277محمدامین قانعی راد
جامعه ‏شناسی ایران، امروزه پس از چند دهه فعالیت ظرفیت‏ های قابل توجهی برای شناخت مسائل اجتماعی یافته و این رشد نسبی زمینه‏ مناسبی را برای شناخت عمیق‏تر جامعه فراهم کرده است. انجمن جامعه‏ شناسی ایران در سال‏های اخیر توان و ظرفیت‏های علمی خود را برای کمک به شناخت بهتر مسائل اجتماعی به کار گرفته و به منظور تحقق این اهداف گروه‏های علمی ـ تخصصی متعددی را تشکیل داده است که هر یک با برخورداری از همکاری‏های اساتید و پژوهشگران موضوعات مبتلابه جامعه را بحث و بررسی می‏کنند.

انجمن‏های علمی به عنوان سالم‏ترین و عالمانه‏ ترین تجمع‏های غیردولتی می‏ بایست همچون رکنی مهم در فرآیندهای توسعه همه جانبه کشور و به ویژه توسعه علمی مورد توجه و حمایت قرار گیرند. در حال حاضر به نظر می‏رسد که از توجه به انجمن‏های علمی کاسته شده است و ارزش و اهمیت فعالیت‏های آنان برای برخی مسوولین شناخته شده نیست. از سوی دیگر، برخی برخوردهای سیاسی با انجمن‏های علمی مشاهده می‏شود که می‏تواند آثار زیان‏باری برای رشد علمی کشور داشته باشد. انجمن‏های علمی کانونی برای بحث و گفتگوی صاحبنظران و دانشمندان با دیدگاه‏های مختلف می‏باشند و در یک تشکل علمی، معیار و ملاکی به جز "نقد علمی از آثار علمی" مشروعیت و ضرورت ندارد.
رشد علم در دوران مدرن با شکل‏گیری نهادها و انجمن‏های علمی توازی داشته است و این تشکل‏ها در تعریف و تدوین قواعد هنجاری و شناختی فعالیت‏های علمی نقش زیادی داشته‏اند. انجمن‏های علمی از طریق گسترش فضای هنجاری و نظارت بر فعالیت اعضای خود، زمینه توسعه علم و پاسخگویی به نیازهای ملموس جامعه را فراهم می‏کنند. تشکل‏‏یافتگی جامعه‏شناسان در انجمن‏های علمی، تأثیرات مثبتی را در شکل‏ گیری و نهادینه ‏سازی معرفت جامعه ‏شناختی و هدایت کردن این ذخیره معرفتی به سوی نیازهای توسعه پایدار کشور دارد. تقویت انجمن‏های علمی و حمایت از فعالیت‏های آنان می‏بایست به عنوان جزء جدایی‏ ناپذیر سیاست‏ها و برنامه‏ های توسعه علمی تلقی شود. انجمن‏های علمی اغلب با مشارکت دانشگاهیان و پژوهشگران برجسته تشکیل می‏شوند و سایر نهادها در برخورد با اعضای این انجمن‏ها باید زبان شایسته‏ ارتباط را بشناسند اعضای انجمن‏ های علمی تنها بر اساس وابستگی رشته ‏ای، درجه تحصیلی و پذیرش اساسنامه‏ ای انجمن‏ ها به عضویت پذیرفته می‏شود و به جز این شرایط عمومی هیچ نوع گزینش یا نظارت‏ استصوابی بر فرآیند پذیرش وجود ندارد. این اعضا ممکن است به احزاب و جریان‏‏ های سیاسی متفاوتی نزدیک باشند اما فعالیت‏ انجمن‏های علمی از نوع فعالیت‏های غیر سیاسی است و به صرف عضویت افرادی با گرایش سیاسی، این سرشت و جوهره تغییری نمی‏کند. انجمن‏های علمی به ویژه در حوزه‏ های علوم اجتماعی نمی‏توانند نسبت به مسائل اجتماعی بی‏تفاوت باشند و تجزیه و تحلیل کارشناسی این مسائل و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود شرایط جمعی در قلمروی تخصص و صلاحیت آنان قرار دارد. برخورد سیاسی با مسائل مختلف امروزه دامن مفاهیم علوم اجتماعی را نیز گرفته است به طوری که در یک نوشته مطبوعاتی مقوله‏ سرمایه اجتماعی به بهانه‏ نقد عملکرد نویسنده ‏ای خاص به شیوه‏ای غیرعلمی و سیاسی مورد نقادی قرار گرفته است.
تلاش در جهت تضعیف انجمن‏های علمی به معنای تخریب بنیان‏ های در حال تکوین و نوپای دانش و دانشگاه می‏باشد. وظیفه‏ انجمن‏های علمی حمایت از جایگاه نخبگان دانش است و در عین حال می‏کوشد تا دستگاه معرفتی رشته‏ علمی را از طریق مسوولیت اجتماعی اهل علم با نیازهای جامعه پیوند دهد. تضعیف جایگاه انجمن‏های علمی به معنای سپردن سرنوشت دانش و علم به دیوانسالاری و بوروکراتیزه کردن علم می‏باشد. انجمن‏های علمی به عنوان نهاد مدنی وابسته به تعاملات آزاد اهل دانش، همواره مدافع آزادی و استقلال علم از رویکردهای ابزارگرایانه و کوتاه ‏بینی‏ های رایج هستند. انجمن جامعه ‏شناسی ایران نیز از اعضای خود انتظار دارد که با توجه به اساسنامه‏ انجمن، فعالیت‏های علمی خود را در جهت تولید و ترویج دانش اجتماعی و پاسخگویی به نیازهای دانشگاه و جامعه متناسب با ظرفیت‏ها و امکانات موجود گسترش داده و دانش خود را در خدمت رشد و تعالی مردم و کشور قرار دهند.