گزارش نشست ها

مادری ومسائل مادراننشست گروه جامعه شناسى جنسيت (مطالعات زنان) انجمن جامعه شناسى ايران روز دوشنبه ١٢ مهر ماه ١٣٩٥ با حضور دکتر شهلا اعزازی و دکتر غزاله پرنیان در سالن جلسات انجمن جامعه شناسى ایران با موضوع «مادری و مسائل مادران» برگزار شد.

دكتر شهلا اعزازى سخنران اول این نشست در ابتدای سخنان خود گفت: دغدغه او یافتن پاسخ به این پرسش است كهمادر در زمان فرزندپرورى چه مى كند؟. این استاد دانشگاه سپس با تاکید بر دو بعد كلى تجربه مادرى، «مادرى زيستى يا بيولوژيك» یعنی اينكه هر زنى به صورت طبيعى مى تواند مادر شود و «نهاد مادرى و مسائل مرتبط با آن» چون توصیه های مربوط به بارداری، مراقبت هاى دوران بارداری، تجربه زايمان و مراقبت از فرزند به چه صورتى باشد؟ بیان کرد: در گذشته مادرى بر اساس معيارهاى سنتى انجام مى شد ولى در دنياى مدرن با پيشرفت­هاى تكنولوژيك، به ويژه در حوزه بهداشت، درمان و روان شاهد تغييرات زيادى هستيم و توصيه هاى مختلفى به مادران در اين حوزه ها انجام مى­شود ولى اينكه اين توصيه ها به چه ميزان علمى و درست هستند در حوزه كار ما نيست و صرفا به بررسى ابعاد جامعه شناختى مسئله مى پردازم.

وى با اشاره نظریه جان بالبى يكى از روانشناسان دهه پنجاه که عشق مادر براى فرزند را مثل ويتامين براى كودك مى داند، ادامه داد: عشق مادرى واقعيتى پذيرفته شده و ارزشمند است اما بايد ابعاد مختلف اين موضوع را هم بررسى كرد. با وجود اينكه در مورد رابطه مادر و كودك، مادر تا حد تقدس بالا برده مى شود و اسطوره مى شود، اما در عمل، مادرى در عين شيرينى و دلپذير بودن كارى واقعا سخت، انرژى بر و وقت گير است و تأثيرات مختلفى بر زندگى زن دارد؛ روابط زن و شوهر دگرگون (نه لزوما مثبت يا منفى) مى شود و وضعيت شغلى زنان با مادرى تغيير مى كند و انواع مختلفى از مادران را داريم براى مثال مادرانى كه مادرى را انتخاب كرده اند و با رضايت مادر شده اند، مادرانى كه نمى خواسته اند ولى مادر شده اند، زنانى كه دوست دارند مادر شوند ولى نمى توانند مادر شوند، زنانى كه نمى خواهند مادر شوند و نمى شوند، زنانى كه مادرخوانده مى شوند، زنانى كه بدون اينكه بخواهند مادر شوند مادر فرزندان همسرشان هستند.

اين استاد جامعه شناسى در مورد نظريات مادرى به طيف هاى مختلفى اشاره كرد و ادامه داد: عده اى معتقدند مادرى ابزار مردسالارى است براى دور كردن زنان از حوزه اجتماعى و طيف ديگرى دقيقا مقابل اين گروه معتقدند مادرى ابزار قدرت زنان و مثبت است و با حذف آن از قدرت زنان كم مى شود. نظريات ديگرى در مورد اينكه آيا مادرى پديده اى ذاتى است يا اجتماعى مطرح مى شوند.

وى افزود: اين بررسى نگاهى است به آنچه بر مادران در فضاى مجازى مى گذرد. صرف وجود اين ارتباط در نبود كمك هاى اجتماعى و خانوادگى مفيد است. در اين فضاها چند هزار مادر با هم همفكرى، مشورت و همدلى مى كنند. اين زنان عموما متعلق به طبقه متوسط از شهرهاى مختلف ايران و همچنين ايرانى هاى ساكن كشورهاى مختلف هستند. بر اساس صحبت هاى اين زنان و از دل اين گفتگوهاى مجازى مهمترين مسائلى كه مطرح مى شود: خستگى و كم خوابى، وابستگى به كودك، حسادت به هر كسى كه كودك به او علاقه مند باشد (مادر، مادر شوهر، همسر،...)، مادر ايده آل بودن (دائما نگران هستند كه مادر ايده آل نيستند و هميشه دنبال اشتباهات شان هستند و مدام خودشان را مقصر مى دانند)، افسردگى ناشى از اين روند است.

دكتر اعزازى در ادامه با تأكيد بر مهمترين كاركرد خانواده كه همان تربيت افراد مناسب براى اجتماع است، توضيحاتى در مورد دو بعد مختلف مسئله ارائه كرد؛ اول نسل جديد مادرانى كه با مادر شدن به يكباره و در تلاش براى كسب هويت مادرى، هويت اجتماعى شان را ناديده مى گيرند و دوم اينكه مسئوليت جامعه در قبال مادران و زنانى كه فرزندان شان را براى اجتماع تربيت مى كنند چيست؟.

در بخش دوم این نشست، دكتر غزاله پرنيان، متخصص زنان و زايمان كه سال ها در منطقه سيستان و بلوچستان فعاليت كرده در مورد «نوع ديگرى از مادرى» صحبت كرد. دكتر پرنيان با بيان وضعيت بهداشت و درمان در ايران، رتبه كشور را در خاورميانه مناسب و قابل قبول دانست و در ادامه با توجه به تجربيات و مشاهدات خود در منطقه سيستان و بلوچستان چهار مرحله در فرايند مادرى را برشمرد و گفت: اول تصميم گيرى براى مادرى و مادرشدن، دوم دوران باردارى و مراقبت هاى باردارى، سوم تصميم گيرى براى نوع زايمان و چگونگى آن و چهارم مراقبت هاى بعد از زايمان و تربيت فرزند است.

اين متخصص زنان و زايمان افزود: برخلاف مناطق شهرى و كلان شهرى مثل تهران در اين مناطق شاهد تعداد زياد فرزندان هستيم، فرزندآورى و مادر شدن موجب تثبيت موقعيت و تقويت جايگاه مادر است و به ويژه فرزندان پسر نيروى كار در دوران جوانى و تضمينى براى مراقبت هاى دوران سالمندى اين زنان هستند. در نتيجه حق انتخابى مثل آنچه در تهران و شهرهاى بزرگ وجود دارد در اين مناطق وجود ندارد و هر زنى پس از ازدواج به صورت طبيعى باردار مى شود. در مورد دوران باردارى كه در شهرهاى بزرگ تا حدود زيادى كنترل شده و تحت مراقبت پزشك است در اين مناطق بيشتر سنتى است و كنترلى بر آن وجود ندارد. به دليل وجود تجربيات خودشان و همچنين حضور مادر، خواهر، مادرشوهر و... خودشان را بى نياز از مراقبت هاى دوران باردارى مى دانند.

دكتر پرنيان با اشاره به مسئله غربالگرى هايى كه در تهران انجام مى شود گفت: تقريبا در اين مناطق غربالگرى ها بسيار كمتر است. هرچند كه آزمايشات غربالگرى در كنار كاركرد مثبت شان تبعات منفى هم دارند و ناخواسته استرس زيادى براى مادران و خانواده ها ايجاد مى كنند كه اصلا سالم و سازنده نيست و حتی آسيب رسان است.

وى در ادامه اضافه كرد: روند زايمان هم برخلاف مناطق شهرى كه مادران نوع زايمان را انتخاب مى كنند در اين مناطق حق انتخاب نوع زايمان مطرح نيست. سزارين عمل قابل قبولى نيست و حتى كسانى كه در زايمان هاى قبلى سزارين داشته اند آن را پنهان مى كنند چون آن را نوعى نقص و ضعف براى زن مى دانند. در مورد مراقبت هاى پس از زايمان و مراقبت از فرزند هم كاملا چهره متفاوتى از مادرى وجود دارد. مادران بلافاصله پس از زايمان به زندگى طبيعى بر ميگردند و در مراقبت هاى جسمى و فيزيولوژيكى از فرزند با مهارت و اعتماد به نفس عمل مى كنند و نيازهاى جسمى فرزند را به خوبى مى دانند و در پروسه شيردهى تقريبا مشكلى ندارند، برخلاف آنچه در مناطق شهرى و تهران وجود دارد و مادران عمدتا استرس دارند و با وجود مطالعه و آگاهى هاى اجتماعى اعتماد به نفس كمى دارند و در مراقبت از فرزند دچار مشكلات زيادى مى شوند و تا حدودى خودشان هم دچار آسيب هاى مقطعى مثل كم خوابى، افسردگى و اضطراب مى شوند.

 

 روز جهانی زن1نشست اسفند ماه گروه جامعه‌شناسی جنسیت (مطالعات زنان) انجمن جامعه‌شناسی ایران به مناسبت 8 مارس، روز جهانی زن دوشنبه 17 اسفند ماه 1394 در سالن اجتماعات انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد. منیژه نجم عراقی، مترجم کتاب‌های حوزه زنان، میهمان ویژه این نشست بود.

در بخش دیگری از این نشست گزارش «کامیابی‌ها و ناکامی‌های زنان در سالی که گذشت» توسط مریم میرزا نژاد ارائه شد. میرزانژاد گفت: زنان در سال گذشته در عرصه‌های مختلف کامیابی‌های داشته‌اند در عین حال در بعضی از عرصه نیز به اهداف و برنامه‌های خود دست پیدا نکردند.

وی با اشاره به موفقیت‌های زنان در حوزه ورزش اظهار داشت: سارا خادم شریعه در حوزه شطرنج و تیم فوتسال زنان در عرصه ورزش‌های گروهی در سطح آسیا موفق عمل کردند و نیلوفر اردلان به دلیل عدم همراهی همسر خود از شرکت در مسابقات فوتسال جا ماند که با رسانه ای شدن این موضوع در فضای مجازی بازتاب‌های گسترده ای در داخل و خارج از کشور داشته است.

این فعال حوزه زنان ادامه داد: فاطمه معتمد آریا در حوزه فرهنگ به خاطر بازی خوب در جشنواره فیلم آسیا پاسفیک مورد تقدیر و تشویق قرار گرفت ولی در جریان حضورش در کاشان در بهمن ماه برای پرسش و پاسخ پیرامون فیلم «یحیی سکوت نکرد» هنگام ورود به سالن با اعتراض حاضران به حجاب خود مواجه شد. همچنین ماهنامه زنان دوباره بعد از توقیف به روزنامه فروشی‌ها برگشت.

میرزانژاد تصریح کرد: در سال گذشته رتبه اجتماعی زنان از 14.1 درصد به 7.2 درصد کاهش داشته است و ایران در رده 140 جهانی مشارکت زنان در جامعه قرار دارد.

وی ادامه داد: آمار رسمی اشتغال زنان تغیر محسوسی نداشته است و در حال حاضر 12 درصد زنان جامعه مشغول به کار هستند ولی حذف زنان از بازار کار ادامه دارد که آسیب های اجتماعی را در جامعه گسترش خواهد داد.

میرزا نژاد خاطر نشان کرد: در دفترچه آزمون استخدامی امسال سهم زنان 2399 نفر بوده است که در مقابل سهم 4469 نفری مردان جای سئوال جدی را برای زنان ایجاد می کند.

وی ادامه داد: در حوزه مشارکت سیاسی امسال زنان نسبت به سال گذشته حضور پر رنگتری داشته اند و بعد از 30 سال اولین سفیر زن بعد از یک سال سخنگویی در وزارت خارجه راهی مالزی شد

میرزا نژاد تصریح کرد: کمپین تغییر چهره مردانه مجلس برای حضور بیشتر زنان در عرصه قانون گذاری شروع شد که با برابری طلبی، کاندیدا شدن زنان و کارت قرمز نمایندگان زن ستیز تلاش کرد تا جایگاه زنان را رشد و تعالی بخشد و رشد 3 برابری حضور زنان در انتخابات با این کمپین به وجود آمد و در حال حاضر 14 زن وارد مجلس و 6 زن راهی دور دوم انتخابات شدند و امید است که تعداد نماینگان زن افزایش پیدا کند. 6 نفر از زنان نیز برای کرسی‌های خبرگان کاندید شده بودند که نتوانستند کرسی را به دست آورند.

روز جهانی زن2وی در پایان به اظهارات قاضی پور، نماینده مردم آذربایجان شرقی، که در مورد زنان مجلس سخنرانی تندی کرده است اشاره کرد و گفت: این نماینده اصول جامعه را زیر سئوال برده است و به همین دلیل با اعتراض گسترده زنان و حامیان حقوق زنان روبرو شده است که با ارسال نامه ازکمسیون اصل 90 مجلس در این باره توضیح خواسته شده است.

در بخش دوم این جلسه دکترشهلا اعزازی، مدیر گروه علمی- تخصصی مطالعات زنان با رویکرد انتقادی به بحث ترجمه متون ادبی و غیر ادبی پرداخت و وفاداری مترجم را به اصل متن جزء شرایط اخلاقی جامعه دانست.

وی گفت: برای انتقال محتوای متن مترجم بایستی با نهایت امانتداری نسبت به انتخاب کلمات مناسب اقدام کند تا خواننده با بن بست در درک مفاهیم روبرو مشود.

در بخش پایانی این نشست از منیژه نجم عراقی به پاس ترجمه‌های متون دانشگاهی مربوط به جنبش‌های زنان برای اقشار مختلف جامعه تقدیر و قدردانی شد.

 

کودک همسری 1نشست «بررسی زوایای پدیده کودک همسری در ایران» توسط گروه جامعه شناسی جنسیت (مطالعات زنان) انجمن جامعه شناسی ایران با همکاری موسسه نیکوکاری مهرطه در تاریخ 26 بهمن ماه 1394 برگزار شد و غزاله مسعودی (کارشناس ارشد مددکار اجتماعی) به بررسی زوایای مختلف این پدیده پرداخت.

در ابتدای این نشست دکتر شهلا اعزازی، مدیر گروه جامعه‌شناسی جنسیت (مطالعات زنان) به اماری از این پدیده در ایران اشاره کرد و گفت: 23 هزار دختر و 11 هزار پسر کودک همسر در ایران وجود دارد و دلایل مختلفی برای بروز این پدیده عنوان شده است که امروز در مورد آن توضیح داده خواهد شد.

مسعودی در ادامه به فقر فرهنگی، فقر اقتصادی و نااگاهی خانواده‌ها از ازدواج زودهنگام به عنوان برخی از عوامل این پدیده اشاره کرد.

او افزود: ازدواج زودهنگام زمانی که کودک در حال شکل گیری شناخت و هویت است سبب آسیب‌های شناختی و روانی به او می شود و همچنین در صورت بارداری زن او نمی‌تواند والد مناسبی برای کودکش باشد. علاوه بر این که در دوران بلوغ بارداری برای زن عوارض فیزیکی هم در پی دارد.

کودک همسری 2او در پایان خواستار تغییر قوانین سن ازدواج با کمک مراجع و آموزش والدین در مورد خطرات ازدواج زودهنگام و پررنگ تر شدن نقش سازمان‌های مردم نهاد در این امر شد.

لازم به ذکر است که این نشست در سالن اجتماعات خانه ارغوان برگزار شده بود.

IMG 5506نشست 18 آبان ماه 94 گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران با موضوع «مشارکت سیاسی زنان» برگزار شد. در این نشست که مدیریت آنرا شهلا اعزازی، برعهده داشت، دکتر زهرا بهرام نژاد با موضوع «مشارکت سیاسی زنان با تاکید بر نقش احزاب و گروه های سیاسی» و دکتر فاطمه راکعی با موضوع «ضرورت مشارکت سیاسی زنان، چرا و چگونه» سخنرانی کردند.

در ابتدای نشست دکتر شهلا اعزازی، گزارشی از فعالیت­ های گذشته گروه ارائه کرد و سپس دلیل برگزاری نشست با عنوان «مشارکت سیاسی زنان» را توجه به شرایط انتخابات مجلس دهم در اسفندماه و اهمیت آن از زاویه مسائل زنان دانست. وی در مورد مقایسه تعداد زنان نماینده در مجلس در ایران با سایر کشورها گفت: «اگر نخواهیم ایران را با کشورهای اروپایی مقایسه کنیم باز هم می ­بینیم که تعداد نمایندگان زن در ایران به نسبت کشوری مانند افغانستان بسیار پایین است. در افغانستان که پوشش برخی زنان در آن کشور برقع است و زنان همچنان سنگسار می­شوند، 27 درصد نمایندگان­شان زن هستند، یا در عربستان حدود 20 درصد نمایندگان مجلس عربستان را زنان تشکیل می­دهند. این درحالی است که در ایران این نسبت فقط 3 درصد است.» وی در ادامه گفت: «طبق سند توسعه هزاره باید تعداد نمایندگان زن در کشورهای امضاء کننده آن از جمله ایران به حداقل 30 درصد افزایش یابد.»

شهلا اعزازی از تعداد اندک نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی انتقاد کرد و سپس به بررسی عملکرد همین اندک زنان فعلی مجلس پرداخت و از عملکرد آنان ابراز عدم رضایت کرد. وی در ادامه گفت: نخست وزیر جدید کانادا نیمی از اعضای کابینه­ خود را از میان زنان برگزیده است و هنگامی که از او پرسیده اند که دلیل چنین تصمیمی چیست؟ او پاسخ داده است: زیرا در سال 2015 هستیم.

در ادامه شهلا اعزازی ضمن ارائه توضیحاتی در خصوص «کمپین پیش به سوی تغییر چهره مردانه مجلس» گفت: این کمپین توسط عده ای از فعالان حقوق زنان راه اندازی شده است و هدف آن را تشویق زنان فعال از اصناف و گروه های گوناگون به کاندیداتوری است.» وی ادامه داد: «تعداد زنان واجد شرایط کم نیستند و تاکنون به دلایل متعددی از جمله عدم ضرورت و عدم علاقه، اقدامی در این زمینه انجام نداده اند.» وی همچنین از شرط دیگر زنان مورد نظر کمپین برای کاندیداتوری که برابری طلب بودن فعالیت آنان در زمینه مسائل زنان است سخن گفت. شهلا اعزازی به هدف دیگر کمپین که فرستادن لااقل 50 زن به مجلس است اشاره نمود و طرح کمیته کارت قرمز برای کاندیدای زن ستیز که بخشی از فعالیت های کمپین پیش بسوی تغییر چهره مردانه مجلس است را در راستای حمایت از حقوق نیمی از شهروندان دانست و آن را فعالیتی عنوان کرد که قرار است کاندیداهایی که در گفتار و فعالیت انتخابی خود زن ستیزانه رفتار می­ کنند، در افکار عمومی معرفی شوند.»

در ادامه این نشست دکتر زهرا نژاد بهرام، دکترای علوم سیاسی، پژوهشگر و نویسنده و نخستین معاون زن فرماندار در تهران در سال 80 و نیز مولف کتاب «مشارکت سیاسی زنان در ایران» سخنرانی کرد.

زهرا نژاد بهرام در این نشست گفت: بیشترین و مهمترین مساله در کناره گیری زنان از مشارکت سیاسی را مذموم بودن و پرهیز عمومی از قدرت (چه در جامعه و چه در آنچه از ادبیات دینی به ما منتقل شده است) است. وی اظهار داشت: زنان به دلیل اخلاق گرایی بیش از مردان چنین رفتاری از خود بروز می دهند، در حالی که با نگاهی صحیح به قدرت می توان آنرا فرصتی در زندگی پنداشت. وی گفت: در علوم سیاسی مشارکت در نوع خود دسترسی به قدرت است و مشارکت سیاسی را نباید تنها به حضور و انتقال اختیار به گروهی خاص تقلیل داد.

نژاد بهرام با اشاره به کمپین تغییر چهره مردانه مجلس گفت: «در کمپین با طرح بحث های مشارکت سیاسی، زنان به کسب قدرت ترغیب و تشویق می شوند و تعریف قدرت از نظر ما فی النفسه توانایی است، هر چند خروجی قدرتی که در آن اخلاق رعایت نشود دیکتاتوری و استبداد است.»

نژادبهرام با اشاره به آمار مجالس شورای ملی، مقایسه ای از حضور زنان در آن مجالس و مجلس شورای اسلامی ارائه نمود که نشان دهنده حضور بیشتر زنان در آن دوره بوده است. او هدف از ضعیف خواندن زنان و نسبت دادن صفات لطیف به آنان را خالی کردن فضای سیاسی از زنان عنوان کرد و خواستگاه اینگونه تفکرات رهبران جامعه را مسائل فرهنگی خواند. او گفت: «برخی زنان را چنان ضعیف خطاب می کنند که گویی قرار است در مجلس مسابقات طناب کشی برگزار شود که نیاز به قدرت جسمانی است!»

همچنین بهرام نژاد با اشاره به میزان پایین مشارکت زنان در احزاب، آنرا در رابطه ای دوسویه در عدم تمایل به همکاری میان طرفین بررسی کرد و از دلایل عدم حضور زنان در حوزه تصمیم گیری احزاب به نگاه اعضای موسس حزب اشاره کرد و گفت: احزاب برای داشتن نماینده مستقیم در لایه های قدرت باید خود را در آن لایه ها قوی تر کنند، از تمام پتانسیل موجود استفاده کرده و به ائتلاف استراتژیک با زنان دست یابند. وی همچنین خطاب به کسانی که زنان را به بهانه عدم تمایل خود زنان از مشارکت سیاسی منع می کنند گفت: بهتر است حداقل به زنانی که علاقمندند این فرصت داده شود.

زهرا نژاد بهرام در مورد شایسته سالاری و سوالاتی که اغلب در مورد ظرفیت زنان برای مشارکت فعال سیاسی مطرح میشود اظهار نمود که این رویکرد، رویکرد حاشیه رانی است که با دست آویز کردن شایسته سالاری، در واقع کسانی را که در حوزه سیاست در اقلیت اند به حاشیه می راند، در حالی که باید به آنان نیز فرصتی برابر داده شود. وی در ادامه افزود: چرا به زنان که می رسد می گویند کشور نیاز به نخبگان دارد و فرصت اشتباه نداریم؟ مگر در دوره های گذشته مردان اشتباه نکرده اند؟

وی همچنین با اشاره به نماینده زنی که سخنان ضد زن در مورد تعدد زوجات بیان کرده بود، گفت: این زن نماینده تفکری است که باید به نقد کشیده شود و من از این رو با کمپین تغییر چهره مردانه مجلس همراه هستم.

دکتر فاطمه راکعی، دبیر کل جمعیت زنان مسلمان نواندیش که از دیگر سخنرانان این نشست بود سخنان خود را با این جملات آغاز کرد: زنان نگاه مادرانه، خیرخواهانه و محبت آمیز به زیست و هستی دارند، این تعریف، مردان را نفی نمی کند اما در زنان امری پذیرفته شده است.

راکعی در ادامه افزود: همه زنان در گروه های مختلف چه آن هایی که در حوزه سیاسی فعالیت می کنند و چه زنانی که در حوزه مدنی و NGOها مشغول فعالیت هستند، هرکدام با روش ها و رویکردهای خاص خود حق دارند که در حوزه عمومی مسائل و حقوق زنان را پی گیری کنند و برای آن به فعالیت بپردازند. وی گفت: در این شرایط نمی توان بی تفاوت بود و مشارکت فعال برای تعیین سرنوشت، شریف ترین نوع زندگیست. وی همچنین به نهضت گسترده ثبت نام زنان برای کاندیداتوری مجلس دهم اشاره کرد و گفت: زنان باید در این حوزه مشارکت گسترده کنند و اگر از تمام ظرفیت زنان استفاده نشود مایه سرافکندگی ست. در پایان نشست سخنرانان به پرسش­های حاضرین پاسخ گفتند.

DSCN4995 0گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران  با همکاری موسسه نیکوکاری مهرطه و سایر سازمان های مردم نهاد، کارگاه آموزشی و دوره کارورزی «رهیافت مشارکتی در حوزه زنان و جنسیت» را در روزهای 26، 27، 28 فروردین و  2، 3 و 4 اردیبهشت 1394 برگزار کرد.

مقدمه

برقراری ارتباط و بسیج زنان در یک اجتماع محلی نیازمند برخورداری از بینش، دانش و مهارت ‎‎هایی است که از یک سو با حساسیتی جنسیتی بتواند مسائل و مشکلات زنان را دریابد و از دیگر سو شرایط ارتقاء مشارکت آنان را فراهم سازد. برای بسیاری از دانش آموختگان علوم اجتماعی، کارکنان حوزه خدمات اجتماعی و همچنین داوطلبان کنشگری مدنی که در حوزه مسائل زنان فعالیت میکنند یا ممکن است که در آینده در چنین حوزه ای مشغول به کار شوند ضروری است تا از یک سو مبانی چنین بینشی را در خود نهادینه کنند و از دیگر سو فرصت تمرین مهارت‎‎ها و کسب تجربه داشته باشند. اما در فضای رسمی دانشگاهی در حوزه علوم اجتماعی، عموماً به چنین مواردی پرداخته نمیشود، در فضای فعالیت مدنی نیز عمدتاً کار با آزمون و خطا پیش میرود؛ از این جهت لازم است تا فرصتی برای فراگیری این مبانی و مهارت‎‎ ها فراهم شود.

به این منظور و از طرف «گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران» و با همکاری «موسسه خیریه مهرطه»، هماهنگی های لازم برای برگزاری دوره «رهیافت مشارکتی» صورت پذیرفت تا در مقیاسی کوچک به این نیاز پاسخ گفته شود و زمینه ای برای یادگیری و تمرین این مبانی و مهارت‎‎ها مهیا گردد. علاوه بر دو نهاد نام برده، 9 سازمان غیر دولتی دیگر نیز در اجرای این دوره همکاری داشتند. اسامی این سازمان ها عبارتند از: موسسه توانمندسازی زنان و کودکان مهر و ماه، بنیاد امید مهر، تعاونی زنان سیزده آبان (موسسه پژوهشی کودکان دنیا)، کانون کوشا، خانه ای برای آینده (خانه توانمند سازی مادران ونوجوانان آینده)، موسسه فرهنگی آموزشی هجرت، انجمن اسنا (انجمن سفیران نیکی افغانستان)، گروه فرهنگی اجتماعی کیانا، و انجمن حمایت از حقوق کودکان (خانه‎‎های کودک شوش و ناصرخسرو).

در ادامه خلاصه‎ ای از آنچه در این دوره گذشت آورده می ‎شود.

سرفصل‎‎ های آموزشی دوره

  • پیشینه و مبانی رهیافت مشارکتی
  • چالش‎‎های مشارکت
  • بررسی اقدامات اجتماع محور
  • مبانی روش شناسی جنسیتی – مشارکتی
  • بررسی نقش‎‎های جنسیتی
  • تمرین روش و ابزارهای مشارکتی
  • مبانی و مهارت‎‎های تسهیلگری
  • اصول تیم سازی و کار تیمی

روز اول: مبانی تسهیلگری و پیشینه رهیافت مشارکتی 

هدف از پرداختن به مبانی تسهیلگری در ابتدای کارگاه، شناخت تفاوت آموزش بزرگسالان و کودکان و همچنین شناخت ویژگی آموزش بزرگسالان بود. در این قسمت شرکت کنندگان با استفاده از یک فعالیت گروهی 6 اصل آموزش بزرگسالان را با یکدیگر مرور نمودند. مثلا اینکه آموزش یک امر خنثی نیست و مسیر آموزش را نیاز مخاطب تعیین میکند و هدف نهایی آموزش ایجاد تغییر در جامعه است.

همچنین بر این امر تاکید شد که یک تسهیلگر لازم است دانش و نگرش لازم را جهت کار در گروه ‎‎های مختلف داشته باشد. شاید برخی از این ویژگی ‎‎ها را افراد طی مرور زمان و با استفاده از تجربیات به دست آورند، اما جهت کم شدن هرچه بیشتر خطاهای احتمالی لازم است که این نقش‎‎ها و نگرش‎‎ها تمرین شوند تا به مرور زمان ملکه ذهن تسهیلگر گردند. با استفاده از یک کاربرگ که حاوی جملاتی در مورد نقش و نگرش تسهیلگر بود و گروه بندی شرکت کنندگان، این مبحث نیز تمرین شد.

پیشینه و مبانی رهیافت مشارکتی آخرین سرفصل روز اول بود. در این جا شرکت کنندگان به تجربیات کاری خود که به صورت مشارکتی انجام داده بودند، رجوع نموده و آن را با دیگران به اشتراک گذاشتند. پس از آن جهت مشخص شدن میزان مشارکتی بودن فعالیت ذکر شده سوالاتی مانند این که آیا رای گیری از سازوکارهای مشارکت است؟ و آیا تعداد افراد یا کمیت برای بالا یا پایین بودن مشارکت به عنوان معیار سنجش در نظر گرفته میشود؟ طرح گردید تا شرکتکنندگان تعریفی نو از مشارکت و سطوح آن به دست بیاورند.

روز دوم: بررسی اقدامات اجتماع محور و چالش‎‎های مشارکت

با هدف آشنا شدن با انواع اقدامات اجتماع محور و چالش‎‎های پیش روی این اقدامات، طی گروه‎‎ بندی، کاربرگ‎‎ هایی با محتواهایی از چند نمونه اقدام اجتماع محور بین شرکت کنندگان توزیع شد تا ضمن مطالعه به این سوالات پاسخ دهند: پروژه شامل چه اهداف و مراحلی بود؟ دست‌آورد‌های پروژه چه بود؟ در جریان عمل پروژه با چه چالش ‌هایی مواجه شد؟ کدام گروه ‎‎های ذینفع در پروژه نادیده گرفته شدند؟

چالش ‎‎های مشارکت یکی از مباحث جذاب بود، چرا که اکثر شرکت کنندگان در کارهای مشارکتی خود به نوعی با یکی از این چالش‎‎ ها مواجه شده بودند. جهت پرداختن به این موضوع هر دو نفر از شرکت کنندگان میبایست در حالیکه دست یکدیگر را گرفته اند با همکاری و کمک هم یک نقاشی بکشند. با استفاده از این تمرین مفهوم بالایی/ پایینی در فعالیت‎‎های گروهی و همچنین فرایند محوری یا نتیجه محوری توضیح داده شد.

روز سوم: مبانی روش شناسی جنسیتی و بررسی نقش ‎‎های جنسیتی

در این بخش شرکت کنندگان به گروه‎‎های 10 نفره تقسیم شدند، در هر گروه یک کاربرگ حاوی چکیده ای از یک تحقیق در حوزه اجتماعی را مطالعه کردند و به سه سوال پاسخ دادند: ویژگی‌ های این پژوهش از نظر شما چیست؟ نقاط مثبت و منفی آن چیست؟ اگر شما می‌خواستید درباره این موضوع تحقیق کنید، چطور آن را انجام می‌دادید؟ در ادامه با توجه به خصوصیات استخراج شده از پژوهش ها به بررسی اجمالی روند انجام تحقیقات در حوزه علوم انسانی پرداخته شد و روش شناسی مشارکتی معطوف به عمل (FemPAR) معرفی گردید.

مبحث پایانی روز سوم مختص به نقش  ‎‎های جنسیتی بود. این سرفصل در ارتباط با سرفصل قبل قرار داشت که در این قسمت با استفاده از یک فعالیت و بحث گروهی وظایف زن و مرد طی زندگی روز مره بیرون آورده شد و به صورت طیف ترسیم گردید. در پایان کار تولیدی و بازتولیدی، تفاوت ها و نحوه تقسیم کار در خانه و تغییراتی که در این تقسیم کار در حال حاضر در حال رخ‌دادن است مورد بحث قرار گرفت و در قالب یک نتیجه‌ گیری بیان شد.

روز چهارم: تمرین روش و ابزارهای مشارکتی

در ابتدا این نکته مرور گردید که متناسب با مطالبی که در سه روز اول کارگاه در ارتباط با روش شناسی جنسیتی و مشارکتی مطرح گردید، مجموعه ابزارهایی وجود دارد که قابلیت ایجاد گفتگو و همفکری و همچنین شناخت را فراهم میکنند. در این ارتباط با اشاره به کانال‎‎ های یادگیری و آموزش بزرگسالان که شامل شنیداری، دیداری، تعاملی و همچنین عملی است، توضیح داده شد که هر مقدار در یک شیوه حواس بیشتری درگیر باشد و به ویژه افراد بتوانند در عمل از ابزار استفاده کنند، میزان یادگیری آنها بیشتر میشود. سپس تا پایان روز شرکت کنندگان تکنیک ‎‎های «کارت نویسی»، «درخت مشکلات و پیامد‎‎ها»، «تحلیل میدان نیرو (عوامل بازدارنده و انگیزاننده)» و «ماتریس اولویت بندی» را تمرین کردند.

روز پنجم: تمرین روش و ابزارهای جنسیتی و مهارت‎‎های تسهیلگری

در ادامه بحث ‎های مربوط به استفاده از ابزارهای مشارکتی، در خصوص مفاهیم «دربرگیرندگی و شمول» در مقابل به حاشیه رانده شدگی صحبت شد و جنسیت به عنوان یکی از مفاهیمی که نادیده گرفتن آن دایره شمول را محدود میکند مورد توجه قرار گرفت. ابزارهای تحلیل جنسیتی سعی دارد که وضعیت زنان را در چنین موقعیتی به درستی ارزیابی کند. در پایان این سرفصل تکنیک «بادکنک مشکلات» تمرین گردید.

دومین سرفصل روز پنجم به مهارت ‎‎های تسهیلگری اختصاص داشت که در ادامه مطالب روز اول درباره مبانی تسهیلگری بود. ابتدا یک فعالیت و بازی گروهی (نقاشی پشت به پشت) جهت ساده سازی و عینی سازی این سرفصل انجام شد و طی آن مهارت شنوندگی موثر، ارتباط کلامی و غیر کلامی موثر، مهارت حضور و مقابله با چالش اخلال گری تمرین گردید.

روز ششم: مبانی تیم سازی و کار گروهی

در این روز با استفاده از بازی و تمرین‎‎ های گروهی مفاهیم تیم و گروه، تیم سازی و کار تیمی، ایجاد تعارض در گروه و روش‎‎ های مقابله با تعارض مرور گردید و در پایان تیم‎‎ های کارورزی تشکیل شد و اعضای هر گروه مشخص گردید. در هر گروه یک طرح متناسب با فعالیت کارورزی تدوین گردید و مراحل اجرایی آن مشخص شد.

DSCN4755

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4752

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN5126

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN654995 0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4939

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4749

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4748

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4740

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DSCN4638

 

 

 

صفحه8 از274

زیر مجموعه ها