عالیه شکربیگی، عضو انجمن جامعه شناسی ایران و دبیرگروه علمی- تخصصی خانواده انجمن، شهین دخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، که در راس هیاتی به دعوت شورای پاپی امور خانواده واتیکان در روز چهارشنبه 22 بهمن ماه 1393 به ایتالیا سفر کرده است، را همراهی می کرد و به دلیل اهمیت نهاد خانواده و تحولات این آن در جهان امروز، گزارشی از این دیدار را برای انجمن جامعه شناسی ایران تهیه نموده است.

در این نشست که به دعوت شورای پاپی خانواده در واتیکان برگزار شد، درباره موضوع ها و مشکلاتی که نهاد خانواده در ایران، واتیکان و جهان پیش رو دارد، بحث و گفت وگو شد. در آغاز این جلسه، دکتر مولاوردی، با تاکید بر اهمیت گفت وگو میان زنان کاتولیک و مسلمان برای کمک به صلح در سطح جهانی، گفت: لازمه گفت وگو، شناخت است و ظرفیت های خوبی در هر دو طرف وجود دارد. ما باید از دیپلماسی دین و عنصر زن بودن خود برای رسیدن به صلح و امنیت بین المللی استفاده کنیم. جوهره تمام ادیان دعوت به آرامش، صلح و مدارا است.

معاون رییس جمهوری ایران در ادامه صحبت های خود افزود: درباره مشکلات مشترک در حوزه زنان و خانواده و راه حل های موجود و مواضع مشترکی که در مجامع بین المللی وجود دارد، می توانیم به راهکارهای مشترک برسیم. نگرانی از بحران ازدواج و فروپاشی خانواده، خشونت علیه زنان و کودک آزاری از جمله محورهای دیگر این بحث ها برای رسیدن به مواضع مشترک و داشتن ائتلافی برای به نمایش گذاشتن کارآمدی دین بود.

مولاوردی ضمن دعوت از اسقف اعظم پالیا- رییس شورای پاپی خانواده، به ایران برای گفت وگوهای بیشتر در زمینه خانواده به ایران گفت: زنان با نگاهی مادرانه و به عنوان معلمان و استادان اولیه فرزندانشان می توانند در ایجاد صلح نقشی اساسی داشته باشند. این نوع گفت وگوها و ائتلاف ها و تفاهمی که برای موضوع های مختلف حاصل می شود، می تواند تاثیرات لازم را در سطح جهانی داشته باشد.

همچنین در این نشست همراهان معاون رییس جمهور مطالبی را مطرح ساختند. دکتر زهره صفاتی، مشاور امور فقهی معاونت امور زنان گفت: در اسلام خانواده اساس اجتماع دیده شده و در فرهنگ ما به زنان احترام گذاشته می شود و موجود مقدسی است. وقتی یک زن و مرد با هم پیوند زناشویی می بندند، با هم قرار می گذارند که حقوق متقابل را رعایت کنند و زن و مرد در کنار یکدیگربه آسایش و آرامش می‌رسند.

وی ادامه داد: اسلام با حفظ کانون خانواده به حضور زنان در عرصه‌ های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نظر دارد. پس از پیروزی انقلاب با توجه به نگاه رهبران انقلاب شاهد پیشرفت چشمگیر زنان در همه این حوزه ‌ها بوده‌ ایم. چون نگاه ما به حضور زنان، اسلامی و حفظ کیان خانواده و توجه به فرزندان مد نظر ماست. ضمن اینکه قوانین زیادی در کشورمان وجود دارد که زنان می توانند با حفظ خانواده، مسئولیت های اجتماعی شان را به بهترین صورت ایفا کنند.

در این نشست همچنین دکترعالیه شکر بیگی، جامعه شناس و دبیر گروه علمی- تخصصی خانواده انجمن جامعه شناسی ایران و دبیر کارگروه خانواده سالم معاونت امور زنان گفت: خدمت حضار گرامی سلام عرض می کنم از دعوت شما بزرگواران بسیار سپاسگزاریم. من جامعه شناس هستم و در ابتدا باید بگویم، دیدگاه ایرانیان به خانواده، مانند بسیاری از ملل دیگر، نگاهی متعالی و واجد ارزش و اهمیت فراوان است. خانواده، نه تنها مهد پیدایش و پرورش انسان‌ ها، بلکه مکانی برای سکونت و امنیت آنهاست، که آن هم در سایه عشق و محبت حاصل می‌شود، همچنان که در کتاب آسمانی ما آمده است «و از نشانه‌های خدا آن است که برای شما از خودتان، جفت‌هایی آفرید که بواسطه آنها، به سکونت و آرامش برسید و در میان شما دوستی و مهر نهاد». (سوره روم، آیه 21). با این نگاه، همه جهان مانند، یک خانواده و یا به تعبیر حکیمانه شاعر برجسته ایرانی، سعدی، همچون یک پیکر، دیده می‌شود.

شکربیگی در ادامه افزود: اما آیا امروزه، خانواده‌ های ما، آرام و قرار لازم را دارا هستند؟ آیا تنها با تأمین نیازهای اولیه مادی، آرامش و آسایش به آدمی، خانواده و پیکره عظیم بشریت، باز می‌ گردد؟ آیا حتی همین وسایل ابتدایی حیات و معیشت، برای همه آدمیان و خانواده ‌ها در همه جای جهان و به یک میزان، فراهم است؟ آیا نیازهای حداقلی اولیه مانند غذا، آب آشامیدنی، مسکن، سرپناه، شغل مناسب و امنیت، برای همه آحاد خانواده‌ ها و جوامع انسانی، فراهم آمده تا بتوان انتظار داشت سایر مراتب رشد حیات و پرورش اخلاقی و معنوی افراد و جوامع نیز، تحقق یابد؟موضوعات مهمی مانند امنیت غذایی خانواده، کنترل فقر خانواده و محرومیت‌ های اجتماعی آن، زنان و شیوه زندگی سالم، زنان و فرزند‌آوری، خشونت علیه زنان، بحران سالمندی، تفردگرایی، افزایش طلاق، کاهش ازدواج، کاهش باروری، افزایش سرمایه اجتماعی خانواده، سلامت اجتماعی زنان، اشتغال زنان و مردان، سلامت روانی و معنوی افراد خانواده، اهمیت زایمان طبیعی، اهمیت تغذیه نوزادان با شیر مادر، تامین آموزش ابتدائی همگانی، شرایط شغلی آبرومندانه، ترویج مساوات جنسیتی و توانمندسازی زنان، کاهش مرگ و میر کودکان، ارتقا سلامت مادران، مبارزه با ایدز و سایر بیماری‌های واگیردار، توجه به بیماری‌ های خاص، ثبات روحی دوران کودکی و تربیت‌ پذیری بهتر، ارتباط عاطفی، روانی و هوشیاری بیشتر نوزادان، افزایش قدرت مکالمه‌، تقویت حافظه و افزایش ضریب هوشی در دوران کودکی و بزرگسالی، کمترشدن اضطراب و اختلال‌ های عصبی و کاهش بروز برخی بیماری ‌ها در سنین نوجوانی، از جمله این موارد است. در جهان صنعتی کنونی، برقراری تعادل، بین کار و زندگی خانوادگی، می ‌تواند چالش بزرگی برای پدر و یا مادر پدید آورد، چالشی که چون با موفقیت انجام پذیرد، نتایج گران ‌باری را برای خانواده و کل اجتماع، به ارمغان خواهد آورد که یکی از آنها، آرامش، آسایش، سلامت روحی و جسمی اعضای خانواده است. امروزه، در جهان معاصر، توجه و حمایت همه جانبه از انسان، نیازهایش و حفظ تکریم همه‌ جانبه از او، تنها در چهارچوب ایجاد، حفظ و استمرار حیات مادی و معنوی خانواده سالم، ممکن است. در عصر کنونی، شعار بسیاری از دولتمردان، توجه به سلامت روان جوانان و مسائل مبتلابه آنان است. برای بهبود شرایط آنان، موضوعات متنوعی مانند آموزش، اشتغال، گرسنگی و فقر، محیط زیست، اعتیاد، بزهکاری، اوقات فراغت، سلامت، چگونگی روابط جوانان، ایدز، ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسائل میان ‌نسلی، تأثیرات دوگانه جهانی‌ شدن، ازدواج، لزوم مشارکت جویی جوانان و موضوعات دیگری از این دست، مطرح است. از طرف دیگر، همه کودکان، استحقاق برخورداری از آموزش و مراقبت مناسب را دارند، چه والدین آنان، نیاز به اشتغال داشته باشند یا نه و چه تشخیص داده شود، کودک نیازمند دریافت این خدمات می ‌باشد یا نمی ‌باشد.

در ادامه بحث، شکربیگی مدیر کارگروه زنان ومناسبات انجمن جامعه شناسی ایران گفت: واقعیت آن است که خانواده بشریت در جهان امروز، دچار محرومیت ها، آسیب‌ها و نابسامانی‌ هایی است که نیازمند حرکت ها واصلاحات جدی می ‌باشد. وضعیت خانواده سالم و پایدار، با تعریف ویژه آن، در بیشتر جوامع کنونی، با حداقل استانداردهای معمول و رایج، فاصله دارد. این در حالی است که اصولاً، نگاه به انسان و خانواده سالم در دنیای کنونی، نگاهی یک بعدی و فاقد جامعیت و همه سونگرانه ادیان توحیدی و در رأس آنها، دین مبین اسلام است.اکنون به درستی مشخص شده است که منشاء بسیاری از مشکلات اجتماعی، ناکارآمدی خانواده است. آن‌چه خانواده را در نگاه دین، از جایگاهی رفیع برخوردار کرده، کارکردهای منحصر به فردی است که از خانواده، بنیانی مقدس و از ازدواج، پیمانی الهی می‌سازد. خانواده‌ سالم، خانواده ‌ای است که کانون محبت، انعطاف و رحمت باشد، از این ‌رو، آرامش روانی و کاهش اضطراب‌ ها، مهم‌ ترین کارکرد خانواده سالم، قلمداد می‌ گردد. در نظام‌ های سالم خانوادگی، نقش‌ ها، همه سالم هستند و فرزندان از رفتار پدر و مادر، بیشترین الگو را، می ‌گیرند. پدر و مادر، نقش آموزگاران را بازی می‌ کنند، روی فرزندان خود وقت صرف می ‌کنند، به آنها توجه می ‌نمایند و آنها را جهت می‌ دهند، همه آنها در کنار هم و حامی همدیگرند، اینها همه، باعث افزایش اعتماد به نفس و ایجاد غروری مثبت در آنان خواهد شد. در یک خانواده سالم، نقش ‌ها انعطاف ‌پذیرند و دست به دست می ‌شوند. حرکت آرام و آهسته است، تبادل افکار با یکدیگر دارند، روابط آنها با هم ملایم است. مادر، ممکن است در یک زمان، بر اساس اقتضا، در نقش بلا‌گردان، ظاهر شود و سپس، این وظیفه، به پدر و چندی بعد، به فرزندان واگذار گردد. کاری روی زمین نمی‌ ماند. یکی از آسیب‌های دیگر خانواده، اَشکال مختلف معلولیت‌ های ذهنی و روانی است. افراد معلول ذهنی، به دلیل وضعیت خود، اغلب قربانی ذهنیت ‌های غلط، کم ‌توجهی، تبعیض و بعضاً، سوء استفاده و بدرفتاری قرار می‌گیرند و به دلیل برچسب‌ های ناصحیح، همواره نیازمند معرفی شده و بدین ترتیب، به عنوان قربانی، در خواهند آمد. خانواده سالم و پایدار، با هدف مبارزه با این اَشکال رفتاری و ذهنیت‌ های غلط، به‌ حاشیه رانده‌ شدن معلول ذهنی را به دلیل معلولیتش، نتیجه بی ‌توجهی و ترسِ بی ‌منطق دیگران دانسته و به منظور تأمین کمک‌ های موثر و آموزش‌ های لازم و مورد نیاز این دسته از اعضای خود، می ‌تواند نقشی کلیدی را ایفا نماید. در این میان، شبکه ارتباطی سازمان ‌های غیردولتی و مردم‌ نهاد وانجمن های علمی ونهادهای خیریه در همه جای جهان، با توجه به اهمیت جایگاه آنان در پیشبرد اهداف اجتماعی و تحقق آرمان‌ ها و ارزش‌ های متعالی انسانی خانواده سالم، نقش موثری را در شتاب بیشتر و جامعیت فزون ‌تر برنامه‌ ها خواهند داشت. حقیقت این است که در جهان امروز، موضوع کارآمدی خانواده که با تحقق خانواده سالم و پایدار، ممکن خواهد بود، به عنوان یکی از راهبردهای مهم دولت‌ ها و فرهنگ‌ های پیشرو و تمدن ساز، مطرح شده است. خانواده سالم و موفق، مجموعه ‌ای است که در آن، همه اعضا، موفق هستند، همه مناسبات میان افراد آن، روال طبیعی و موفقی دارد. اعضای این خانواده می ‌توانند، از قدرت‌ های انسانی خود به خوبی و به موقع، استفاده کنند.همه آنها می توانند سرمایه اجتماعی هم باشند و آنها از این قدرت‌ها، برای مشارکت و تعاون و ارضای نیازهای فردی و جمعی معقول خود، استفاده می‌ کنند. خانواده پایدار مانند خاک سالمی است که در آن، افراد، رشد سالم دارند و انسان‌ها مرتباً در حال بالغ‌ تر شدنند. برای داشتن چنین خانواده‌ ای باید بدانیم و بپذیریم که:

- خانواده، واحدی برای رشد و بقاست.

- خانواده مکانی است که نیازهای احساسی و عاطفی همه اعضای خود را تأمین می ‌کند.

- خانواده سالم، رشد و اعتلای همه اعضای خود، یعنی پدر، مادر و فرزندان را در نظر می‌ گیرد.

- خانواده مکانی است که درآن عزت نفس، ایجاد می‌ شود.

- خانواده، واحد مهمی در اجتماع است و برای جامعه‌ ای که قصد دوام دارد، حائز اهمیت بسیار است .

- خانواده خاکی حاصل‌ خیز برای پرورش انسان ‌هاست.

- خانواده موجودی به واقع، زنده و مقدس است.

-خانواده بستری برای اعتماد زایی ومشارکت اعضا در حل مسائل فیمابین است .

امروزه ثابت شده است که وابستگی و روابط حاکم در یک خانواده سالم، به دلیل میل است و نه از روی نیاز. در چنین شرایطی، هر یک از اعضای خانواده، در جهت کامل ‌تر شدن، در حرکتی رو به جلوست. همگی، از کامل بودن و کامل شدن یکدیگر، حمایت و حراست می‌ کنند، به هم می‌ پیوندند و رشد می‌ کنند. هر کدام از آنها، با پرهیز از انتقاد، سرزنش و داوری بی ‌مورد، به رشد دیگری، کمک می‌ کند. در خانواده زنده و بالنده، به طور مداوم، شاهد الگوهای متفاوتی هستیم. ارتباط‌ ها، مستقیم، واضح، صریح و صمیمانه است. قاعده‌ ها، قابل انعطاف، انسانی، مقتضی و دستخوش تغییر است و پیوند با اجتماع نیز، بارز و امیدبخش می ‌باشد.مقررات در چنین خانواده‌‌ ای، روشن است.زن و شوهر، از تفاوت‌ های رفتاری، ارتباطی و نگرش خانواده‌ های خود، آگاهند و آنها را بدون تعصب و بی‌آن‌که، به درست بودن یا نبودن آن، کاری داشته باشند، می ‌پذیرند و متفاوت بودن آنها را، تصدیق می‌ کنند. زن و شوهر، هر کدام در جهت یافتن راه‌ حل‌ های مسالمت‌ آمیز، قدم بر می ‌دارند و این هرگز، به معنای آن نیست که تضاد و اختلافی میان آنها بروز نمی‌ کند. ظرفیت قبول تفاوت و مواجهه منطقی با تضادها و اختلاف ‌ها، نشانه صمیمت و نشانه خانواده سالم است، اختلاف سالم، چنانچه مورد استفاده درست قرار گیرد، مفید و سازنده خواهد بود. در یک ازدواج موفق، زن و شوهر متعهدند که بر سَرِ، تفاوت‌ های خود، باید به توافق برسند. آنان، در وضعیت تضاد و اختلاف، باقی نمی ‌مانند و به این هم، تن نمی ‌دهند که با هم، بحث و مخالفت نکنند. در عوض و به جای آن، برای مصالحه، صمیمت و درک متقابل، تلاش می ‌کنند.با هم گفتگوکردن، بخشی از تماس، مصالحه و مُفاهمه است. اگر میان اعضای خانواده سالم، اختلافی ایجاد شود، با اختلافات خود، برخورد منصفانه می ‌کنند.شکربیگی در پایان سخنرانی خود در شورای پاپی خانواده واتیکان ، به این نکته مهم اشاره داشت: اما چگونه می‌توان، در برابر اختلافات، برخورد منصفانه داشت؟ با:

• جرات داشتن به جای پرخاشگری
• توجه به زمان اکنون و اجتناب از مراجعه بی مورد به سوابق امر
• اجتناب از پُرگویی و نپرداختن به جزئیات
• اجتناب از داوری بی ‌مورد
• صداقت داشتن و توجیه واقعیت‌ها، به جای کمال‌ طلبی
• اجتناب از سرزنش
• گوش کردن پویا
• پرداختن به یک موضوع بخصوص در هر زمان و پرهیز از درهمگویی ‌های به هم ریخته
• توجه به یافتن راه‌حل، به جای تلاش برای اثبات نظریه خود

در هرحال بسیار از دعوت شما سپاسگزاریم وآرزومند جهانی با صلح وآرامش برای همگان هستیم وامیدواریم با تداوم این نشست ها در ایران بتوانیم مسائل مشترک خانواده را بررسی و به راهکارهایی برای سلامت خانواده در کشور شما و ایران دست یابیم و طبیعتا در راه رسیدن به جهانی آرام وعاری از خشونت، نیازمند خانواده هایی سالم و پایدار هستیم که باید برای دستیابی به آن بکوشیم.

در ادامه این نشست اشرف گرامی زادگان، مدیر کل امور حقوقی و مشاور امور پارلمانی معاونت امور زنان، هم با اشاره به وضعیت زنان در قوانین و مقررات ایران گفت: قانون مدنی ایران درباره موضوعات اجتماعی از دین اسلام گرفته شده است و قسمت اول آن در زمینه اخلاق در خانواده و تحکیم خانواده و روابط زن و شوهر است.

وی افزود: در تمام قوانین ما اعم از مدنی و جزایی به بنیان خانواده تاکید زیادی شده است. در این سالها به خاطر حفظ خانواده و نگرانی های موجود قوانینی مانند مبارزه با قاچاق انسان، حمایت از کودکان و حمایت از خانواده را به تصویب رساندیم و در حال حاضر یک لایحه در دولت برای حمایت از حقوق شهروندی داریم.

گرامی زادگان پیشنهاد داد: آموزش هایی به دختران و پسران که قصد تشکیل خانواده را دارند داده شود. اگر زنان و مردان حقوق و تکالیف هم را بدانند، خانواده‌ های سالمی خواهیم داشت. اطمینان می ‌دهم که ما در جمهوری اسلامی آماده هرگونه همکاری در زمینه تحکیم بنیان خانواده با شورای پاپی در واتیکان هستیم.

فاطمه رحمتی، مشاور امور بین الملل معاونت امور زنان نیز گفت: هیچ موضوعی مانند خانواده از شرق تا غرب مردم را به خود مشغول نکرده است . ما نیز در ایران با چالش هایی در زمینه خانواده مواجه هستیم.

وی تاکید کرد: بدبینانه است که اگر گمان کنیم خانواده در عصر حاضر در جهان در حال فروپاشی است. خانواده اگر نباشد بشریت وجود نخواهد داشت .اکنون خانواده در ساختارها و نقشها دچار تحول بنیادین شده است.

وی با اشاره به ورود تعداد زیادی از دختران ایرانی به دانشگاه ها اظهار کرد: اکنون ایفای نقش های سنتی برای زنان کافی نیست و از سوی دیگر مشکلاتی مانند مشکلات اقتصادی آنقدر مردان را به عنوان مدیر خانواده به خود مشغول کرده که نقش های پدری کمرنگ شده است که با توجه به اشتراکات ادیان و وجود مشکلاتی در خانواده ها می توانیم با تبادل نظر به پاسخ های مشترکی دست یابیم.

در پایان این نشست اعضای شرکت کننده از سوی هیات واتیکان بیاناتی در رابطه با مسائل و مشکلات خانواده مطرح ساختند و با هیات ایرانی به گفتگو پرداختند. هیات ایرانی در ادامه ملاقات های خود، با رهبر مذهبی کاتولیک های جهان «پاپ فرانسیس» در واتیکان دیدار و درباره خانواده، موضوعات و مناسبات دوجانبه و چند جانبه و بین المللی گفت و گو کردند.

تیم ایرانی همچنین با نخست وزیر واتیکان به بحث و بررسی پیرامون مهمترین مسائل اجتماعی، فرهنگی خانواده و زنان در ایران، واتیکان، خاورمیانه و جهان پرداختند.