(دانشجوی دکتری جامعه شناسی)
تابآوری به معنای آن است که توانایی افراد و جوامع به گونهای باشد کــه نه تنها در مقابل بحرانها، مقاوم و برگشتپذیر هستند، بلکه در این راه به کارکرد و توانمندی بیشتری دست مییابند. جوامع تابآور میتوانند در مقابل بحرانها به دور از تخریب زیاد، کاهش تولیدات یا کاهش کیفیت زندگی و همچنین بدون حمایت چندانی از سایر جوامع به حیات خود ادامه دهند و پس از تحمل فشارها همچنان انسجام و کارکرد خود را حفظ کرده و حتی مقاومتر شوند و بتوانند به توانایی بالاتری دست یابند. در تابآوری هم پایداری و هم تغییر برای آینده مهم میباشد و جوامع نیاز به ظرفیتهایی دارند تا بتوانند مشارکت داشته باشند. اخیراً محققان سه ظرفیت را برای تابآوری تعریف کرده اند: مقاومت، سازگاری، تغییرپذیری.
مقاومت یا توانایی غلبه بر بحران:
انسانها در جوامع تابآور، هنگامی که با بحرانها مواجه میشوند کمتر آسیب میبینند. مثبت اندیشی در افراد تابآور بیشتر است و این ویژگی تاثیر بسزایی در شادکامی آنها ایفا میکند. شادکامی و لذت از زندگی باعث افزایش مقاومت و کارایی سیستم ایمنی بدن در مقابل انواع بیماریها میشود. افرادی که از بحرانهای اجتماعی به سلامت عبور میکنند ضمن بازیابی خودشان به رشد بالاتری از میانگین جامعه دست پیدا میکنند یعنی افراد جامعه میتوانند با توسل به قدرت تاب آوری دارای قدرت بـــالاتری از حــد متوسط جامعه شوند. تاب آوری مقدم بر رشد است و لازمۀ رشد بالابردن توانایی افراد جامعه در عرصههای گوناگون زندگی می باشد.
ظرفیت سازگاری:
اقداماتی است که افراد جوامع درگیر بحران با بهکارگیری تجارب دیگر جوامع برای کاهش اثـرات پیشبینی شــده شوکها و بحرانها انجام میدهند. ظرفیت سازگاری بیشتر بر روی مهارت و تواناییهای لازم برای سازگاری با بحران تاکید دارد. افراد باید پذیرش خود را نسبت به شرایط موجود افزایش دهند و بپذیرند که بعضی متغیرها در کنترل ما نیستند. بنابراین بهتر است زمان، انرژی و تمرکز خود را بر مواردی که بر روی آنها تسلط دارند بگذارند.
احساس مسئولیت میتواند تمام توانمندیها و هیجانات افراد را تا هنگام رسیدن به یک هدف مشخص، هدایت کند. در این شرایط احساس مسئولیت هر یک از افراد جامعه برای حفظ سلامت خود، به معنای احساس مسئولیت افراد در برابر جامعه جهانی میباشد.
بنابراین بسیار مهم است که همه افراد تلاش کنند تا حجم آگاهیها و توانمندیهای خود را در این زمینه گسترش دهند و رفتارهای خود مراقبتی، توصیههای پزشکی و بهداشتی از قبیل قرنطینه خانگی، استفاده از مـاسک و دستکش و ضدعفونی کننده و… را بسیار جدی بگیرند و اجازه ندهند که قرار گرفتن در شرایط دشوار موجب شود تا از تغذیه سالم، خواب کافی و ورزش غفلت کنند. همچنین میتوانند از روشهای آرامبخش مانند مدیتیشن برای تقویت روح و روان خود استفاده کنند.
تغییر پذیری:
توانایی افراد جامعه برای تغییر خود، ساختارها و سیستمهای وسیعتر میباشد. افـراد جـــامعه در شرایط بحــرانی مثل همه گیری بیماری کرونا به سه گروه تقسیم میشوند:
الف-افرادی که از قبل دچار اختلالات روان شناختی بودند در زمان همه گیری کرونا اختلال آنها افزایش مییابد.
ب- دسته دوم افرادی هستند که در مواجهه با بحران دچار اختلال میشوند. مانند؛ بیکاری، وسواس فکری، نگرانی شدید از ابتلا به بیماری و ترس از مرگ و….
به عقیده مازلو در حالت عدم امنیت، افراد طوری واکنش نشان میدهند که گویا همواره در یک موقعیت تهدید آمیز قرار داشتهاند. مازلو عنوان کرد روانرنجورهای وسواسی بیاختیار، رفتاری نشان میدهند که به واسطه عدم ارضای نیاز به امنیت در آنها به وجود میآید. همانند افرادی که در مواجه با همهگیری کرونا به دلیل عدم ارضای حس امنیت دچار اختلال میشوند و شرایط بسیار دشواری را تجربه میکنند.
ج- دسته سوم افرادی هستند که قبل از وقوع بحران کرونا، بیماری و یا اختلال روان شناختی نداشتهاند و در شرایط بحران بیماری هم دچار مشکل خاصی نشدهاند. به اعتقاد آبراهام مازلو کنارهگیری و نیاز به تنهایی از ویژگیهای افراد سالم و خودشکوفا میباشد و تمایلات ضد اجتماعی محسوب نمیشود. اما زمانی که تنهایی و خلوت اجبارً و به مدت طولانی به افراد تحمیل شود، شرایط را برای آنها آزار دهنده میکند. در این حالت بهتر است افرادی که در شرایط عادی به دلیل مشغلههای کاری فراوان، فرصت تعامل و همـراهی با خانواده خود را نداشتهاند، از این فرصت برای برقراری ارتباط موثر با اعضای خانواده خویش نهایت استفاده را ببرند. علاوه بر این میتوانند پویش کمکهای مالی نوع دوستانه راه اندازی کنند به عنوان نمونه در کشور ما، میلیونها کودک کار وجود دارد که در این شرایط بحرانی قادر به تامین مایحتاج اولیه زندگی و تهیه لوازم بهداشتی خود نیستند. کمک به این افراد رسالت اجتماعی همه افراد توانمند جامعه میباشد.
همچنین تمرکز بر روی فاکتورهای اخلاقی مانند؛ شرافت، انسانیت، نوع دوستی و… بسیار مهم میباشد که به بالا بردن قدرت تاب آوری افراد جامعه کمک شایانی میکند. در انتهـا میتوان گفت آنچه در این شرایط بحرانی مهم است مواجهه تاب آورانه افراد جامعه با کرونا میباشد تا شرایط موجود را پذیرفته و از اضطراب و سردرگمی بپرهیزند و تلاش نمایند دچار روزمرگی و فرسایش نشوند و در نهایت بتوانند از دل این بحران تهدید آمیز، فرصتهایی تازه برای خود و جامعه خلق نمایند.
منبع: وقایع اتفاقیه / 30 فروردین 99