اولین نشست از دور دوم سلسله نشست‏های «مختصات جامعه‏ شناسی ایرانی» با عنوان «جامعه ‏شناسی ایرانی چرا و چگونه؟» در جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزارشد. در این نشست، جامعه شناسی ایرانی و مختصات آن از منظرهای مختلف مورد بررسی و نقد قرار گرفت.

در ابتدا، هاشم واعظی دبیر برگزاری این نشست­های علمی، به ارائه گزارش کوتاهی از ماحصل دور اول این سلسله نشست­ها پرداخت. واعظی هدف از برگزاری این نشست­ها را واکاوی جامعه ­شناسی ایرانی، آشنایی با دستاوردهای بینشی و روشی و در نهایت امکان­سنجی خلق جامعه­ شناسی بومی دانست.

در ادامه دکتر سید حسین سراج­زاده رئیس سابق انجمن جامعه­شناسی ایران‏‏‎ به ارائه دیدگاه­هایش در این حوزه پرداخت. از نظر سراج‏زاده، جامعه شناسی یک معرفت تجربی است، که این معرفت تجربی در هر مکان و زمانی بروزی ویژه دارد که می‌تواند خاص آن جامعه باشد. جامعه‏ شناسی ایرانی، جامعه ‏شناسی در ایران است، جامعه ‏شناسی‏ای است که در ایران شکل گرفته و برای شناخت آن باید تاریخ جامعه‏ شناسی در ایران و همچنین ویژگی‏های آن را مورد بررسی قرار داد. این مطالعه به شناخت نقاط ضعف و قوت جامعه­ شناسی در ایران می‏ ا نجامد.

ایشان، سیر تکوینی جامعه‏ شناسی در ایران را در5 مرحله دانست:

الف) 1314-1337. آشنایی با رشته و دایر شدن برخی از درس‏های علوم اجتماعی و جامعه‏ شناسی در دانشگاه.

ب) 1337-1357. رشد و توسعه که با تأسیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی آغاز شد.

ج) 1358-1362. تعلیق کامل ، چالش‌های بعد از انقلاب و تعطیلی دانشگاه‏ها.

د) 1388-1362. بازنگری و رشد نسبتاً شتابان این رشته با تاکید بر بومی شدن.

د) 1388به بعد. بازنگری با تأکید بر اسلامی شدن همراه با بی‏برنامه­گی.

سراج زاده جامعه‌شناسی را بخشی از پروژه مدرنیته در ایران دانست که مانند سایر پدیده‌های مدرن، در بستر ایرانی، با مسائل وتعارضاتی مواجه شده است. مهمترین ویژگی­ های جامع ه‏شناسی در ایران را موارد زیر دانست: برون‌زاست، ریشه‏ های محکمی در سنت فکری ایرانی و اسلامی ندارد، رقیب معارف و تفکر سنتی تلقی می‏شود و در ایفای نقش اجتماعی‏اش با دشواری‏ها و محدودیت‏های فرهنگی و سیاسی مواجه بوده است. و از آنجا که جامعه‌شناسی ابزاری است برای فهم دنیای مدرن و ارائه راه‌حل‌هایی در این خصوص، با نهادهای سیاست و دین نیز رابطه پرچالشی داشته است.

سراج زاده فردمحوری، نداشتن خصلت مکتبی و نظریه‏ای، تسلط رویکرد کمی و پوزیتیویستی در بحث روش، و نداشتن ارتباط علمی و بین المللی پویا و ارگانیک با جامعه‏ شناسی جهانی ومحافل بین‏ المللی جامعه شناسی را از دیگر ویژگی های جامعه‌شناسی در ایران برشمرد.

از نظر او، رشد کمی و کیفی علوم اجتماعی در ایران، جامعه‌شناسی را به عنوان یک واقعیت غیر قابل انکار نهادینه کرده و تحولات روبه‌رشدی را در جامعه‏شناسی ایران رقم زده که تخصصی شدن علوم اجتماعی در قالب رشته‏های مختلف، تمایزیافتگی نظری و تکوین انواع جامعه‏ شناسی‏ها، شروع نهضت ترجمه در حوزه علوم اجتماعی از دهه 60 به بعد، شکل­ گیری حلقه‌ها یا شبه حلقه‌های نظری درون جامعه‌شناسی ایرانی مانند جامعه‌شناسی انتقادی، مطالعات فرهنگی، مطالعات زنان و جامعه شناسی مردم مدار، رشد تحصیلات تکمیلی و افزایش پژوهش­های اجتماعی ناظر به مسائل ایران،‏‏‏ رشد و تخصصی شدن انجمن‏ها و مجلات علمی و ایجاد اعتماد به نفس در بین جامعه‌شناسان، بخشی از این تحولات ایجاد شده هستند.

دکتر سراج زاده در جامعه‏شناسی ایران، دو چالش جدی را برشمرد:

1) چالش جامعه‏ شناسی با نهاد سنتی و دینی و نهاد سیاسی. در این چالش، نهادهای دین و سیاست، نهاد علم را به رسمیت نشناخته و این امر، مستقل نبودن علم را به همراه آورده است.

2) فقدان ارتباط ارگانیک با نهادهای بین‏المللی جامعه­شناسی

سراج­زاده در مورد جامعه‏ شناسی اسلامی دو رویکرد را قائل شد : 1) خلق یک جامعه ‏شناسی جدید که همه گذشته جامعه‏ شناسی را کنار می­گذارد و نفی می­کند و 2) ایجاد یک رویکرد (جامعه­ شناسی اسلامی) در درون جامعه‏ شناسی است که از نظر او رویکرد اول، عملی نیست و رویکرد دوم می‏تواند جامعه‏ شناسی اسلامی را در دل جامعه‏ شناسی تولید کند.

این نشست علمی به همت جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و گروه جامعه‌شناسی پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی و با همکاری انجمن جامعه­ شناسی ایران دوشنبه 30 آبان برگزار شد.

• < قبلی
• بعدی >