(جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی)

در جامعه مدرن افراد پیوسته در ارتباط و تعامل با هم هستند. بخشی از تعامل ارتباط از نوع اقتصادی است. ما هر روز درگیر مبادله برای برطرف کردن نیازهای‌مان هستیم مانند کار و حرفه، سرمایه گذاری، خرید و فروش و .... با اپیدمی ویروس کرونا از مسئله دوگانگی و تضاد اقتصاد و بازار با قرنطینه و ممنوعیت برخی مشاغل سخن بسیار گفته شده و انسان اقتصادی پررنگ شده است اما آنچه این روزها همه حس می کنیم فارغ از نیاز به مبادله و بازار نیاز به مجاورت و مراوده است. یعنی نیاز به ملاقات با یکدیگر در وضعیت‌های حضوری یا کنش متقابل رودرو.

نیاز مردم به خروج از خانه فقط برای مبادله اقتصادی نیست افراد نیاز دارند از خانه خارج شوند تا به ملاقات یکدیگر بروند، اندیشه و احساسات دیگران را درک کنند و در این میان ارتباطات مجازی کافی نیست تا بدانیم در اطراف ما چه می‌گذرد و دیدگاه و احساسات‌مان را با دیگران به اشتراک بگذاریم.

مجاورت، مراوده و هم حضوری و دسترسی به کل بدن یعنی چشم صورت و غیره، ارتباطات غیرکلامی اساسی و نشانه‌ای از درجه اهمیت و اعتماد بین افراد است که در فضای مجازی کمتر وجود دارد. نیاز داریم به طور پیوسته همه وجود و اعضای بدن همدیگر و ظریف ترین حرکات آن را زیر نظر داشته باشیم. ارتباطات مجازی ممکن است مزیت‌هایی داشته باشد مثلاً برای زنان و سایر گروه‌های فرودست که عقاید آنها در ملاقات‌های حضوری آشکارا بیان نمی‌شود یا به رسمیت شناخته نمی‌شود. کنش مجازی غالباً برای این گروه‌ها در جوامع بسته‌تر، آزادی‌بخش و توان بخش معرفی می‌شود چون که افراد می‌توانند آزادانه سخن بگویند اما ویروس کرونا نشان داد تماس مستقیم و کنش متقابل رو در رو بیش از پیش ارزشمند شده است.

همه می‌توانیم برای انجام معامله اقتصادی کنفرانس و جلسات غیر حضوری برگزار کنیم یا برای برگزاری کلاس درس یا پرس و جو از دوست، پدر مادر و غیره بدون ملاقات حضوری از ارتباط‌های مجازی بهره ببریم اما اپیدمی ویروس کرونا نشان داد که بدون مجاورت و مراوده صمیمیت، شور و شعف انسان از دست می‌رود. این روزها جنبه‌های معمولی و پیش پا افتاده کنش متقابل، اهمیت اساسی در زندگی پیدا کرده است و همه از اهمیت آن آگاه شده‌اند. فاصله اجتماعی به جای خود، ما نیاز به فاصله صمیمانه و فاصله شخصی در کنش متقابل داریم. فاصله صمیمانه و فاصله شخصی، کنش متقابل رودرو و مراوده از دست رفته‌اند و همه ما دچار اضطراب و تشویش شده‌ایم. شیوع ویروس کرونا کنش متقابل اجتماعی، مجاورت و مراوده را تخریب کرده است.
انسان پیش از آنکه انسانِ اقتصادی باشد و مشغول مبادله کالا و خدمات، انسانِ اجتماعی است و یکی از عناصر اصلی و ضروری در همه حوزه‌های زندگی نیاز به مجاورت و مراوده است. مجاورت و مراوده به دو عنصر زمان و مکان وابسته است عنصر زمانی در ارتباطات مجازی وجود دارد اما عنصر مکانی محدود شده است. مجاورت و مراوده در مکان‌های متنوع برای زندگی اجتماعی اهمیت اساسی دارد که این روزها تخریب شده است.

 

• < قبلی
• بعدی >