مدیرگروه: دکتر مهدی قربانی

---

دبیر: ساره راسخی

شورای مدیریت: فریبا ابراهیمی، راضیه خزاعی، ساره راسخی، خدیجه رحیمی، الهه علی بابایی عمران، سحر فائقی، محمد امین قانعی راد، مهدی قربانی، مریم مقیمی

اعضای پیوسته و افتخاری: رامین حبیب زاده، دکتر مهدی قربانی، فیروز عسگری، رویا وزیریف، احسان صید یوسفی ،محمد امین خراسانی، سحر فائقی، محمد رضا حسنی،محمد رضا زمردی، کاوه شکوهی فر

اعضای وابسته و دانشجویی: علی تصدی کاری، فریبا ابراهیمی آذرخواران، الهه علی بابایی عمران، فاطمه سالاری، مصطفی نادری، امین الهیاری، خدیجه رحیمی، ساره راسخی، حمیده شمسی، فاطمه سمواتی ، فاطمه جانی ، کیانوش شیرین آبادی فراهانی ، فاطمه نیکو چوبدار ، پيمان امين مويد

معرفی گروه: کارگروه جامعه شناسی محیط زیست در خرداد ماه  1392با توجه به اهمیت موضوع و درخواست جمعی از صاحب‌نظران و نظریه پردازان جامعه‌شناسی  و موافقت هیات مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران با مدیریت دکتر مهدی قربانی و با هدف کلی و بنیادی "تحلیل مطالعات اجتماعی و تبیین نقش مطالعات اجتماعی در مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست" تاسیس گردید، در ادامه مروری بر تعاریف و سایر اهداف این کارگروه خواهیم داشت.

مقدمه‌ای بر جامعه شناسی محیط زیست

علم جامعه شناسی محیط زیست نشأت گرفته از چندین نظام و شیوه تحقیقی می باشد و علوم مختلف  از انسان شناسی گرفته تا نظام های جانور شناسی و چارچوب های آنها نقش های معناداری را در این رابطه ایفا می کنند که از آن جمله می توان به انسان شناسی محیط زیست، اکولوژی سیاسی، جامعه شناسی محیط زیست و زمینه های مشابه موجود در سایر نظام ها که دارای انجمن های وابسته به خود، مجلات آموزشی و دیگر مسائل مربوط به خود می باشند، اشاره نمود. با این وجود، همگرایی ،تاثیر متقابل جریان منظم ومحدودیت های هرچند ناکافی و بی قاعده جوامع پژوهشی در رابطه با جعل اسناد،توسط پژوهشگران و وکلای نظام های گوناگون در زمینه های جامعه شناسی، انسان شناسی و علوم کاربردی به طور چشمگیری همکاری ها و گفتگوهای مفید فایده را در این زمینه در پی خواهد داشت. به طور کلی عوامل بسیاری در ایجاد جامعه شناسی محیط زیست نقش داشته اند، اما تنها دو عامل دائمی می باشند. نخستین عامل این است که، درک دورنماها و کثرت اجزای ترکیبی این فاکتورها، بدون توجه جدی به جوامع انسانی گذشته و حال قابل درک نمی باشد. اکنون کاملا این مسئله پذیرفته شده است که محیط های زمینی  و ساحلی به طور گسترده در نتیجه فعالیت های انسانی شکل گرفته اند، لذا چنین سیستم هایی را ،سیستم های طبیعی- اجتماعی می نامند. لازم به ذکر است که این تاثیرات انسانی بر طبیعت تنها محدود به جوامع بزرگ مقیاس نمی گردد،بلکه گستره آن به پراکنده شدن ابتدایی گونه بشر در حدود 60 هزار سال قبل باز می گردد و شامل تاثیراتی می گردد که زمینه افزایش و کاهش تنوع زیستی و عملکرد اکوسیستم ها را فراهم می آورد. دومین عامل تاثیر گذار شناخته شده بر جامعه شناسی محیط زیست، آگاهی از این مسئله می باشد که درک جوامع انسانی بدون تجزیه و تحلیل روابط متقابلی که با محیط های زیستی اطراف خود دارند،  امکان پذیر نمی باشد .

در مجموع باید اینگونه عنوان نمود که آمیختگی موضوعات جامعه شناسی و محیط زیست، ناشی از 2 بعد متفاوت است: نخست اینکه، تحلیل این موضوعات، از طریق ایجاد اتحاد و هماهنگی میان روش های تحقیقی گوناگون در زمینه های علوم اجتماعی و علوم طبیعی حاصل می شود، و دوم توجه به این مسئله که نظام ها و شیوه های پژوهشی گوناگون در چارچوب علوم اجتماعی، روش های گوناگونی را به جهت نزدیک نمودن اجزا اجتماعی موضوعات محیط زیست ( که اغلب مکمل یکدیگرند ) توسعه و ترویج داده اند.

تاریخچه جامعه شناسی محیط زیست در جهان

تا چندین دهه گذشته جامعه شناسی محیط زیست در مقایسه با سایر رشته‌ها مانند فلسفه، اقتصاد، حقوق، علوم سیاسی، روان‌شناسی، تاریخ و علوم تربیتی، تقریباً بی‌تفاوت مانده بود. با وجود آنکه، جامعه‌شناسی آکادمیک به موضوع‌های اکولوژیکی، بیست سال قبل از سایر رشته‌ها توجه نشان داد، اما تا آشکار شدن مسئله‌ای مهّم در جوامع بشری توجه خود را به محیط زیست معطوف نکرد. در فاصله سال‌های 1975 تا 1980 دو زمینه تحقیقی وابسته به محیط در جامعه‌شناسی وجود داشت. یکی از آنها، مربوط به تحقیقات تجربی در زمینه تغییر جهت آموزشی ماتریالیسم به فراماتریالیسم و دیگری تحقیقات در زمینه جنبش‌های اجتماعی بود، بدون توجه به این واقعیت که محیط زیست‌گرایی تحت تاثیر تحریکات فرهنگی می باشد. در این راستا تاریخ دانان و کارشناسان آموزش و پرورش، زودتر از جامعه‌شناسان تشخیص دادند که جریان‌هایی در حال ظهور است. در اوایل دهه 1980 علم روان‌شناسی با پرداختن به موضوع آگاهی محیط زیستی و دیدگاه‌های شخصی به جریان‌های محیط زیستی، وارد عرصه شد. و مشخص شد که قسمتی از مشکل این بوده است که مسائل محیط زیستی به عنوان یک موضوع حقیقی و اصلی جامعه‌شناسی در نظر گرفته نشده بود.

تا این زمان جامعه‌شناسی موقعیتی دور از طبیعت، برای خود در نظر داشت. با آنکه نظریه‌هایی مانند ساخت‌گرایی، نئومارکسیست و تئوری انتقادی وجود داشت تا در تحقیقات محیط زیستی، جامعه‌شناسان را یاری دهد و گرایش‌های متفاوت در مورد انسان و طبیعت را با هم مقایسه کند، اما استفاده از آنها با فاصله زمانی زیادی اتفاق افتاد. این تئوری‌ها می‌توانست نقطه آغاز تحقیق در زمینه های، آگاهی‌های محیط زیستی، شکل‌گیری فکر اکولوژیکی، پارادایم‌های فرهنگی طبیعت و نقش انسان‌ها و جامعه در درون طبیعت باشد. گسترش سلسله مراتب های اجتماعی در حین توسعه سرمایه‌داری و حضور دولت با داشتن ابزار کنترل و سلطه بر انسان و طبیعت، همگی موجب شد تا گرایش‌های طبیعت‌گرایانه کنار گذاشته شوند. در واکنش به این گرایش، سازمان‌های درگیر جنبش‌های محیط زیستی با اهداف مشترک و منافع متفاوت از هم شکل گرفتند. این هواداران شامل کلوپ‌های حفاظت از محیط زیست، اتحادیه‌های کارگری، فعالان سیاسی، دانشمندان، کشاورزان، گروه‌های مخالف نیروهای هسته‌ای، سازمان‌های مذهبی، گیاه‌خواران و تشکل‌های دیگری بود که بعدها، اهداف و فعالیت و نحوه توسعه آنها مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفت. فعالیت برخی از این تشکل‌ها موجب شد تا به تدریج، قوانینی در سطح ملی و بین‌المللی برای حفظ محیط زیست شکل گیرند. تحقیقات جامعه‌شناسی برای تشخیص اهمیت مشکلات محیط زیستی، فشارهای موجود بر محیط زیست و تاریخچه توسعه سازمانی در درون انجمن‌های جامعه‌شناسی، راه را برای ظهور تدریجی جامعه‌شناسی محیط زیست هموار کرد و در نهایت ،جامعه‌شناسی محیط زیست در 1996 به طور رسمی به صورت یک درس دانشگاهی ارائه گردید.

اهمیت تشکیل کار گروه جامعه شناسی محیط زیست

همانطور که پیش از این نیز عنوان شد مسائل محیط زیست، چندان تفاوتی با دیگرمسائل اجتماعی مانند بز‌هکاری، بی‌خانمانی، جرایم جوانان و یا غیره ندارد و انچه در این میان دارای اهمیت می باشد، چگونگی پیدایش مسائل، بر اثر کنش های متقابل عوامل اجتماعی و رابطه قدرت میان عوامل مختلف است. به طور کلی محیط زیست را نمی‌توان از سایر علوم و حوزه‌های علمی جدا دانست، زیرا مسائل محیطی بیش‌تر پیامد کنش یا رفتار اجتماعی انسان ها می باشند.  در این راستا جامعه‌شناسان، عوامل اجتماعی، تصمیم‌های سیاسی، تولید اقتصادی و کنترل محیط زیستی را بررسی می‌کنند.اینکه چه کسانی مشکلات محیط زیستی را به وجود آورده اند و یا اینکه حفظ ارزش‌های متضاد با طبیعت، چه نتایجی به دنبال دارد، بررسی تفاوت مشکلات محیط زیستی میان شهر و روستا، اینکه چه گروهی بیش‌تر از مشکلات محیط زیستی رنج می‌برند و نقش دولت و جنبش‌های محیط زیستی در حفظ طبیعت، همه از مسائلی است که در جامعه‌شناسی محیط زیست، مطرح می‌شود. هرچند جامعه‌شناسان، سال‌ها از موضوعات مربوط به طبیعت دور بودند و نظریه‌های آنها بیش‌تر بر پایه انسان محوری ارائه شده بود،با این وجود چندین جامعه‌شناس در نظریه‌های خود به محیط زیست و ارتباط آن با انسان و جامعه پرداختند. به این ترتیب، امروز ما در این کارگروه می توانیم دنباله رو ی راه این دانشمندان باشیم به گونه ای که قدم هر یک از ما منجر به شکل گیری قدم های بزرگی در جهت بهبود جامعه بزرگ محیط زیست کره زمین خواهد شد.

لذا  کارگروه جامعه شناسی محیط زیست در نظر دارد با ترویج این حوزه ی نوظهور از طریق معرفی روش های جامعه شناسی زیست محیطی و اسلوب شناسی آن ها و با  برگزاری نشست ها و کنفرانس های مرتبط و همچنین ارائه مقالات علمی و معرفی طرح های تحقیقاتی و کاربردی در زمینه تلفیق علوم اجتماعی و مسائل زیست محیطی، نگاه محققان و اندیشمندان را هر چه بیشتر به این مسئله مهم معطوف دارد. در نهایت،  امید است تا بتوانیم  با همیاری ،همکاری و همفکری همه صاحب نظران وعلاقه مندان در این کارگروه به بررسی رویکردهای گوناگون و همچنین تبادل اطلاعات در دسترس در زمینه های فوق  پرداخته، تا با بررسی و بعضا تلفیق پیشنهادات با یکدیگر ، قادر به ارائه رویکرد های نوین در عرصه جامعه شناسی محیط زیست باشیم . که بی شک نیل به این مهم بی یاری و همفکری افراد علاقه مند و  فرهیخته و صاحب نظر ممکن نمی باشد.

ایمیل گروه:این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

• < قبلی
• بعدی >