”شمار زیادی از مصیبت‏های جمعی اعم از بدآمدهای طبیعی یا انسان‏ساز به واسطه فقر، محرومیت، تبعیض و ناکارآمدی، سبب به بار آمدن فجایع عظیمی در جوامع انسانی می‏شوند. پس می‏توان این گونه نتیجه گرفت که اقتصاد رادیکال و جامعه‏شناسی رادیکال تا حدی می‏تواند از به وجود آمدن چنین فجایعی جلوگیری کند.“

«دکتر فریبرز رئیس ‏دانا» اقتصاددان و استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی روز دوشنبه نهم آذرماه در نشست گروه علمی ـ تخصصی آسیب‏های اجتماعی در سخنانی تحت عنوان ” اقتصاد اجتماعی بدآمدهای جمعی: تجربه زلزله بم“ با بیان این مطلب طی گزارشی به ارزیابی آسیب‏ های وارد شده در زلزله بم پرداخت و روند یک ساله بازسازی را در این شهر مورد بررسی قرار داد.
وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه ایران یکی از شش کشور جهان است که مرگ و میر ناشی از زلزله دارد، گفت: تحقیقات نشان داده‏اند در سال 2002 عامل آسیب‏ دیدگی 19 میلیون نفر از 170 میلیون نفری که در جهان بر اثر سوانح دچار مشکل شدند، زلزله بوده است. این در حالی است که آمار نشان می‏دهد 18% زمین لرزه ‏های کوبنده جهان در ایران اتفاق می‏افتد. زلزله بم در سال گذشته جان 45000 نفر از هموطنان ما را گرفت و 22 اثر فنی شامل مهمترین بنای خشت گلی جهان را نابود کرد.
رئیس دانا افزود: در حالی که براساس یافته‏ های علم زمین‏ شناسی هرچه پیش می‏رویم آهنگ زلزله‏ ها کاهش می‏یابد، اما شاهدیم که شمار تلفات ناشی از زمین لرزه‏ها در حال افزایش است که این امر را می‏توان با متمرکزتر شدن سکونتگاه‏ها و جمعیت بیشتر در کنار فقر و توزیع ناعادلانه درآمد مرتبط دانست.
وی تأکید کرد: در این شرایط علم اقتصاد باید در کنار جامعه‏ شناسی قرار گیرد و حاصلی به نفع رفاه اجتماعی داشته باشد.
این محقق منشا زیان‏های اقتصادی زلزله را ناشی از مقولاتی مانند فقر (که در وهله نخست موجب سست و غیراستاندارد بودن خانه‏ ها می‏شود) و بی‏عدالتی (به مفهوم توزیع نابرابر منابع مالی) دانست.
وی افزود: در شرایط فقر شدید امکان واکنش سریع پس از زلزله وجود ندارد در کنار آن تخریب واحدهای تولیدی و صنعتی، نبود یارانه ‏ها و پرداخت‏های انتقالی به ویژه برای ساخت خانه ‏ها و تراکم‏های غیراستاندارد شهری زیان‏های اقتصادی ناشی از زلزله را چندین برابر می‏کند.
رئیس ‏دانا هزینه ‏های بدآمد زلزله را به سه بخش هزینه ‏های انسانی (کشته ‏شدگان و مجروحان) مستقیم (خسارت به تأسیسات، زیرساختارها و واحدهای تولید و مسکونی) و نامستقیم (خسارت ‏های اقتصادی و اجتماعی) تقسیم کرد.
این اقتصاددان سپس به تشریح هر یک از این هزینه ‏ها به ویژه هزینه ‏های اجتماعی ناشی از زلزله شهر بم پرداخت. وی شیوع آسیب‏های اجتماعی را امری جدید و خطرناک معرفی کرد و در عین حال بر اهمیت نقش NGOها به عنوان نیروهای اجتماعی فعال برای کنترل آسیب‏های اجتماعی تأکید کرد.
رئیس‏دانا در ادامه سخنان خود، آسیب‏ها و انحرافات اجتماعی را در نموداری به عنوان سطح بسیار ناپیدا و نامعلوم هزینه‏ های پس از زلزله معرفی کرد و شناخت و بررسی آن را وظیفه جامعه‏ شناسان به ویژه متخصصان حوزه آسیب‏های اجتماعی شمرد.
وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: تحقیقات نشان می‏دهد برای بازسازی یک شهر پس از زلزله نظریه یکسانی وجود ندارد اما در عین حال باید در نظر داشت بین نگرش دموکراتیک و شناخت نگرش‏های کارشناسانه بازسازی نزدیکی وجود دارد. در نتیجه از طریق جمع‏آوری دیدگاه‏های مردمی و کارشناسی‏ های نهادهای دولتی و یا غیردولتی مرتبط می‏توان ترکیب مناسبی برای بازسازی شهر پس از زلزله به دست آورد. وی خاطر نشان کرد: به نظر می‏رسد در بم دمکراتیک عمل کردن، اتقصاد عادلانه و رادیکال محورهای اصلی نظریه بازسازی در این شهر را تشکیل دهد.
این استاد علوم اقتصادی در پایان پیشنهاد کرد به دلیل شرایط ویژه ایران آسیب‏های ناشی از بدآمدهای جمعی در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در سرفصل دروس دانشگاه‏ ها در رشته ‏های مرتبط قرار گیرد.

 

 

• < قبلی
• بعدی >