ناصر فکوهی[*]
وزارت علوم انجمن جامعه‏شناسی ایران را به عنوان برترین انجمن در حوزه کار خود اعلام کرده است و این البته می‏تواند مایه خوشحالی برای ما به مثابه اعضاء و هیئت مدیره انجمن باشد. اعضای انجمن در طول چند سال اخیر دست به تلاش جمعی و کار و کوشش سختی زده‏اند تا بتوانند لااقل به مثابه گروهی اقلیت از شمار بزرگ کالبد علوم اجتماعی در کشور ما، خود را اسیر خیال‏بافی‏های اتوپیایی انتظار برای فرا رسیدن روزهای درخشان نکرده و بی‏عملی و سر باز زدن از مسئولیت‏هایی که در سخت ترین شرایط در قبال جامعه بر دوششان سنگینی می‏کند، را به بهانه تهدیدها و شرایط نامساعد کاری توجیه نکنند.

با این وصف فراموش نکنیم که این گونه تقدیرها و نمونه شدن‏ها و ... بیشتر از آنکه برای فرد نمونه و تقدیر شده موثر باشد، می‏تواند برای نهادهایی که وظیفه این ارزیابی‏ها را دارند‏، ایجاد اعتبار کرده و یا اعتبار آنها را از میان ببرد. در حقیقت، افراد، نهادها و سازمان‏های غیر دولتی در اینجا و در هر جای دیگر دنیا، به وسیله رفتارها و واقعیت عملی وجودی و کاری‏شان در افکار عمومی مورد قضاوت قرار گرفته و تایید و یا تکذیب می‏شوند و نمونه شدن‏ها چنان‏که با این واقعیت‏های ملموس انطباق نداشته باشد، تنها آن نهادها را به زیر سئوال می‏برد. از این رو، به گمان ما، این بار هم، تایید یا تکذیب این «تقدیر» و این «نمونه شدگی» بر عهده خانواده بزرگ علوم اجتماعی کشورمان است. آنچه از دست انجمن بر می‏آمده، همان بوده که انجام داده است: ایجاد یک الگو برای کنش علمی دموکراتیک، آزادی در اندیشه و در تبادل آرا و نظرات ناهمگن در راه پاسخ دادن به دغدغه‏هایی یکسان یعنی رشد و اعتلا این علوم در کشورمان و از این راه، بالا بردن امکان بهبود موقعیت اجتماعی برای همه کسانی که در این مرز و بوم زندگی می‏کنند.
با این وصف، سخن و دردی ناگفته یا بسیار گفته و بسیار ناشنیده باقی است و آن اینکه، تقدیر و نمونه شدن، هر چند شیرین است، اما نمی‏تواند جایگزین شرایط واقعی فعالیت و امکان بقا برای یک سازمان غیر دولتی بدون منابع مالی شود. دولت و وزارت علوم، می‏توانند حسن نیت خود را در این انتخاب با افزایش و یا لااقل با عدم کاهش بودجه انجمن‏های علمی به طور عام و با افزایش یا لااقل عدم کاهش بودجه انجمن جامعه‏شناسی به طور خاص (که در سال‏های اخیر انجام شده است) نشان دهند تا بدین ترتیب، حرف و عملشان را یکی کنند. انجمن جامعه‏شناسی امروز به دلایلی روشن و خود خواسته، یعنی پرهیز از تبدیل این مجمع بزرگ تبادل فکری و آزادی عمل علمی و دستگاه چاره اندیشی برای مسائل اجتماعی به یک دستگاه اقتصادی سودآور و انتفاعی، در موقعیت مالی بسیار نامطلوبی به سر می‏برد و برای دولت و نهادهای علمی رسمی کشور‏، این نه یک افتخار بلکه بیشتر یک وظیفه است که از این ابزار جایگزین‏ناپذیر جامعه مدنی برای اهداف مشترک خود و آن نهاد، یعنی اعتلای علمی کشور استفاده کنند و برای این استفاده، شرایط عملی کار را برای این انجمن فراهم کنند. اختصاص بودجه‏ای مهم برای انجمن‏ها، بر اساس عملکرد آنها و به خصوص برای انجمن‏هایی چون انجمن جامعه‏شناسی که به مثابه بزرگ‏ترین انجمن سراسری علوم اجتماعی در ایران، عمل می‏کنند و یا ایجاد قوانینی عملی برای تسهیل فعالیت‏های چنین انجمن‏هایی با در اختیار گذاشتن امکانات مادی غیر نقدی از جمله اقداماتی است که می‏تواند با چنین «جایزه»‏ای انتظار آنها را داشت‎؛ چه در غیر این صورت، «افتخاری» که در عین نمونه دانستن، نهادی را عملا محکوم به بی‏عملی از سر ناچاری و کمبود یا نبود شرایط مادی کار کند، درد چندانی را از کسی دوا نخواهد کرد.

[*]نایب رئیس انجمن جامعه‏شناسی ایران

• < قبلی
• بعدی >