عالیه شکربیگی*

گفتگو از نیازهای اساسی انسان است تا جایی که محرومیت از گفتگو، از بزرگترین رنج­های بشر به شمار می ­آید. آنچه می‌تواند تحکیم ‌بخش ارتباط خانوادگی، چه میان همسران و چه میان والدین و فرزندان باشد و وضعیت مناسب این نهاد را به آن بازگرداند توجه به گفتگو است. آن چه در حال حاضر می‌بینیم این است که گفتگو میان اعضای خانواده بسیار کم شده است.

یکی از آسیب‌هایی که امروزه در بستر خانواده ایجاد شده این است که ارتباطات در سطح خانواده محدود شده و تعاملات بین افراد خانواده رو به کاهش است.یکی از نشانه‌های کم شدن ارتباط بین اعضای خانواده رسیدن سطح گفتگو در 24 ساعت به 17 دقیقه است که آمار خطرناکی است(خبرگزاری مشرق: کارشناس جامعه شناسی ایزدپور)

گفتگو یک مهارت است که در جامعه ما عمومیت پیدا نکرده و ما در رفتار روزمره و گفتارمان از آن استفاده نمی کنیم. این فقدان فرهنگ گفت و گو عواقب بسیاری دارد که ما در این کارگاه به عواقب آنها در خانواده می پردازیم. خانواده بنیاد مهمی است که افراد در آن به دنیا می آیند و رشد می کنند و اولین آموخته های خود را یاد می گیرند. متاسفانه در خانواده ها گفت و گو صورت نمی گیرد و این مسئله باعث ایجاد فضایی متشنج، نا آرام، استرس زا می شود. عدم گفت و گو در بین زوجین عامل ایجاد طلاق عاطفی و طلاق می شود و ادامه یافتن این روند باعث تزلزل در بنیاد خانواده می شود. این رفتار در خانواده الگوی کودکان می شود و این روند ادامه پیدا می کند و بر زندگی آن ها تاثیر مستقیم می گذارد. بیکاری، خشونت، اعتیاد، بی اعتمادی و... را در جامعه افزایش می دهد و حتی به وجود آورنده مشکلات روحی و روانی نیز می شود. بنابراین، این مسئله اهمیت زیادی دارد و در بهبود این شرایط باید تلاش کرد، روند گفت وگو را در جامعه تقویت کرد و برای بهبود این موضوع، برنامه ریزی شود. در چنین شرایطی معاونت زنان و خانواده و انجمن جامعه شناسی ایران به اتفاق یکدیگر طرح گفتگوی ملی را طراحی کردند و انجمن جامعه شناسی ایران به عنوان انجمنی که در همه استان‌ها دارای دفتر استانی است، این ویژگی را داشت که به طور عام و علمی بتواند با سرمایه های علمی که در اختیار دارد از طریق مدیران دفاتر استانی به عنوان مجریان این طرح بتوانند مشکلات نهاد خانواده را در یک بینش جامعه شناسانه در کارگاه های برگزار شده مورد بحث و گفتگو قرار دهد. در کارگاه‌های طرح گفتگوی خانواده همچنین دعوت شدگانی از فعالان، نخبگان دانشگاهی، سیاسی و مدنی حضور دارند و این الزام را برای ضرورت توجه به این مشکلات و پویش های اجتماعی در دستور کار معاونت زنان و انجمن جامعه شناسی ایران قرار داد.

برای حضور در شهرستان اسلامشهر، از طریق رایزنی هایی که با امور بانوان استانداری تهران انجام شد، توانستیم با همکاری مجدانه، فاطمه محمدی (مدیر امور بانوان اسلامشهر) به چهار گروه هدف (اعضای سازمان‌های مردم نهاد و تشکل های غیردولتی، تسهيلگران در دستگاه‌هاي دولتي، خبرنگاران، دانشگاهيان، احزاب، اساتيد و پژوهشگران حوزه علوم اجتماعي) دست یابیم.

روز 13 مهر 98 اين كارگاه با شور و نشاط گروهي و با حضور 25 نفر از گروه چهارگانه هدف شروع شد و در تمام لحظاتي كه در دوره حضور داشتيم فعال بودن و با نشاط بودن اشخاص، شاخصه مهم كارگاه در گفتگوهاي شكل گرفته در اين دوره بود. در اولین لحظات حضور تسهیلگران در کارگاه مطابق با پروتکل مرحله اول به معرفی و هدف خود پرداختند و همچنين همكاري و صميميتي كه بين افراد شكل گرفت، باعث شد تا بارها افراد دعوت شده عنوان نمايند كه دوره خيلي خوبي بود و ما تاكنون تجربه حضور در چنين دوره اي كه در حال گفتگو تا رسيدن به فهم مشترك درباره مسائل اجتماعي باشيم، را نداشتیم و به دفعات در كارگاه از ديدن گفتگوهايي كه در ارتباط با مسائل اجتماعي كه پيامي از سوي كارت هاي سفيد بود، به وجد آمدیم و فهميدیم اگر چه حوزه هاي مختلف جامعه شناسي داراي اشتراكاتي هستند اما نحوه ي برخورد آنها با پديده هاي اجتماعي متفاوت است و شايد تنها در جامعه شناسي مردم مدار است، كه سخن ها از نزديك شنيده مي شوند و انسان ها در يك ارتباط رويارو به تبادل نظر مي پردازند و اين امر بسیار ارزشمند مي باشد. حلقه گمشده ارتباطات انساني در جامعه و نهاد خانواده هم همين است كه با هم به گفتگو بپردازيم و اين مهم به دليل «تك گويي» در امر جامعه پذيري نهاد هاي خانواده، آموزش نيازمند راهي طولاني است تا بتوانيم سخنان یکدیگر را گوش بدهيم و گفتگو و خوب شنيدن را به عنوان يك امر اجتماعي در ارتباطاتمان نهادينه كنيم.

بنيادي ترين و اساسي ترين قسمت كارگاه برگزاري آن بود كه خود داستاني جدا دارد، هم از اين بابت كه اين اولين كارگاه مسئله يابي مشاركتي بود كه مستقيماً درگير اجراي آن شدم.

در روز موعود، تمام دعوت شدگان طی يك روز (از ساعت 8 صبح الی 5 بعد ازظهر) حضور داشتند و با همكاري و همدلي فاطمه محمدی (از اداره کل امور بانوان شهرستان اسلامشهر) برنامه را به گونه ای پیش بردیم که تا 5 بعد ازظهر تمامي «بازي – فعاليت ها» را انجام دهيم . مراحل مختلفی مانند نوشتن سوالات و ابهاماتی که افراد در ابتدای کارگاه داشتند، توزیع کارت های سفید، بازخوانی این کارت ها و تمرین گوش کردن فعال، گروه بندی افراد به صورت گروه های3-4 نفره، توزیع کارت های صورتی، تعیین مسئله­ محوری توسط هر گروه، طراحی درخت مشکلات، تکمیل جدول T و برشمردن و ارزیابی فعالیت های دولتی و غیردولتی صورت گرفته به علاوه راهکارهای هر گروه، توزیع مسائل در جدول ذهنی- عینی، توزیع کارت های سوخت، گذار از مسئله به پویش، توزیع مقالات علمی در مورد مسائل مختلف اجتماعی، تهیه نسخه نهایی درخت مشکلات و در نهایت برپایی نمایشگاه و نقد هر گروه توسط گروهی دیگر. همچنين بعد از توزيع كارت هاي سفيد و بحث و گفتگويي فعالي كه پيرامون اين كارت‌ها شكل گرفت و ذكر اين مهم كه كارت هاي سفيد همه ي مباحثي كه پيرامون مسائل اجتماعي است را در بر نمي گيرد، استفاده از كارت‌هاي صورتي در سطحي وسيع شكل گرفت و تراوشات فكري را با بهره گيري از بينشي جامعه شناسانه در كارت هاي صورتي ثبت نمودند.

گفتنی است که شرکت کنندگان در پایان کارگاه اسلامشهر با بیان این نکته که تاکنون در چنین کارگاهی حضور نداشتیم، رضایت خود را از حضور در این کارگاه اعلام داشتند و خواستار حضور در کارگاه‌های مشابه بودند.

 

 

---

*مجری طرح شهر اسلامشهر

 

• < قبلی
• بعدی >