ ما بر رابطه میان پزشک و بیمار تاثیر زیادی دارد، برای نمونه انتظار بیمار از پزشک در جنوب شهر، با بالای شهر فرق می‌کند، البته در همین جا اقتصاد هم جایگاهی پیدا می‌کند و سیاست‌ها هم بر این تعاملات حاکم است، مثلا سازمانی مانند سازمان نظام پزشکی، مدافع حقوق بیماران است یا پزشک یا حتی مدافع سیاست‌ های دولتی».

زمانی به تناقض در ارایه خدمات درمانی در بیمارستان‌ها و مطب‌ها اشاره کرد: «گاهی دیده می‌شود که بیمارستان ‌های دولتی با بخش خصوصی درمان وارد رقابت شده ‌اند و در بیمارستان‌ ها، کلینیک ‌های خصوصی ایجاد کرده و تعرفه‌هایشان را بر مبنای بخش خصوصی می‌گیرند، درحالی ‌که این اقدام با ماهیت کارشان متفاوت است، آنها بخش دولتی هستند اما می‌ خواهند درآمدزایی داشته باشند. در این میان هم از عده ‌ای پزشک تازه فارغ‌ التحصیل شده استفاده می‌کنند و بدون صرف هزینه‌ ای، درآمدزایی پیدا کرده‌ اند».

رابطه بیمار و پزشک در گذشته، پدرسالارانه بود

در ادامه این نشست، احسان شمسی کوشکی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با بیان این‌ که رابطه میان پزشک و بیمار از حالت کلاسیک آن خارج شده، گفت: « هدف از مداخلات پزشکی یا بهبود است یا حفظ سلامت افراد. نگاهی به گذر تغییر رابطه بیمار و پزشک، این را نمی ‌رساند که رابطه این دو گروه، بدتر شده است، به‌هرحال در گذشته هم دیده شده که بیماران از پزشک رضایت کامل نداشته‌ اند و رابطه پدرسالارانه بوده است، اما جامعه به‌ شدت تغییر کرده، این تغییر هم بیشتر در حوزه دموکراسی اتفاق افتاده است، به نظر می‌رسد دنیا در مسیر جهل‌ زدایی حرکت کرده، حالا وظایف حاکمیت هم تغییر پیدا کرده و موضوع سلامت چنان در بطن حاکمیت قرار گرفته که نمی‌ شود آن را جدا کرد، حالا آموزش، سلامت و امنیت، اولویت‌ های حاکمیت شده ‌اند، اتفاقی که در گذشته خبری از آن نبود.» به اعتقاد او رابطه پزشک و بیمار پیچیده شده که اقتصاد هم روی آن تاثیر گذاشته است: «اکنون صنعت بزرگ بیمه ایجاد شده، شرکت‌ های دارویی و تجهیزات پزشکی، فعال شده ‌اند و برخی پزشکان هم به دلیل همان بخش درآمدزایی، تبدیل به تکنیسین این شرکت‌ ها شده‌ اند، قوانین حاکم بر طب هم به شدت گسترده شده، تا جایی که الان پزشکان موظف هستند تا بیماری ‌های واگیر را گزارش دهند و نمی ‌توانند سقط‌ جنین و اوتانازی انجام دهند.» شمسی کوشکی با تاکید بر این‌که رابطه فعلی پزشک و بیمار و ساختار عمیقی که شکل گرفته نیاز به تئوریزه شدن است، گفت: «در دانشگاه‌ های علوم پزشکی، آموزش‌ ها بر این اساس است که بیمار یک شخص فرتوت و خسته و نادان است، به همین خاطر است که پزشک پس از‌ فارغ‌ التحصیلی، یک نگاه بالا به پایین به بیمار دارد، این در حالیست که اکنون بیماری که پیش پزشک می‌رود، یک قدم از پزشک جلوتر است، شب قبل، بیماری‌ اش را در اینترنت جست ‌وجو کرده، اطلاعاتش کامل است و حتی اسم داروها و روش‌ های درمان را هم می‌داند.» به اعتقاد این پزشک، جامعه ‌شناسان در تحلیل این ارتباط نقش مهمی می‌توانند داشته باشند: «جامعه از پزشک یک ذهنیتی دارد، از نظر خیلی‌ ها، پزشک یک فرد پولدار است که فلان خانه و فلان ماشین را دارد و از منزلت اجتماعی خاصی برخوردار است، خانواده‌ ها این چیزها را می ‌بینند و می‌ خواهند فرزندانشان، پزشک شوند، درحالی ‌که واقعیت هم این طور نیست، مردم شناسان می‌توانند در این زمینه به کمک بیایند و این رفتارها را تحلیل کنند.»

در ادامه این نشست، پرسش‌هایی هم مطرح شد، یکی از آنها درباره اهمیت تاکید بر پیشگیری به جای درمان است. شمسی کوشکی، اما در پاسخ توضیح داد: «اولویت خدمات درمانی، با پیشگیری است اما به‌ هرحال هزینه زیادی از بودجه سلامت، صرف بیماری‌ های سرطانی می‌شود، اما آیا می‌شود در این زمینه هزینه‌ ای نکرد، هیچ ‌کس بابت پیشگیری از مالاریا، پشت در اتاق وزیر بهداشت نمی ‌رود، اما یک بیمار نیازمند پیوند می ‌تواند تمام توجه‌ ها را جلب کند.» پرسش دیگر درباره تصور جامعه از درآمد بالای پزشکان بود که این بار امید زمانی پاسخ داد:«درآمد بیشتر پزشکان تفاوتی با سایر افراد جامعه ندارد، ما ١٢٠‌هزار پزشک در کشور داریم که ١٠ تا ١٢‌هزار نفر از آنها طبابت نمی‌ کنند، این طور هم نیست که پزشکان درآمد زیادی دارند، تنها عده‌ای متخصص، درآمدهای آنچنانی دارند، ظاهر این پزشکان باعث شده تا مردم تصور کاذبی نسبت به حرفه پزشکی داشته باشند.» شمسی هم ادامه حرف‌ های زمانی را گرفت و گفت: «مشکل نظام سلامت ما به ‌ویژه در بخش اقتصاد پزشکی، نبود شفافیت کافی است، که باید نسبت به آن توجه شود.» شیرین احمدنیا، مدیر گروه سلامت انجمن جامعه‌ شناسی، به نکته دیگری در این نشست اشاره کرد و آن هم تغییر جایگاه پزشکان از نگاه مردم است: «کاری که باید انجام شود این است که یک تصویر واقعی و عینی از وضع خدمات سلامت ارایه شود و این تصویر کاذب از پزشکان، کنار رود.«

• < قبلی
• بعدی >