سید حسین سراج‌زاده[1]

با به پایان رسیدن فعالیت دو ساله هیأت مدیره دوره ششم انجمن جامعه‌شناسی ایران و در آستانه برگزاری مجمع عمومی برای انتخاب اعضای هیأت مدیره و بازرسان دوره هفتم، از طرف همکارانم در هیأت مدیره و همه کنشگران فعال انجمن در گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی، گزارش زیر را به مجمع عمومی انجمن تقدیم می‌کنم.

سید حسین سراج‌زاده[1]

با به پایان رسیدن فعالیت دو ساله هیأت مدیره دوره ششم انجمن جامعه‌شناسی ایران و در آستانه برگزاری مجمع عمومی برای انتخاب اعضای هیأت مدیره و بازرسان دوره هفتم، از طرف همکارانم در هیأت مدیره و همه کنشگران فعال انجمن در گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی، گزارش زیر را به مجمع عمومی انجمن تقدیم می‌کنم.

شرایط حساس و تحولات مهم اجتماعی و سیاسی سال‌های اخیر و به ویژه دو سال گذشته در جامعه ایران، و انتظارات و توقعات بالا و اغلب متعارضی که در چنین شرایطی دولت و مردم از جامعه‌شناسان دارند، انجمن جامعه‌شناسی و هیأت مدیره دوره ششم را در موقعیت دشواری از نظر پاسخ دادن به این توقعات و انجام فعالیت‌های علمی صنفی خود قرار داده بود. با وجود این، با بهره‌گیری از خرد جمعی و پیروی از مشی اعتدال، تلاش شد تا این شرایط خللی در عملکرد انجمن ایجاد نکند و انجمن مسیر هم‌افزایی بر دستاوردهای پیشین را بپیماید.

هیأت مدیره دوره ششم انجمن، درچارچوب مسئولیت‌ها و اختیارات تعیین شده در اساس‌نامه، تلاش کرد تا گام‌های درست و استوار هیأت‌های مدیره قبلی را دنبال کرده و انجمن جامعه‌شناسی ایران را، به عنوان فراگیرترین، با سابقه‌ترین و فعال‌ترین سازمان مردم نهاد علمی و صنفی در حوزه علوم اجتماعی ایران، بر اساس اهداف تعیین شده در اساسنامه، مدیریت کند و به موقعیت ممتازتر و تثبیت شده‌تری برساند. کسب مقام اول در بین انجمن‌های علوم انسانی و مقام دوم در بین کلیه انجمن‌های علمی در سال‌های 87 و 88 و معرفی به عنوان انجمن برتر علوم انسانی در سال 1387 نشانه تداوم رشد و توسعه انجمن جامعه‌شناسی ایران است و این افتخاری است که حاصل یک فعالیت جمعی طولانی مدت است.

در این دوره، فعالیت‌های انجمن بر مبنای چند سیاست به شرح زیر دنبال شد:

· حمایت از گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی برای بسط فعالیت خود در برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها،

· تقویت فضای آزاد گفتگوهای علمی و تضارب آراء در محیطی آرام و متعادل درباره مسائل مهم و حساس اجتماعی.

· تقویت نظم دموکراتیک در بدنه انجمن با تشویق گروه‌ها و دفاتر استانی به برگزاری به موقع و همراه با اعلام عمومی انتخاب مدیران خود،

· گسترش ارتباط با دستگاه‌های اجرایی برای ارائه خدمات علمی و جلب حمایت،

· گسترش ارتباط با سازمان‌ها و نهادهای علمی دیگر برای تقویت همکاری‌های علمی بین رشته‌ای،

· بسط و تقویت امکانات ایجاد شده انتشاراتی برای نشر تولیدات علمی پژوهشگران،

· بسط و تقویت امکانات ایجاد شده اینترنتی و الکترونیک برای ایجاد رابطه منظم انجمن با اعضا و اطلاع‌رسانی به هنگام به آنان،

· ایجاد و تقویت ارتباط انجمن با مجامع و انجمن‌های علمی بین‌المللی برای معرفی بیشتر انجمن به جامعه علمی بین‌المللی و همکاری‌های علمی دوجانبه،

براساس این سیاست‌ها، فعالیت‌هایی صورت گرفته که خلاصه‌ای از آنها در اینجا مطرح می‌شود و تفصیل آن‌ها را در بخش‌های مختلف این مجموعه ملاحظه خواهید کرد.

برگزاری جلسات سخنرانی، میزگردها و همایش‌ها، کارگاه‌های آموزشی از جمله اصلی‌ترین فعالیت‌های گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی برای ترویج دانش و بصیرت اجتماعی و تقویت فضای گفت‌وگوی آزاد علمی و تقویت هویت علمی جامعه‌شناسی بوده است. در طول دو سال گذشته، 163 سخنرانی و میزگرد برگزار شده که حاکی از افزایش قابل توجه فعالیت‌های انجمن در این زمینه است. موضوع این سخنرانی‌ها نشان می‌دهد که همکاران ما در گروه‌های تخصصی انجمن و دفاتر استانی هم به مسائل مهم و مجادله‌آمیز اجتماعی توجه داشته اند و هم به موضوعات با اهمیت نظری و روش‌شناختی مطرح در علوم اجتماعی پرداخته‌اند. به این تعداد باید سخنرانی‌های برگزار شده در دفاتر استانی را هم افزود. با وجود این، اکثر سخنرانی‌های برگزار شده توسط گروه‌های تخصصی در تهران و بقیه در دفاتر استانی برگزار شده است.

از نظر برگزاری همایش‌ها، انجمن در دو سال گذشته، در تهران و در دفاتر استانی، در برگزاری 9 همایش که توسط سازمان‌های دیگر برگزار شد، همکاری و مشارکت داشته است که "همایش‌ ملی سلامت شهری"، "همایش آسیب‌های اجتماعی استان‌های زاگرس جنوبی" در شهرکرد و "همایش خودکشی در ایلام" از آن جمله است. با این حال، به جز برگزاری همایش "علوم اجتماعی در ایران: دستاوردها و چالش‌ها" که در اردیبهشت 1389 هم‌زمان با مجمع عمومی برگزار می‌شود، انجمن موفق به برگزاری همایش دیگری با محوریت خود نشد. این در حالی است که برای برگزاری یک همایش بین‌المللی با عنوان "جوامع خاورمیانه و چالش‌های سنت و مدرنیته"[2] با همکاری انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی و با حضور جامعه‌شناسانی از کشورهای منطقه در آذر ماه 1388 و نیز برگزاری کارگاهی بین‌المللی با عنوان "شرق شناسی و آموزش: دلالت‌هایی برای برنامه‌های درسی"[3] با همکاری فرید العطاس، جامعه‌شناس مالزیایی، مذاکره و برنامه‌ریزی‌های اولیه انجام شده بود ولی به دلیل رویدادهای سال گذشته این برنامه‌ها به تعویق افتاد.

همچنین در دو سال گذشته 13 کارگاه آموزشی برگزار شد. کارگاه‌های آموزشی عمدتاً توسط گروه‌های تخصصی انسان‌شناسی فرهنگی، مطالعات زنان و جامعه‌شناسی علم و تکنولوژی برگزار شده است و استقبال زیاد دانشجویان از آنها نشان می‌دهد که این کار از جمله فعالیت‌هایی است که سایر گروه‌ها نیز می‌توانند روی آن برنامه‌ریزی کنند.

از نظر سازمان و تشکیلات، انجمن جامعه‌شناسی ایران با تأکید بر دموکراتیک بودن سازمان خود، از بدو تأسیس، به صورت منظم مجامع عمومی و انتخابات هیأت مدیره را در فضایی آرام برگزار کرده و اعضای هیأت مدیره مقید بوده‌اند بیش از دو دوره در هیأت مدیره حضور نداشته باشند تا طیف گسترده‌تری از کنشگران علوم اجتماعی در فعالیت‌های انجمن حضور و مشارکت یابند. در این دوره تلاش شد تا این نظم در دفاتر استانی و گروه‌های تخصصی هم تقویت شده و انتخاب مدیران گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی هم در سرآمدهای زمانی مشخص و با اعلام عمومی در سایت انجمن برگزار شود. در این راستا در دو سال گذشته، جلسات انتخاب مدیران گروه‌های تخصصی جامعه‌شناسی شهر، جامعه‌شناسی مسائل و آسیب‌های اجتماعی، روش‌شناسی و روش‌های تحقیق در جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی صنعت، مطالعات انسان‌شناسی فرهنگی، جامعه‌شناسی روستایی و دفاتر استانی مازندران، خراسان، همدان، فارس، چهارمحال و بختیاری و زنجان برگزار شد و انتظار می‌رود سایر گروه‌ها و دفاتر، به خصوص آنهایی فعالیت کمتری دارند یا غیرفعال هستند نیز با دعوت عمومی و برگزاری انتخابات، روح تازه‌ای در کالبد گروه خود جاری کنند. تشکیل گروه‌های تخصصی جدیدی هم در این دوره تصویب شد که گروه‌های تخصصی جامعه‌شناسی پزشکی، ارزیابی تأثیر اجتماعی طرح‌ها، جامعه‌شناسی تاریخی و جامعه‌شناسی توریسم از این جمله‌اند. همان طور که جدول گزارش عملکرد سالانه نشان می‌دهد، همواره در عمل شماری از گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی فعال نبوده‌اند. هیأت مدیره با تشکیل جلسات مشورتی با مدیران گروه‌های تخصصی و دفاتر استانی تلاش کرد تا همه گرو‌ها را به فعالیت ترغیب کند. با و جود این، به نظر می‌رسد لازم است با تمهید ساز و کارهایی با کمک مدیران و اعضای آن گروه‌ها، دلایل این عدم فعالیت شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام شود.

گسترش ارتباط با دستگاه‌های اجرایی و نهادها و سازمان‌های علمی برای ارائه خدمات علمی، جلب حمایت و همکاری، و تثبیت موقعیت بیرونی انجمن هم در این دوره دنبال شد. در این زمینه، علاوه بر تفاهم‌نامه‌های همکاری که از قبل وجود داشت، با پنج سازمان و موسسه جدید تفاهم نامه همکاری و قرار داد ارائه خدمات علمی امضا شده و مشارکت حدود ده انجمن علمی و نهاد اجرایی برای حمایت و همکاری در فعالیت‌های انجمن (همایش، سخنرانی و میز گرد، و انتشارات) جلب شده است. همچنین انجمن در برگزاری 9 همایش با سازمان‌های مختلف همکاری داشته است[4]. هیأت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران، تمایزیافتگی علوم اجتماعی ایران را نشانه رشد و بالندگی آن می‌داند و به همین دلیل، با استقبال از تشکیل انجمن‌های جدید در خانواده علوم اجتماعی کوشیده است تا با این انجمن‌ها همکاری‌های مشترک علمی داشته باشد که یکی از نمونه‌های آن همکاری در برگزاری همایش "علوم اجتماعی در ایران: دستاوردها و چالش‌ها" در اردبیهشت ماه 1389 است.

هیأت مدیره با توجه و تأکید بر اینکه انجمن دارای یک هویت جمعی تاریخی است و موقعیت امروز آن مرهون همت، برنامه‌ریزی و تدبیر موسسان و مدیران پیشین است، تلاش کرد تا از دانش، تجربه و نظرات مشورتی آنان بهره‌مند شود و در این راستا، خود را ملزم می‌دانست تا با برگزاری گردهم‌آیی‌های مشورتی با اعضای هیأت‌های مدیره پیشین خط مشی کلی برنامه‌های انجمن را مورد بحث و گفت‌وگو قرار دهد که در این دوره، سه جلسه به این ترتیب برگزار شده و گزارش آن هم در خبرنامه و سایت منعکس شد.

انجمن همچنین با برگزاری یک نشست با دبیران علوم اجتماعی تهران تلاش کرده است تا با فعال کردن گروه تخصصی جامعه‌شناسی آموزش و پرورش و فعال کردن ارتباط معلمان علوم اجتماعی با این گروه، به تقویت هویت علمی صنفی آنان و ترویج دانش اجتماعی از طریق آنها کمک کند.

در زمینه عضویت‌ها، کمیته عضویت با مسئولیت یکی از اعضای هیأت مدیره سازماندهی دوباره شده است. پاسخ دادن به افزایش تقاضاهای عضویت در انجمن و منظم کردن ارتباط اعضا از نظر حفظ ارتباط و تمدید عضویت مسأله‌ای است که برای آن برنامه‌ریزی‌هایی شده است و لازم است با استفاده از ظرفیت‌های اینترنتی از جمله فراهم آوردن امکان پرداخت حق عضویت از طریق اینترنت و یادآوری برای تمدید عضویت از طریق پست الکترونیک، سازماندهی بهتری پیدا کند. باید افزود که با وجود گستردگی شمار اعضا، هنوز تعداد زیادی از همکاران دانشگاهی ما (در تهران و شهرستان‌ها) عضو انجمن نیستند. انتظار می‌رود همکاران محترم به عضویت و فعالیت در انجمن اهتمام و توجه ویژه‌ای داشته و با مشارکت در فعالیت‌های علمی آن، به رونق و اعتبار انجمن علمی- صنفی خود و در نتیجه توسعه دانش جامعه‌شناسی و تثبیت موقعیت اجتماعی آن کمک کنند. در این راستا، می‌توان انتظار داشت که همکاران عضو انجمن در هر دانشگاه، سایر همکاران خود را به عضویت در انجمن تشویق و ترغیب کنند.

بر اساس اصلاحیه مجمع عمومی قبلی، عضویت دانشجویی و حقوقی هم به انواع عضویت‌ها افزوده شد و شماری از دانشجویان هم به عنوان عضو دانشجویی به انجمن پیوستند. اما متأسفانه در این دوره، انجمن در فعال کردن ظرفیت‌های ناشی از عضویت حقوقی موفق نبود. این نوع عضویت که عضویت موسسات و نهادهای پژوهشی فعال در علوم اجتماعی و کانون‌های دانشجویی از مصادیق آن است، می‌تواند به انجمن پویایی بیشتری بدهد و حمایت بیشتری را برای فعالیت‌های این نهاد فراهم آورد که امید است در دوره بعد پیشرفت‌هایی داشته باشد.

در زمینه انتشارات و اطلاع‌رسانی، انتشار مجله جامعه‌شناسی ایران به عنوان یکی از معتبرترین مجله‌ها در حوزه علوم اجتماعی ادامه پیدا کرد و هشت شماره از آن منتشر شد و دو شماره دیگر آماده انتشار است. همچنین انتشار مجله مطالعات اجتماعی ایران که از سال 1385 آغاز و با وقفه روبرو شده بود، از پاییز سال 1387 با امتیاز علمی پژوهشی از سر گرفته شد. در دور جدید تا کنون، چهار شماره از این مجله منتشر شده و دو شماره آماده انتشار است. به دلیل فرایند طولانی داوری و اصلاح مقاله‌ها، مشکل مزمن مجله‌های علمی پژوهشی تأخیر زمانی در اتتشار آنهاست. با وجود تلاش زیاد دست اندرکاران مجله، متأسفانه این مسأله هنوز بر طرف نشده است.

خبرنامه انجمن هم به انتشار خود ادامه داد و تلاش شد تا اخبار مربوط به انجمن و گزارش سخنرانی‌های برگزار شده به هنگام‌تر در خبرنامه منعکس شود. در این دوره 9 شماره از خبرنامه منتشر شد که با توجه به انتشار خبرنامه شماره 44 (بهار 89) تأخیر در انتشار آن از بین رفته و به روز می‌باشد. به علاوه انتشار مجموعه مقاله‌های دو همایش قبلی که قرار بود به وسیله موسسه حامی آن انجام شود، به دلیل گرفتار شدن در چرخه بوروکراتیک به تأخیر افتاد اما سرانجام به صورت مستقل توسط انجمن دنبال شد و اکنون زیر چاپ است.

از نظر اطلاع رسانی الکترونیک، سایت انجمن که در دوره قبل طراحی و راه‌اندازی شده بود، به صورت فعالی به کار خود ادامه داد و در دو مرحله با طراحی مجدد و افزایش قابلیت‌های تازه به عنوان یکی از موثرترین مجاری ارتباطی و اطلاع‌رسانی انجمن به کار خود ادامه داد. این سایت در پایان هر هفته به روز می‌شود و بازدیدکنندگان را از اخبار جلسات آینده انجمن آگاه می‌سازد. امکان معرفی کتاب‌های تازه منتشر شده هم در سایت فراهم شده است که اعضای انجمن می‌توانند از این امکان برای معرفی آثار خود استفاده کنند. به علاوه، با توجه به فعال شدن ارتباطات بین‌المللی انجمن، سایت انگلیسی هم طراحی شد و از اردیبهشت امسال عملاً آغاز به کار کرده است. انجمن از طریق پست الکترونیک هم با اعضا و رسانه‌های جمعی ارتباط منظم و پویایی داشته است؛ به طوری که اخبار جلسات هفتگی و مطالب تازه ارائه شده در سایت، در پایان هر هفته به پست الکترونیک آنها ارسال می‌شود.

هیأت مدیره با تاکید بر اینکه پیشرفت علمی کشور مستلزم ارتباط با جهان خارج و همکاری‌های بین المللی است، سیاست توسعه ارتباط علمی با نهاد‌ها و انجمن‌های علمی را با جدیت دنبال کرد. در این راستا، بعد از عضویت در انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی[5]، به عنوان بزرگ‌ترین انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسان، و انجمن شوراهای پژوهشی علوم اجتماعی آسیا (ازرک)[6] در سال 1386، این ارتباطات را تقویت کرد. حاصل این سیاست عبارت بوده از بازدید نمایندگان انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی از ایران، و ارائه گزارش مثبت آنها از انجمن جامعه‌شناسی ایران به انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی[7]، افزایش سخنرانی‌های خارجی در انجمن، حضور نمایندگان انجمن در نشست‌ها و کنفرانس‌های انجمن بین‌المللی و ازرک و برگزاری نشست ویژه انجمن جامعه‌شناسی ایران در کنفرانس‌های سی و نهمین گنگره جهانی انستیتوی بین‌المللی جامعه‌شناسی[8] در ارمنستان در خرداد 1388 و هفدهمین کنگره جهانی جامعه‌شناسی[9] در سوئد در تیرماه 1389. گزارش تفصیلی‌تر این اقدامات در قسمت مربوط به ارتباطات بین‌المللی کتاب عملکرد انجمن (اردیبهشت 89) آمده است.

در پایان امیدوارم هیأت مدیره توانسته باشد مسئولیتی را که به نمایندگی از اعضای انجمن به عهده گرفته بود، به خوبی به انجام رسانده و کوشش‌هایش قبول افتد و در نظر آید. همچنین برای هیأت مدیره آینده آرزوی توفیق دارم و امید است که با فضل و رحمت پرورگار و با تدبیر و همت بلند آنان و همدلی و همراهی همه اعضا و علاقمندان، انجمن جامعه‌شناسی ایران بتواند در مسیر توسعه و پیشرفت خود گام‌های بلندتری بردارد و در افزایش دانش و بصیرت اجتماعی مردم و مدیران و حل مسائل و معضلات اجتماعی جامعه ایران نقش موثری ایفا کند.

برای مشاهده گزارش کامل عملکرد دوره ششم هیأت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران به مجمع عمومی، در اردیبهشت ماه سال 89، به اینجا مراجعه کنید.

[1] رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در دوره ششم هیأت مدیره

[2] “Middle East Societies and the Challenges of Tradition and Modernity”

[3] “Transcending Orientalism through Teaching: Implications for the Curriculum".

[4]برخی از این سازمان‌ها عبارتند از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، شهرداری تهران، مرکز مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، سرای اهل قلم، مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پزوهشگاه آموزش و پرورش، جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم، سازمان سنجش و آموزش کشور، انتشارات جامعه شناسان و ... . گزارش تفصیلی این همکاری‌ها را در کتاب عملکرد انجمن جامعه‌شناسی ایران (اردیبهشت 89) بخش مربوط به روابط عمومی ملاحظه کنید.

[5]International Sociological Association(ISA)

[6]Association of Asian Social Science Research Councils (AASSREC)

[7]پروفسور مایکل بوروی، معاون انجمن بین المللی جامعه شناسی و مسئول انجمن‌های ملی، و دکتر فرید العطاس، عضو کمیته اجرایی انجمن بین المللی جامعه شناسی، به ترتیب در تیرماه و آذرماه 1387 از ایران بازدید کردند. گزارش مایکل بوروی از این دیدار در قسمت مربوط به ارتباطات بین المللی این گزارش آمده است.

[8]The 39thWorld Congressof the International Institute ofSociology

[9]XVII ISA World Congress of Sociology

• < قبلی
• بعدی >