اولین نشست عمومی گروه جامعه شناسی کاربردی مورخ 10 مرداد 1401 با عنوان چیستی، ضرورت و امکان جامعه شناسی کاربردی

این نشست به صورت مجازی در صفحه ایستاگرام این گروه به آدرس @applied sociology برگزار شد.

در این نشست سرکارخانم دکتر مریم السادات حسینی فر مدیر گروه جامعه شناسی کاربردی به عنوان سخنران و خانم مرجان شجاعی دبیر گروه جامعه​شناسی کاربردی حضور داشتند. در ابتدای این نشست خانم دکتر حسینی فر به معرفی مختصری از گروه تازه تاسیس جامعه​شناسی کاربردی که در خرداد 1401 در انجمن جامعه​شناسی و با حضور اساتید و فارغ​التحصیلان جامعه​شناسی شکل گرفت، پرداخت. در ادامه اشاره ای به جلسه شورای گروه در تاریخ 22 خرداد 1401 داشتند که در این نشست، با توجه به اهداف گروه و کاربردی کردن جامعه​شناسی در زندگی روزمره چگونه می​توان آن را به کار گرفت و از آن استفاده نمود. همچنین در این جلسه اعضای شورای گروه به تشریح برنامه​ها و اهداف خود برای زمان یکسال پیشرو پرداختند و در پایان جلسه کارگروه​هایی به عنوان کارگروه محیط زیست، خانواده و زنان، آموزش و پرورش، توسعه، صنعت و کسب و کار و تالیف و ترجمه مقرر و مشخص گردیدند. در ادامه مرجان شجاعی دبیر گروه به تکمیل گفته​های خانم دکتر حسینی فر از جلسه داخلی شورای گروه و ارائه خلاصه​ای از این جلسه با عنوان شروع عضوگیری برای فعالیت در گروه، مشخص کردن عناوین فعالیتی هر کارگروه و تعیین مدیران کاگروه​ها و... پرداخت.

نشست گروه با این سوال آعاز شد که اگر از منظر تاریخی بخواهیم جامعه​شناسی کاربردی را بررسی کنیم به چه دوره​ای می​رسیم؟

خانم دکتر حسینی​فر در پاسخ به این سوال بیان داشتند:" اگر به شکل تاریخی به این قضیه نگاه کنیم ریشه تاریخی جامعه​شناسی کاربردی را می​توان در کتب خارجی بررسی کرد که به ابن خلدون می​رسد و در مقدمه کتابش به تفاوت بین آنها که می​اندیشند و آنهایی که عمل می​کنند، می​پردازد. در همین راستا نیز تفاوت​هایی وجود دارد آیا از دوره ابن خلدون تا دوره معاصر این اصطلاح به کار رفته ولی خب این اصطلاح مربوط به دوران معاصر است ولی ریشه تاریخی آن به ابن خلدون یا اندیشمندان خودمان نیز می​رسد ؛ اما تکمیل این بحث در دوره معاصر بوده است. اولین کسی که از این اصطلاح استفاده کرده است لِستروارد در سال 1883 در کتابی با عنوان «جامعه​شناسی پویا» و علوم اجتماعی کاربردی، که چطور می​توانیم مسائل را مداخله و تحلیل بیشتر فهم و تحلیل کنیم. لِستروارد در سال 1906 کتابی را می​نویسد با عنوان »جامعه​شناسی کاربردی» که شروعی برای این نوع جامعه شناسی بود که بعد او ، جامعه​شناسان بسیاری با عناوین و نام​های مختلفی در این حوزه کتاب نوشتند و جامعه را با دید علمی و کاربردی مطرح کردند اینکه در سازمان​ها، مراکز مختلف، خانواده، گروه​های اجتماعی کوچک و بزرگ و حتی در تعاملات اجتماعی چه مسائلی و مشکلاتی وجود دارد و چگونه می​توان با استفاده از جامعه​شناسی کاربردی این مساول و مشکلات را حل نمود. در این ره صدساله که از سال 1883 تا 2006 پیموده شد، در سال 2006 استیو و پرایم دوباره جامعه شناسی کاربردی را مطرح کردند و در عمل وارد این مداخله و استفاده از آن شدند و از آن سالها تا حال در انجمن جامعه شناسی امریکا و انگلیس و ایران هم این مداخله یا استفاده شکل گرفت و کم کم در این حوزه کارهایی انجام شد. اما به طور تخصصی امسال(خرداد 1401) گروه جامعه​شناسی کاربردی در انجمن جامعه​شناسی تاسیس شد اما بودند افراد یا اساتیدی که دغدغه آنها جامعه​شناسی کاربردی بوده و روی این موضوع به صورت فردی با گروهی کار کردند. این مختصری بود از تاریخچه جامعه​شناسی کاربردی در خاورمیانه با ابن خلدون، در آمریکا با لِستروارد و در بریتانیا هم به گفته خودشان راه زیادی برای رفتن در این حوزه وجود دارد که طی نشده است. "

در ادامه دکتر حسینی​فر در خصوص تعریف جامعه شناسی کاربردی مواردی را بیان داشتند:

"در پاسخ به این سوال که جامعه​شناسی کاربردی چیست؟! چسیتی در مقابل چه چیزی مطرح شد و اینکه جامعه​شناسی کاربردی در برابر جامعه​شناسی محض قرار می​گیرد و به کاربرد ایده​ها، مفاهیم، نظریه​ها و مدل​های جامعه شناختی در حل مسائل و مشکلات روزمره در مکان​هایی مانند خانه، محل کار، کارخانه یا ارتباطات درون سازمانی می​پردازد و اینکه جامعه شناسی کاربردی در این حوزه​ها وارد عمل می​شود. شاید بتوان به طور دقیق​تر چنین بیان کرد که تمام علوم دست کم دو مسیر دارند: نخست مسیر نظری(محض) و دوم مسیر کاربردی. در سطح نظری و بنیادی، هدف تولید نظریه خوب است برای توضیح چگونگی عملکرد هر چیز و هر پدیده. در سطح کاربردی هدف حل مسائل جهان واقعی است. برای این منظور جامعه​شناسان کاربردی باید مجهز به نظریه باشند و نیز بدانند چگونه نظریه را عملیاتی کنند."

حسینی​فر در خصوص ابزارهای کار جامعه شناسی کاربردی یا روش پژوهش و تحقیق یا به قولی «رویکرد فرود به زمینی» توضیحاتی مطرح کردند. " جامعه​شناسی کاربردی نیز از ابزارهای جامعه شناختی برای فهم و مداخله و بهبود زندگی اجتماعی انسان استفاده می​کند. همچنین در کنار این ابزارها، جامعه​شناسی کاربردی از نظریه​ها، روش و مفاهمی جامعه شناختی برای تحلیل و بهبود وضعیت موجود به مطلوب استفاده می​کند، یعنی سعی می​کند وارد زندگی واقعی می​شود و از حالت انتزاعی عاج​نشینی خارج​ می​شود و به سمت زمین و واقعیت رفته و رجوع به میدان می​کند که این همان رویکرد فرود به زمینی و همان واقعیت را دیدن است که مدنظر ماست و توسط بلومر جامعه​شناس آمریکایی مطرح شده است. یعنی برای مطالعه واقعیت بایستی از بالا به پایین آمد و آن موضوع را در واقعیت و در فضای خودش دید نه در وهم و خیال."

حسینی​فر درخصوص این نکته که جامعه​شناسی کاربردی در برابر جامعه​شناسی محض قرار می​گیرد، اشاراتی به تفاوت این دو دیدگاه داشتند. اینکه در جامعه​شناسی محض به سوالات چیستی، چرایی و چگونگی ثبات ساختارهای اجتماعی با هدف دستاورد و کسب دانش توجه می​شود اما در جامعه​شناسی کاربردی با تکیه بر جامعه​شناسی محض به پاسخ سوالات برای چه چیزی (What For) هدف بهبودی و بهسازی ـ مطالعه پدید​ه​ها برای زندگی بهتر و بهسازی جامعه بهتر (Improvement) پرداخته می​شود. اما نکته​ای که وجود دارد اینکه جامعه​شناسی کاربردی ادعای جدایی از هیچ رویکردی را ندارد و می​تواند پیوند خود را با سایر رویکردها داشته باشد و یا حفظ کند.

به نظر می​رسد تعریف درست جامعه​شناسی کاربردی این است که؛ این گرایش اساساً عملی ، مسئله​مندو دغدغه​مند است و به بهبود زندگی مردم و رسیدن از دستاورد به بهبودی و بهسازی در زندگی مردم جامعه توجه دارد. رویکرد این جامعه​شناسی بیشتر مرتبط با حوزه رفاه اجتماعی و زندگی بهتر و پراگماتیستی است و دانش را مصرف و یا از آن استفاده می​کند. همچنین جامعه​شناسی کاربردی انسان​محور بوده و بر توانایی​های انسان برای تغییر مساوی با تکیه بر اصول جامعه​شناسی کاربردی تاکید دارد.

وی همچنین در خصوص اهداف و اهمیت و ضرورت جامعه​شناسی کاربردی اظهار داشتند که "یکی از اهداف مهم جامعه​شناسی کاربردی به کارگیری نظریه​ها، روش​ها و مفاهیم جامعه​شناختی در جهت حل مسائل و بهبود اوضاع زندگی مردم در تمام کشورهاست. مشکلاتی چون توسعه، رفاه، بلایای طبیعی، مشکلات جمعیتی، مسائل اجتماعی و فرهنگی مختلف و... . جامعه​شناسی کاربردی به برنامه​ریزان در جهت سیاستگذاری​های صحیح و مناسب و دوباره ساختن جوامع نه با انقلاب و هزینه​های سنگین بلکه از طریق بهبود و بهسازی و برساخت از طریق مردم و توسط مردم کمک بسزایی می​کند. یا به عبارتی ​می​توان گفت: جامعه​شناسی کاربردی در عمل کنش​محور بوده و برای کمک به مردم و گروه​های اجتماعی برای حل مسائل​شان و تغییر شرایط از طریق مردم وارد عمل می​شود".

ایشان به این نکته مهم نیز اشاره داشتند که جامعه​شناسی کاربردی با حضور مردم و در میان مردم معنا پیدا می​کند، مردمی که می​خواهند وضع موجود را به وضع مطلوب در آینده تغییر دهند. به نوعی جامعه​شناسی کاربردی به ایجاد بینش برای آنچه رخ خواهد داد می​پردازد. آنچه که برای همه مردم، گروه​ها و سازمان​ها اتفاق می​افتد نه عده​ای کم. و نهایت به نقد و ارزیابی انتقادی و ارائه سیاست​ها می​پردازد و تغییرات و پوایی اجتماعی را از طریق مردم و نه از بالا به پایین برای جوامع انسانی بوجود می​آورد.

حسینی​فر در انتهای نشست یادآور شد که جامعه​شناسان کاربردی همزمان در این سه بعد کار می​کنند:

«درک زندگی اجتماعی، تاثیرگذاری بر آن یا بهبود آن» به این معنا که هدف جامعه​شناسی کاربردی ارتقای دانش جمعی ما در خصوص پدیده​های اجتماعی، حل مسائل(تاثیرگذاری برآنها) یا بهبود تعاملات اجتماعی است.

 

 

• < قبلی