جلسه مشورتی انجمن جامعه ‏شناسی ایران با شرکت اعضای هیأت مدیره کنونی و سابق و برخی از مدیران گروه‏های تخصصی و سایر مدعوین در روز سه شنبه 30/3/85 از ساعت 18 الی 21 در دفتر انجمن برگزار شد.

در این نشست ابتدا دکترسعید معیدفر رییس انجمن ضمن خوشامدگویی به حضار گزارشی از برگزاری چهار جلسه هیأت مدیره جدید و برخی از تصمیمات اتخاذ شده ارائه کرد . او اظهار امیدواری کرد که هیأت مدیره جدید بتواند براساس سیاست‏ ها و اهداف انجمن گامهای مؤثری را در جهت تداوم و ارتقای فعالیت ‏های انجمنی بردارد . دکتر معیدفر گفت که در4جلسه برگزار شده هیأت مدیره کنونی در خصوص مواردی مثل برگزاری همایش سالیانه انجمن ، برگزاری نشست‏ ها و پنل‏ های نیم‏روزه به صورت ماهیانه یا دوماهیانه ، توسعه‏ ی ارتباطات انجمن به ویژه در حوزه ارتباطات بین ‏المللی ، معرفی برنامه‏ های پژوهشی جامعه ‏شناسان ایران ، تقویت و گسترش فعالیت‏ های گروه ‏های تخصصی و دفاتر منطقه ‏ای ، تعیین رابطین بین گروه‏ های آموزشی علوم اجتماعی در تهران با انجمن، تصمیم گیری شده است . دکتر حمیدرضا جلایی‏پور عضو هیأت مدیره، درمورد ضرورت معرفی برنامه‏ های پژوهشی اساتید و پژوهشگران توسط خود آنان سخن گفت و این فعالیت را موجب افزایش خود‏آگاهی رشته‏ ای در بین اساتید دانست وی گفت : نسل جدید می‏توانند بدین طریق با اساتید و اندیشه‏ های مختلف آنان آشنا شوند .

دکترمحمد عبدالهی رئیس اسبق انجمن جامعه شناسی ، فلسفه‏ ی تشکیل گروه‏های علمی ‏وتخصصی را ناشی از رشد کمّی و کیفی حوزه‏ های آموزشی و پژوهشی علوم اجتماعی در ایران دانست و در عین حال یادآوری کرد که این گروه‏ها در عین تمایزپذیری از همدیگر نیازمند ایجاد یکپارچگی و گسترش نگاه و رویکرد چند تخصصی می باشند . ما در ایران بیشتر با پدیده‏ ی تمایز پذیری مواجه می‏باشیم و از یکپارچگی گریز داریم . بین گروه ‏های تخصصی باید تعامل و ارتباط بیشتری ایجاد شود . در دیدگاه‏ های جدید پلورالیسم روش ‏شناختی و نظری پذیرفته شده ‏است و این امر باید در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد . تا پدیده‏ های پیچیده‏ ی اجتماعی از طریق همکاری و پیوند بین افراد مختلف مورد مطالعه قرار گیرند . گروه ‏های علمی تخصصی باید با همدیگر بیشتر آشنا شوند و تعاملات بین گروهی افزایش پیدا کند . او این ضرورت را در مورد رشته ‏های مختلف علوم اجتماعی تسری داده و ارتباط بین رشته‏ هایی چون جامعه‏ شناسی ، انسان‏ شناسی ، جمعیت‏ شناسی و غیره را با اهمیت دانست .

خانم دکتر اعزازی مدیر گروه مطالعات زنان نیز با تأیید دیدگاه دکتر عبداللهی، گفت مدیران گروه‏های تخصصی باید در ضمن جلسات مختلف، با همدیگر به بحث و گفتگو بپردازند . برای مثال گروه زنان می‏تواند با گروه‏های خانواده، شهر، آسیب‏ های اجتماعی و ارتباطات کار کند . اما ارتباط ما با نهادهای غیردولتی خارج از انجمن و دانشگاه‏ها بیشتر است تا با گروه‏های مختلف انجمن ، جامعه ‏شناسان به کارهای همدیگر علاقه ‏ی چندانی ندارند و بیشتر مشارکت ‏کنندگان در گروه‏ها را دانشجویان و افراد خارج از انجمن تشکیل می‏دهند .اعزازی ضمن اشاره به همایش اخیر مسائل علوم اجتماعی بر این باور بود که این همایش چیز تازه ای برای ارائه نداشت و برای حضار خسته کننده بود.

دکتر غلام عباس توسلی ، از پایه گذاری خوب و نیز عملکرد خوب انجمن جامعه‏ شناسی ایران در طی سال‏های اخیر سخن گفت و اظهار داشت جامعه‏ شناسان باید قدر این سرمایه را بدانند . سایر انجمن‏های علمی دچار رکود می‏باشند ولی انجمن جامعه ‏شناسی یک نهاد فعال و خودجوش است . او بر نیاز به برنامه‏ ریزی‏های مدون برای هدایت گروه‏های مختلف تأکید کرد . دکتر توسلی گفت : نباید بیش از قدرت و توان خودمان قدم برداریم یا ادعای بیش از حد داشته باشیم . گام­های بزرگ در صورتی که منطبق با ظرفیت­ ها و امکانات موجود نباشد، حتی با وجود موفقیت اولیه، در بلندمدت دچار شکست و سوء کارکرد خواهند شد. انجمن بین ‏المللی جامعه ‏شناسی با بیش‏ از هفتاد سال سابقه توانسته‏ است گروه‏های تخصصی تشکیل دهد، ما نمی‏توانیم با کمتر از دو دهه سابقه و در مقیاس کشوری در همان سطح کار کنیم. کنگره انجمن بین‏ المللی، نتیجه کارهای برنامه ‏ریزی شده گروه‏ها و کمیته‏ ها را انتخاب و ارائه می‏دهد و در واقع نتیجه کار 3000 نفر در قالب 150 کار و مقاله ارائه می‏شود . دکتر توسلی توصیه کرد ما باید مسائل اجتماعی را در کمیته‏ ها و گروه‏ها بررسی کنیم و این گروه ها به جای جلسات هفتگی ، سمینارهای چند ماه یکبار تشکیل دهند و نتایج کار خود را در همایش سالیانه ارائه کنند . به نظر او باید بر کیفیت کمیته‏ ها و گروه‏ها تأکید کرد تا بر کمیت و تعداد آنها و افرادی که خوب کار کرده‏اند باید در این کمیته ‏ها حضور داشته باشند. توسلی گفت: ما هنوز در اول کار هستیم. او تجربه تشکیل انجمن جامعه ‏شناسی آموزش و پرورش را یادآور شد که هر چند که با توجه به احساس برخی از نیاز ها تاسیس شده ‏است ولی به دلیل فقدان انگیزه و امکانات دچار رکود می باشد. به نظر او در ایران سایر انجمن‏ های علمی نیز چندان موفق نبوده‏ اند و بنابراین باید آرام ، با احتیاط و برنامه‏ ریزی شده حرکت کرد . انجمن خوب شروع کرده و اگر خوب ادامه دهد و همه همکاری کنند می‏تواند آینده خوبی داشته باشد .توسلی با اشاره به عدم استقبال از فعالیت های علمی گفت مشکل ما مشکل فرهنگی است . تیراژ کتاب‏های علوم اجتماعی مثل سی‏سال پیش هنوز دو سه هزار است . مجلات علوم اجتماعی به فروش نمی‏روند و انبار می‏شوند . تولید علم نیاز به مصرف ‏کننده دارد ولی در کشور ما مصرف‏ کننده علم وجود ندارد باید در کنار تلاش برای تولید علم تلاش کنیم که مصرف‏ کنندگان علم را نیز افزایش دهیم .

در دیدگاه دکتر باقر ساروخانی عضو اسبق هیأت مدیره، انجمن ابزار است و اهداف اهمیت دارند. به نظر او ما باید اهداف را تعریف کنیم تا بتوانیم انجمن را در جهت تحقق آنها سوق دهیم. یکی از اهداف انجمن می‏تواند دفاع از جامعه‏ شناسی در عرصه‏ های مختلف آموزش، پژوهش و تعیین ملاک‏های کمی و کیفی انتخاب دانشجو باشد. جامعه ‏شناسی را باید به جامعه معرفی کرد زیرا بسیاری از خانواده ‏ها هنوز این رشته را نمی‏ شناسند. او تقویت فرایند‏های تولید علمی، تقویت احساس تعلق به انجمن و رشته‏ های علوم اجتماعی و دفاع از اعضاء را از دیگر اهداف با اهمیت انجمن دانست. انجمن باید دفاع از اعضای خود را جزء برنامه‏ های خود قرار دهد.ایجاد بازار اندیشه و امکان تعاطی، نقد و ارزیابی اندیشه‏ ها نیز باید مورد توجه قرار گیرند. انجمن جامعه ‏شناسی باید به مسأله لغات و اصطلاحات علوم اجتماعی توجه کند و وضع مفاهیم توسط این انجمن صورت گیرد. تقویت بنیادهای نظری و روش‏شناختی علوم اجتماعی ، و گسترش دیدگاه میان‏ رشته‏ای نیز تا حدی مغفول مانده­اند . افزایش انتشارات انجمن از قبیل مجله و کتاب و تقویت گروه‏های تخصصی و برگزاری همایش سالیانه عمومی و نشست‏های نقد و ارزیابی کتاب نیز مورد تأکید دکتر ساروخانی قرار گرفت.

دکتر سوسن باستانی عضو علی البدل هیأت مدیره ، از فعالیت‏های انجمن به ‏ویژه اطلاع رسانی الکترونیکی قدردانی کرد و بر ضرورت وجود نماینده رابط با انجمن از دانشگاه‏های مختلف تأکید نمود. او گفت : ما باید همه‏ی جامعه‏ شناسان را با همه‏ی گرایش‏ ها جذب و افراد را به همدیگر نزدیک کنیم.او ضمن اشاره به ایجاد بحث و اختلاف نظر در همایش اخیر گفت برنامه ‏ها را در همایش‏ها باید به صورت تخصصی برگزار کرد و ایجاد مناظره ­های تخصصی در همایش عمومی باعث تفرقه می شود. باستانی برگزاری نشست‏های سالیانه، به جای مجمع عمومی دوسالانه را برای نزدیکی افراد لازم دانست .

دکتر مسعود چلبی عضو پیشین هیأت مدیره انجمن جامعه شناسی ، توجه به برخی اهداف عمومی و اساسی مثل تولید و ترویج علم ، بسط تعاملات و اخلاقیات بین‏ کارگزاران علوم اجتماعی را ضروری دانست. او ایجاد گفتمان علمی به جای گسترش گفتمان­ های ایدئولوژیک و رویکرد قبیله‏ای را جز‏ء اهداف انجمن جامعه‏ شناسی دانست،به نظر دکتر چلبی، بین متافیزیک روشنفکری و علم که هر دو اهمیت دارند، ما باید به تولید علم توجه کنیم. او انجمن را از ورود در کارهای سیاسی برحذر داشت. انجمن باید در حوزه‏ی فکر یا بحث تئوریک کار کند و جامعه‏ شناسان باید قواعد حداقلی روش‏ شناختی را حتی با وجود پلورالیسم نظری رعایت کنند. گروه‏ها باید مسائل جزیی خود را کنار همدیگر بگذارند تا به یک مسأله کلی‏تر برسند و کل مسأله و اجزای آن مشخص شود. ما باید بتوانیم هم جزیی و تخصصی و هم به صورت کلی و ترکیبی به تولید و ترویج علم بپردازیم. انجمن باید با ایجاد یکپارچگی بین گروه‏ها بتواند به ارتقاء دانش کلی جامعه‏ شناسی کمک کند.

خانم اعظم خاتم مدیر گروه جامعه شناسی شهر برخی از اهداف مورد نظر حاضرین در جلسه از قبیل ارتقاء نقش علوم اجتماعی در برخورد با مسائل اجتماعی را بسیار کلیه‏ی دانست . او گفت در انجمن جامعه‏ شناسی راهی جز برخورد فکر برای پیشرفت علم وجود ندارد و انجمن باید راه‏ هایی برای توسعه و نقد پیدا کند . به نظر او در جامعه‏ علمی ما نقد ضعیف است و این امر خود را در نشست‏ها و همایش‏ها نشان می‏دهد . ما باید از این وضعیت ضعیف بیرون بیاییم . این علم ارتقاء پیدا نمی‏کند مگر در زد و خورد . وجود جدال‏های فکری به تقویت رشته‏ های علمی می ‏انجامد و ما نباید حتی از دعواهای فکری احتزاز کنیم . ما باید جرأت نقد و اخلاق نقد را پیدا کنیم . خاتم رخداد نقد در نشست نظریه‏ های جامعه ‏شناسی در همایش مسائل علوم اجتماعی را واقعه‏ ای مثبت ارزیابی کرد .جلائی پور نیز این مناظره را بسیار جالب و مفید می دانست.

به نظر دکتر حمید انصاریما باید از درون جلسات مشورتی سیاست‏ها و برنامه‏ ها را بیرون بیاوریم. ما مسائل و مشکلات را بیان می‏کنیم ولی برای رفع این مشکلات چه گام هائی باید برداشت؟ او پیشنهاد کرد که مطالب جلسات مشورتی باید ضبط و استخراج شوند و دستاوردهای آن تبدیل به برنامه ‏های مشخص و راهکارهای عملیاتی شود. او گفت برنامه ‏های عملیاتی باید اولویت بندی شده و از آن میان چند برنامه‏ی با اولویت پیش برده شود. او در خصوص گردهمایی‏ اخیر گفت با ارزیابی نقاط ضعف و قوت این همایش‏ می‏توان برنامه‏ ریزی بهتری را در آینده انجام داد.او از اعضای انجمن دعوت کرد که به انجمن خود بهاء بیشتری بدهند و به فراخوان آن برای همکاری و مشارکت در زمینه ‏های گوناگون پاسخ مثبت بدهند.

دکتر محمود شهابی مدیر گروه مطالعات فرهنگی گفت در جامعه ‏ای که فعالیت‏های غیرانتفاعی اولویت هشتم و نهم را دارد مشارکت جامعه‏ شناسان در این انجمن جای قدردانی دارد. رابطه بین نسلی و رابطه ‏ی درون ‏نسلی جامعه ‏شناسان با همدیگر قطع است. ما در عرصه عمومی از جامعه مدنی سخن می‏گوییم ولی اخلاق گفتگو با همدیگر را نداریم. به نظر او ما باید با عرصه‏ ها و نهادهای مختلف جامعه‏ چون آموزش و پرورش، و فرایندهای تعیین دستورالعمل‏ های پژوهشی و روندهای کلان مسائل اجتماعی ارتباط برقرار کنیم. ما مسائل متفاوتی داریم و با همدیگر در این مورد توافق نداریم مثل بحث بومی سازی جامعه ‏شناسی. طرفین این بحث فقط شعار می‏دهند و تولید علم نداشته‏ اند . او گفت ما باید کارهای زیادی را در این زمینه انجام دهیم و هر انتقادی از ضعف‏های جامعه‏ شناسی، در واقع انتقاد از ضعف های خودمان است. لازمه ‏ی تولید دانش درگیری است و نزدیک شدن به مسائل. ما نیاز به صداقت بیشتری داریم. رابطه‏ ی انجمن با نهادهای عمومی، با قدرت، با سیاست چیست؟ ما از یک طرف سرویس می‏دهیم و از طرف دیگر نقد می‏کنیم. رابطه‏ ی بین انجمن با نهادهای اجتماعی باید به صورت دقیق‏تری تعیین و تعریف شوند .

دکتر شجاعی‏زند مدیر گروه جامعه شناسی دین بر لزوم تطابق انتظارات با ظرفیت ها اشاره کرد و گفت باید بضاعت لازم برای انجام کارها ایجاد شود. مثلاً‏ برای برقراری ارتباط با نهادهای اجتماعی باید موضع ما روشن شود و در این زمینه ما ابهام داریم.به نظر او عدم مطالعه آثار جامعه شناسان توسط همدیگر تا حدی به این دلیل است که تخصص‏های جامعه‏ شناسی مختلف است و ما مجبوریم در حوزه‏های خود مطالعه کنیم و فرصت اندکی برای مطالعه آثار همدیگر داریم.به نظر شجاعی زند معرفی‏ جامعه ‏شناسی در جامعه باید مورد توجه هیأت مدیره قرار بگیرد و از جامعه ‏شناسی در زمینه‏های مختلف دفاع شود. گروه‏ها باید به تولید دانش بپردازند و کنار هم نشستن را تمرین کنند و فرایندها باید به تدریج شکل پیدا کند .در نظر شجاعی زند برای انجمن زود است که وارد تعریف مناسبات خود با دولت شود و در این مورد بین اعضاء توافق وجود ندارد.

دکتر فیوضات عضو سابق هیأت مدیره، عدم عضویت اساتید در انجمن جامعه‏ شناسی را موضوعی قابل مطالعه دانست. به نظر او گروه‏های تخصصی را باید فعال‏تر کرد و در صورت لزوم برخی از آنها را در همدیگر ادغام کرد، زیرا از حدود 20 گروه حدود 10 گروه فعال می‏باشند. او ایجاد استمرار بین فعالیت‏ها و گروه‏ها و جلوگیری از گسست بین افراد را ضروری دانست.

دکتر سخاوت مدیر گروه آسیب ها و مسایل اجتماعی اظهار داشت توجه به مسائل اجتماعی روز می‏تواند توجه جامعه و مسؤولین را به اهمیت این رشته جلب کند. او برخورد حقوقی صرف با مسائل اجتماعی را از نقاط ضعف جامعه دانست و ضرورت توجه جامعه ‏شناختی به جرم را یادآور شد. سخاوت انتشار برخی از جزوات و دفترچه‏ های کوچک توسط گروه‏های تخصصی را برای مطلع ساختن دیگران از اولویت‏ های گروه‏ها ضروری دانست. او تشکیل گروه‏ها برای گفتگو بین افراد را یکی از مهمترین اقدامات انجمن جامعه‏ شناسی دانست. ایجاد آرشیو یا بانک اطلاعاتی برای تسهیل فعالیت‏های پژوهشی، افزایش فضای فیزیکی برای برگزاری جلسات و نشست‏های جامعه‏ شناسی از دیگر ضرورت‏ه ای مورد توجه دکتر سخاوت بود .

دکتر ناصر فکوهی عضو هیأت مدیره، هدف از تشکیل جلسه را شنیدن انتقادها و نقطه‏ نظرات دانست. به نظر او این گونه جلسات باید تداوم پیدا کند تا ارتباط بین افراد افزایش یابد. دکتر فکوهی همایش مسائل علوم اجتماعی را مثبت ارزیابی کرد و به نظر وی در این همایش سخنرانی ها و مقالات خوبی ارائه شد. او گفت ما نباید خودمان را دست کم بگیریم. علوم اجتماعی ایران تولیدات خوبی دارد ولی ما نتوانسته ‏ایم دستاوردهای مطالعات خود را ارائه دهیم. مهم­ترین وظیفه اهالی علوم اجتماعی، در وهله‏ی اول دفاع از علوم اجتماعی است. اینکه امروز ما می‏توانیم اسم وبر ، دورکیم و مارکس را ببریم نتیجه سال ها تلاش برای حفظ موجودیت این رشته است و به نوبه خود موفقیت بزرگی است.وجود کم تحملی و تنگ‏ نظری‏ ها در بین اعضاء و همکاران ا به ما ضربه ها‏ی زیادی می زند و تداوم آن موجودیت رشته را زیر سوال می برد. انجمن جامعه‏ شناسی باید روابط بین اعضاء را تقویت کند. دکتر فکوهی خود را در عین حال دانشگاهی و روشنفکر می‏داند ولی به نظر او انجمن جامعه شناسی باید کار علمی کند و ورود به مسایل سیاسی نیز تنها باید از منظر علمی صورت گیرد. او بر وحدت رشته‏ های مختلف علوم اجتماعی تأکید کرد و دعواهای موجود در ایران و صنفی‏گرایی را برای توسعه‏ی این دانش نامناسب دانست . او ضمن ارزیابی مثبت از فعالیت‏های انجمن اظهار امیدواری کرد که با مشارکت بیشتر همه‏ی اعضاء انجمن در آینده شاهد ارتقاء کمی و کیفی این فعالیت ها باشیم. فکوهی وجود لومپنیسم در عرصه‏ ی نقد را نامناسب دانست و نوشتن نقدها و پاسخ‏ گفتن مکتوب به نقدها را برای پیشبرد فرهنگ و قواعد گفت و ‏گو مفید محسوب کرد .

دکتر محمد امین قانعی راد عضو هیأت مدیره گفت: در این روز ها از همایش انجمن خیلی سخن گفته می­شود و معلوم است که این همایش واقعه مهمی بوده است. به نظر او نباید از همایش ها فقط انتظار ارائه اطلاعات داشت، هدف محوری بسیاری از همایش ها ایجاد ارتباط، تعامل و نزدیکی بین کارگزاران رشته یا رشته های علمی است. در همایش اخیر مقالات و سخنرانی های خوبی نیز ارائه شد ولی اهمیت و تازگی آن برقراری تعاطی و تعامل بین اعضاء بود . او گفت امکان دارد در این نشست ها اختلاف نظر پیش بیاید و حتی سخن تندی گفته شود ولی نباید با این احتمال از فواید گفت­وگو گذشت . در بازی­های فوتبال گاهی کسی فوت می­کند ولی مسابقات فوتبال را به این دلیل تعطیل نمی­کنند. او با اشاره به نقش دکتر چلبی در گسترش فعالیت های انجمنی اظهار داشت ایشان در سال های اخیر فعالانه و مسولانه در همه فعالیت­ها حضور داشته­ اند. در همایش اخیر ایشان به نکات بسیار با اهمیتی اشاره کردند ولی با وجود این گفتند که "این برداشت شخصی من است " و تواضع و مشی ایشان برای ما آموزنده است. ما باید جهت گسترش اخلاق نقد و گفت­وگو تلاش کنیم و برگزاری نسشت­ها برای تمرین این اخلاقیات ضروری می باشند.

در پایان دکتر معیدفر هدف از این نشست را مشورت با پیشکسوتان و فعالان انجمن دانست و گفت ما بیشتر می خواستیم شنونده باشیم و دیدگاه همکاران را در مورد برنامه های کنونی و سمت گیری­های آتی انجمن بدانیم و خوشبختانه حاضرین در جلسه به نکات ارزنده­ای اشاره کردند که در تصمیم­گیری های هیأت مدیره بسیار مفید و موثر خواهد بود. معید فر با سپاس مجدد از مشارکت کنندگان در جلسه از برگزاری مستمر نشست های مشورتی با حضار و سایر علاقه مندان به فعالیت های انجمنی خبر داد.

• < قبلی
• بعدی >