گروه علمی ـ تخصصی آسیب‏ها و مسایل اجتماعی در نشست آبان ماه خود به نقد برخی از معادل‏ها و مفاهیم جامعه ‏شناسی در ایران پرداخت. در این نشست که ”دکتر داور شیخاوندی“ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی سخنرانی می‏کرد، وی عدم تسلط عمیق مترجمان بر اصول زبان مادری، زبان نویسنده و همچنین محتوای علمی مبحث مورد نظر، مشکل اساسی در عدم انتقال دقیق مفاهیم در ترجمه‏ های علمی ذکر شد.
شیخاوندی در این زمینه با اشاره به تاریخچه ترجمه در حوزه جامعه ‏شناسی گفت: در آغاز این علم به نام ”علم الاجتماع“ شناخته شده بود و کتابی نیز با همین عنوان در دانشگاه‏ها تدریس می‏شد تا آنکه مفهوم ”جامعه ‏شناسی“ توسط شادروان دکتر صدیقی نقل شد، اما با این وجود شاهدیم هنوز واژه ”اجتماع“ و ”اجتماعی“ به دلیل قدمت کاربرد آن، بیشتر مورد استفاده قرار می‏گیرد.
به گفته وی، ما جامعه ‏شناسان و مردم ‏شناسان اجتماع را با نوعی هماهنگی، هم کنشی و هم‏اندیشی معادل می‏دانند که در یک Community (به معنای فضای خودی‏های یک رنگ، یک فرهنگ و هم بینش) اتفاق می‏افتد. در این شرایط وقتی گفته می‏شود آسیب ‏شناسی اجتماعی ترکیب غلطی به کار برده‏ایم. زیرا اصولاً در ”فضای اجتماعی“ با تعریف ذکر شده و با مشابهت میان افراد، اصولاً آسیبی نباید وجود داشته باشد و اگر هم باشد با شیوه ‏هایی مانند کمک گرفتن از ریش سفیدان قابل حل است این در حالی است که به کار بردن چنین ترکیبی برای شهر 7 تا 9 میلیونی تهران اصولاً ممکن نیست.
دکتر شیخاوندی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: جامعه امروز یک تشکل نسبتاً جدید ناشی از پراکنش افراد، انقلاب صنعتی و دولت‏های سلطه‏ گر است که همه را در کنار قانون قرار می‏دهند به همین مناسبت، ما برخلاف اعراب نگفتیم ”علم الاجتماع“ بلکه گفتیم ”جامعه ‏شناسی“.
وی ادامه داد: در چنین فضایی که همه چیز تخصصی می‏شود و دنیایی بی‏رسم ناشی از خرده فرهنگ‏های مختلف داریم متأسفانه به دلیل رواج غلط واژگان، وقتی چیزی را به صفت جامعه نسبت می‏دهیم می‏گوییم ”اجتماعی“ و در نتیجه سوء تفاهم ‏هایی به وجود می‏آیند که سبب می‏شوند حتی پدیده‏های کلانی مثل انقلاب‏ها صفت اجتماعی بگیرند.
این پژوهشگر افزود: من برای حل این مسأله بدعتی را ایجاد کردم و صفت جامعه را ”جامعوی“ یا ”جامعه ‏ای“ در نظر گرفتم و معتقدم اصولاً وقتی بحث ساختارها به میان می‏آید، نمی‏توان در سطوح کلان از لغت ”اجتماعی“ استفاده کرد.
وی اصول ساخت این لغت را از لحاظ دستور زبان فارسی مشابه لغاتی مثل ”هروی“، ”گنجوی“ و ”رضوی“ دانست و گفت: من بر سر پذیرش این لغت اصراری ندارم اما تأکید می‏کنم اگر این ساخت هم مورد پذیرش قرار نگیرد باید واژه‏ای ساخته شود که مفهوم جامعه را در برگیرد و این جزو الفبای اصول جامعه ‏شناسی است.
وی در دیگر حوزه ‏ها نیز برای صفت مسایل مربوط به علم جامعه ‏شناسی واژه ”جامعه‏ شناسیک“ را مشابه با ترکیب‏های فارسی مانند ”تاجیک“ پیشنهاد کرد.
این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود ترجمه مفاهیم دیگری مانند مفهوم "Ideal type" وبر را به عنوان ”تیپ آرمانی“ مورد انتقاد قرار داد و اظهار داشت:‏ مقصود وبر در این مفهوم به هیچ وجه آرمان نبوده بلکه او تنها یک مدل ذهنی را در نظر داشته است.
شیخاوندی در پایان بار دیگر بر لزوم توجه استادان، پژوهشگران و صاحبنظران جامعه‏ شناسی در استفاده صحیح از واژگان و حساسیت بر انتقال دقیق مفاهیم در ترجمه متون تأکید کرد.

• < قبلی
• بعدی >