(دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران)
هم‌راستای پنجمین همایش کنکاشهای مفهومی و نظری دربارۀ جامعۀ ایران
- مهمترین ویژگی جامعه ایران در تاریخ معاصر چیست؟
به نظرم مدرن شدن و چالش‌های پدید آمده ناشی از آن، مانند بروز شکاف‌های اقتصادی-اجتماعی و تعارضات سیاسی، مهمترین ویژگی جامعۀ ایران است. ایران به عنوان یک جامعۀ سنّتی، به نسبت بسته و خودبسنده، از دویست سال پیش به این سو شاهد تغییرات عمده‌ای بویژه در صدسال گذشته بوده که به شدّت ساختار و کارکرد آن را دچار دگرگونی کرده است. بخشی از این دگرگونیها در کالبد شهرها و بروز مشکلات شهری مانند پدیدۀ فقرای شهری و افتراقات فضایی قابل مشاهده است.
- 2.مهم ترین تغییر اجتماعی ایران معاصر از دید شما کدام است؟
تغییر از جامعه‌ای عشایری-روستایی به جامعه‌ای شهری شده با خصوصیّات شهرنشینی وابسته مهمترین تغییر اجتماعی است. در همین چارچوب می‌توان به شکلگیری طبقات اجتماعی جدید بویژه طبقۀ متوسّط شهری و همچنین طبقۀ فرودست شهری، در کنار شکلگیری سوپر ثروتمندان و احتمالاً الیگارش‌های نفتی اشاره کرد.
- 3.چه مفهومی مهم ترین خصوصیت تغییرات اجتماعی ایران را توصیف می کند؟
اندیشمندانی که مسألۀ تاریخ معاصر ایران و تحوّلات اجتماعی آن را دنبال می‌کنند، از مفاهیم مختلفی مانند «جامعۀ کوتاه‌مدت»، «جامعۀ کلنگی»، «مدرنیتۀ ناقص»، و مانند اینها برای توصیف این جامعۀ در حال گذار استفاده کرده‌اند. اما در چارچوب مباحث توسعه می‌توان از مفهوم «جامعۀ در حال توسعه» هم برای توصیف تحوّلات و تغییرات ایران بهره گرفت.
- 4.روندهای اصلی تغییرات اجتماعی ایران کدامند؟
این روندها را باید در پاسخ‌هایی که به پرسش‌های زیر می‌دهیم، شناسایی کنیم:
- چگونگی حل نابرابری‌های ساختاری در اقتصاد و اجتماع و به تبع آن در سیاست
- حل مسألۀ تمرکز فضایی جمعیّت و امکانات در یک نقطه یا نقاط خاص و توزیع بهینه در پهنۀ سرزمین
- چگونگی دریافت مالیات از درآمد، دارایی و اجاره و میزان عادلانه بودن آن و تناسب آن با وضع افراد
- تأمین آزادی‌های فردی و تعیین قلمرو و حدود مداخلۀ دولت در حوزۀ خصوصی افراد
- برقراری تعادل میان آزادی فردی و وظایف شهروندی
- تعادل میان رُشد اقتصادی و حفظ محیط زیست با توجه به تأثیرات آن بر شهرها و روستاهای متاثّر
- 5.برای شخص شما، کدام خصوصیتِ این تغییرات ، امید آفرین و کدام بیم آفرین است؟
به نظرم رواج روحیۀ جستجوگری و پرسش، بویژه در نسل‌های جوان و آشنایی و شناخت نسبی آنها از دنیای امروز، با توجه به بهره‌مندی‌شان از زباندانی و تسلّط به ابزارهای ارتباطی مدرن، می‌تواند امیدآفرین باشد. در عین حال، منتفعان از تداوم مسائل اجتماعی و آنهایی که تسلّط بر قدرت و ابزارهای نفوذ را در تصلّب شرایط و ایجاد مانع در پویایی جامعه می دانند، آفرینندگان بیم و هراس از آینده خواهند بود.
مصاحبه‌کننده: دبیرخانه همایش
مدیر بخش اقتراح: آقای حسین نوری‌نیا
- توضیحات
- دسته: اقتراح درباره تحوّلات ایران
- آخرین به روز رسانی در 31 ارديبهشت 1401