این نشست از سلسله نشست‏های نقد و بررسی کتاب در گروه مسائل و آسیب‏های اجتماعی انجمن جامعه‏شناسی ایران است که به همت دکتر سیدحسین سراج‏زاده، رئیس پیشین انجمن، برگزار می‏شود. نقد و بررسی کتاب در خانه برادر در تاریخ 1402/09/27 رأس ساعت 16 با حضور نویسنده کتاب، دکتر آرش نصر اصفهانی و منتقدین: دکتر سید عسگر موسوی، دکتر ابراهیم حاجیانی و دکتر فاطمه موسوی و پایه و با شرکت علاقه‏مندان، محققان و دانشجویان برگزار گردید. در ابتدا مولف کتاب، به موضوع دلیل برگزاری نشست اشاره کرد و یادآور شد با اینکه چندسال از چاپ کتاب گذشته است اما به دلیل به روز بودن بحث حضور افغانستانی‏های مقیم ایران و حساسیت‏هایی‏که اخیراً در این زمینه بروز کرده است با پیشنهاد بررسی کتاب موافقت کرده است.

   دکتر نصر اصفهانی پرسید: : چرا کماکان حضور افغانستانی‏ها در ایران موقت و در شرایط اضطرار تلقی می‏شود و ریشه این طرز فکر را در مصاحبه‏ها و مواضع رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دهه 60 و 70 خورشیدی دانست. ایشان اشاره کرد با این حال در جامعه ایران دیدگاههای متفاوتی درباره حضور افغانستانی‏ها شکل گرفته است: برخی معتقدند ایران ظرفیت پذیرش این حجم از پناهنده را ندارد و برخی دیگر از جمله کارفرمایان صنعتی و ساختمانی با توجه به کارکرد و نفعی که از قبل حضور افغانستانی‏ها نصیب‏شان می‏شود موافق حضور آنها هستند. دکتر نصر اصفهانی معتقد است که در ایران از افغانستانی‏ها شخصیت‏زدایی شده است و همه آنها را به شکل توده همگن و یکسان مورد قضاوت قرار می‏دهند. او اضافه کرد لازم است شرایطی فراهم شود تا روایت‏های آنها از زندگی در ایران و مسائل و چالش‏های زندگی در ایران از زبان خودشان مطرح شود و باید حضور دائمی آنها در ایران به رسمیت شناخته شود زیرا تعداد زیادی از آنها در ایران متولد شده‏اند و فقط در فضای جامعه ایران زیست کرده و اجتماعی شده‏اند. دکتر نصر اصفهانی معتقد است باید سوء ظن و ذهنیت غلط نسبت به برادران افغانستانی اصلاح شود و از تعمیم‏های ناروا درباره آنان خودداری شود، در این صورت حتی می‏توان برای بقای ایران از کمک آنها استفاده کرد.

در ادامه نشست، دکتر عسگرموسوی به‏عنوان یکی از منتقدین کتاب؛ به ویژگی‏های مثبت آن از جمله ساده و روان بودن متن، پیوستگی محتوایی و غیره اشاره کرد و پیشنهاد ترجمه آن به زبان انگلیسی را مطرح کرد. وی در بخش دیگری از سخنان خود به مقایسه بین ایران و استرالیا در مواجهه با پناهندگان اشاره کرد و آن را نادرست خواند زیرا قوانین استرالیا با ایران متفاوت است. نقد بعدی ایشان درباره آمارهای ثبت شده و عدم شفافیت آمار افغانستانی‏های حاضر در ایران بود. آقای دکتر موسوی به عدم درک صحیح جامعه روشنفکری ایران از جامعه افغانستان نیز اشاره کرد و خواستار اصلاح این ذهنیت شد. در ادامه نشست خانم دکتر موسوی درباره حضور افغانستانی‏ها گفت: بیش‏تر آنها در سن کودکی وارد بازار کار می‏شوند، شغل‏های متعددی را تجربه می‏کنند و آسیب‏های زیادی متوجه آنها می‏شود. وی به عملکرد دولت ایران و ناکارآمدی آن در زمینه مهاجرت و ساماندهی افغانستانی‏ها و مشکلات زنان و دختران افغانستانی در ایران اشاره کرد.

سپس دیگر ناقد کتاب، دکترحاجیانی، به بحث درباره سیاست های مهاجرتی ایران پرداخت. از نظر او، اعطای تابعیت به افغانستانی‏ها باید در ازای تعهد به جامعه مقصد باشد. به نویسنده پیشنهاد کرد سیاست مهاجرپذیری ایران را با پاکستان مقایسه کند. دکتر حاجیانی معتقد است باید در بحث سیاست‏های مهاجرتی همه مسائل ایران و افغانستان لحاظ شود و در یک چارچوب کلی و کلان به این موضوع پرداخته شود. در پایان، مولف کتاب گفت: حدود پنج میلیون افغانستانی در ایران حضور دارند که هشتاد درصد آنها از مدارک قانونی برخوردارند، مسئله زنان افغانستانی حاضر در ایران را حاد دانست زیرا عده‏ای از آنها به دلیل ترس از اخراج، از خانه خارج نمی‏شوند و دنبال هیچ‏گونه حمایتی نیستند. دکتر اصفهانی گفت: تصویر آینده ایران باید افغانستانی‏ها را هم در برگیرد؛ یعنی وقتی به مسائلی مانند اقتصاد، فقر، قومیت، زنان و ... می‏اندیشیم باید مسئله پناهندگان را هم در آن بگنجانیم. وی بر ضرورت ادغام اجتماعی افغانستانی‏های مقیم ایران و فاصله گرفتن از ذهنیت موقتی بودن حضور آنها در ایران تأکید کرد. ایشان در پایان به عنوان کتاب اشاره کرد و گفت این عنوان براساس مصاحبه معاون سیاسی وزارت کشور درسال 1360 انتخاب شده است که در آن مصاحبه عنوان شد: افغانستانی ها در خانه برادر هستند، خانه برادر خانه دیگری است و باید دیر یا زود آنجا را ترک کرد و به منزل خود بازگشت.

تهیه و تنظیم: علی نوری

 

• بعدی >