درآمدی بر زیبایی شناسی و جنسیت؛ نقدی بر گفتمان فمینیستی

مؤلف: کارولین کورس میر

مترجم: مژگان دستوری

ناشر: انتشارات منشور صلح

معرفی کتاب:

مطالعة جنسیت در زیبایی‌شناسی کاری گسترده‌تراز مطالعة هنرمندان زن است، بلکه مستلزم تحلیل مفاهیم متقابل و الگوهای ارزشی است که معانی آن در متن‌های فرهنگی و تاریخی گوناگون متغیر است. این کتاب بر مفاهیم بنیادین تئوری زیبایی‌شناسی از قبیل هنر، هنرمند، زیبایی‌شناسی، پسند، زیبایی و تعالی تمرکز دارد.این مفاهیم، عناصر اولیه نظام زیبایی‌شناسی هستند که هر زمان هنرمندی خلق، منتقدی نقد و تماشاچی تحسین می‌کند، به‌کار می‌آیند. در اين كتاب به باز‌خوانی نظريه‌ها و چارچوب‌هاي نظری كه بر زيبايي‌شناسي و هنر تاثير گذاشته‌اند، پرداخته می­شود. به‌اين معنا كه نقش و تاثیری که جنسيت بر شکل‌گیری و کاربرد ایده‌هاي آثار هنري، خلاقيت و ارزش‌هاي زيبايي‌شناختي، گذاشته است را مورد بررسی قرار می‌گیرد. هنر عرصه‌اي است كه جنس، تمايلات جنسي، جنسيت،موقعيت اجتماعي و اقتدار فرهنگي، همه نقش‌هاي قدرتمندي در آن دارند. قدرت زيبايي‌شناختي اغلب، پنهان و مغفول است.

در فلسفه،جنسیت رادر سطوح متفاوتی می‌توان تحلیل کرد. ارتباط این نظریه‌ها با جنسیت زمانی آشکار می‌شود که ما مفاهیم زنانگی و مردانگی را در پیوند با عرصه زندگی (تربیتی، آموزشی و وضعیت اجتماعی) زنان و مردان بررسی کنیم. در آن صورت نمونه‌های بسیاری از مرزبندی‌های جنسیتی را آشکار خواهیم یافت. اما تئوری‌های دیگری نیز هستند که ارتباط آن‌ها با زنانگی و مردانگی به این روشنی نیست. بلکه این مفاهیم غیر‌مستقیم بیان شده‌اند.در بخش‌هایی از این کتاب به مفاهیمی مانند زیبایی، پسند و نبوغ که از این نوع‌اند پرداخته می شود. جنسیت در عمیق‌ترین درجه‌اش در جایی اهمیت می‌یابد که چارچوب‌های کاملاً ذهنی و نظری پندارها و فرضیه‌‌ها را بنا می‌کنند.

دانشمندان بسیاری عادات و رویه‌هایی که موجب طرد زنان شده و یا برحضور و به‌ رسمیت شناختن فعالیت زنان در رشته‌های مختلف هنری تاثیر منفی داشته‌اند را مورد مطالعه قرار دادند.در این پژوهش، تنها به بخش کوچکی از این دانشمندان اشاره شده است، تا خوانندگان به‌سوی ادبیات گستردۀ این حیطه هدایت شوند. مطالعات فرهنگی انسان را از توان بالقوه فرهنگ عامه آگاه می‌کند و به ما خاطرنشان می‌کند که باید همواره نقش تلویزیون، فیلم‌ها و موسیقی‌های پر طرفدار، آگهی‌ها و مُد را درنظر داشته و از تداوم وحضور معیار‌های زیبایی‌شناسی در ابعاد دیگر زندگی مانند نمادهای فرهنگی ویا قدرت زیاد این معیارها اجرای هنری غفلت نکنیم. این هنرمندان، اغلب اثر هنری را با خواسته‌ها و تمایلات مردمی پیوند می‌زنند و تلاش زیادی می‌کنند حتی بیشتر از آنچه ما می‌خواهیم در ما انگیزه و تمایل ایجاد کنند. این یعنی روی دیگر اقتدار زیبایی‌شناسی.

سه فصل اول این کتاب، جنبه تاریخی داشته و بر نقد مفاهیم نظری و کشف سوگیری‌های مردانه آن متمرکز است. این بخش‌ها به‌معرفی شیوه‌های تاثیر نگرش‌های جنسیتی بر ذهن انسان نسبت به‌هنرمند، هنرهای زیبا، صنایع‌دستی و ارزش‌های زیبایی‌شناسی می‌پردازد. در فصل 2، به اندیشۀ زیبایی‌شناسی پرداخته می­شود. واژۀ ارزش‌مداری که هنر، زیبایی طبیعی و قضاوت دربارۀ زیبایی،به‌وسیله فردی با ذوق و سلیقه ممیز، همه را در برمی‌گیرد. فصل 3، این تحلیل با مراجعه به‌توابع ضمنی تئوری‌ها که درعمل ایجاد می‌شوند، بسط و توسعه داده می­شود.

درفصل 4 به تحلیل­ هایی در پاسخگویی به این پرسش ها پرداخته می­ شود که اصولاً چه عواملی تعیین می‌کنند که یک موضوع ارزش بحث فلسفی دارد؟ کارهای هنری همیشه موضوع بحث‌های فلسفی افرادی بوده‌اند که صاحب‌ذوق و تشخیص ارزش زیبایی‌شناسی قلمداد شده بودند؛ اما هنر در چه زمینه‌هایی؟ در فصل 5و6، مباحثی را دربارۀ تئوری‌های هنری معاصر مطرح کرده و به‌آثار هنرمندان امروزی نگاهی دارد که آگاهانه هنجارهای سنتی زیبایی‌شناسی را نقض می‌کنند.

در دو فصل آخر، آثار هنری طرفداران جنبش زنان بررسی می‌شود که آگاهانه میراث گذشته را منعکس کرده و بر‌آنند تا دربارۀ حال و آینده ایده‌هایی مطرح کنند.تلاش‌های آن‌ها به‌لحاظ فلسفی، در دو زمینۀ کاملاً متفاوت جای می‌گیرد.این دو روش عبارتند از: تدوین نظریات عمومی هنر در چارچوب سنت تحلیلی فلسفه انگلیسی ـ امریکایی و کشف رابطۀ ذهنیت و جنسیت در جنبش‌های تحت تاثیر روانکاوی که با برخی از تئوری‌های مهم اروپا آمیخته شده است. در این فصول تئوری‌های معاصرمتعلق به‌دو مکتب فکری،که اغلب رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند، به‌بحث گذاشته خواهد شد:

1ـ رویکردهای تحلیلی (analytic) و فرا تحلیلی (postanalytic) که تا حدودی توصیفات فلسفی دردنیای انگلیسی زبان هستند. این رویکرد بخش مهم و اساسی ادبیات دربارۀ تئوری‌های عمومی هنر را شامل می‌شود.

2ـ مکتب دیگر، رویکردهای پست‌مدرن قارة اروپا هستند که از تئوری‌های ساختارشکنی و روانکاوی استفاده می‌کنند. این کتاب به قلم خانم کارولین کورس میر (از انتشارات روتلج) و ترجمه خانم مژگان دستوری در 336 در انتشارات منشور صلح به چاپ دوم رسیده است. که می­تواند برای محققین ودانشجویان در حوزه­های زنان، جامعه ­شناسی، تاریخ و فلسفه جذاب ومفید باشد.

 

 

• < قبلی
• بعدی >