حوامحمدی*

روز دوشنبه 17 دی ماه 1397 نشست «صلح اجتماعی و توسعه شهری» به همت گروه علمی-تخصصی جامعه‌شناسی صلح انجمن جامعه شناسی ایران در سالن کنفرانس انجمن برگزار شد. در اين نشست دکتر ناصر فکوهی (استاد تمام انسان شناسی و فرهنگ دانشگاه تهران)، دکتر یعقوب موسوی (عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا (س)) و دکتر سياوش شهریور (فرماندار شهرستان شمیرانات) در این زمینه به ایراد سخنرانی پرداختند.

صلح اجتماعي چیست؟

در ابتدای نشست حسن امیدوار (دبیرگروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران) با اشاره به اینکه، یک مفهوم کلیدی در دهه 1990 در تئوری و سیاست ظهور کرد که این مفهوم، ایجاد صلح بود گفت: در تعریف صلح اجتماعی باید گفت صلح اجتماعی راهی برای حفظ زندگی اجتماعی دور از درگیری‌های درون گروهی و بین گروهی است. توجه به صلح اجتماعی یکی از اهداف سیاست‌های اجتماعی است که راه حل‌های صلح آمیز برای اختلافات و درگیری‌هایی که ممکن است ناشی از اختلافات و تنش‌های اجتماعی در میان بخش های مختلف جامعه ملی و بین‌المللی باشد را ارائه می دهد.تلاش جامعه شناسي صلح نیز تولید دانش اجتماعی صلح در جهت بهبود و پیشرفت جامعه است. در این راستا مباحث نظری و نظریه های جامعه شناسی صلح نیز براین اساس است که دانش صلح اجتماعی می تواند انسان را با اوضاع دنیای جدید همساز کرده و نگرش‌های مساعدترو رفتار مسئولانه تری در قالب راهکارهای انطباق با صلح را ايجاد نماید. از این منظر می توان گفت که «صلح اجتماعی» به معنی تعادل در تمام حوزه های اجتماعی است.

دبیر گروه جامعه‌شناسی صلح افزود: صلح اجتماعی نیازمند برقراری روابط مناسب بین همه افراد و گروه‌های مختلف اجتماعی است. صلح اجتماعی، بستگی به روابط سطوح قدرت و همچنین طراحی و توجه دولت به منافع همه گروه‌های اجتماعی دارد، از این رو شیوه های اجتماعی تبعیض در قالب های مذهبی -سیاسی -قومی - جنسیتی و طبقاتی، چالش انگیز است زیرا طبق تعاریف صلح اجتماعی هرگونه نابرابری منجر به درگیری است. مطالعه جامعه شناختی تعارضات اجتماعي مستلزم استفاده از نظریه های جامعه شناختی و روش های تحلیل اختلافات گروهی و جمعی است.

امیدوار گفت: زیمل به عنوان پدر جامعه شناسی شهری، پیشگام مطالعات مربوط به روابط میان فضا و تعامل اجتماعی است و چون توجه به رابطه ساختارهای شهری و ارتباطات میکرو در شهرها برای توسعه پایدار ضروری است، جامعه‌شناسی شهری نیز تلاش می کند تا رابطه بین خرده فرهنگ ها در مناطق شهری و همچنین ساختارهای داخلی بخش‌های مختلف جامعه را مورد توجه قرار دهد. از آنجا که زیر بناهای شهری مانند سیستم‌های بیولوژیکی، برای عملکرد سالم وابسته به یکدیگر و پویا هستند، به این ترتیب آنها براساس جریانات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شکل یافته و شکوفا می شوند و چون حکومت داری خوب شهری در ارتباط بسیار نزدیک با مفهوم توسعه پایدار است لذا برای سیاست گذاری، برنامه ریزی، مداخله و برنامه‌ ریزی های اجتماعی توسعه شهری باید ابتدا به مطالعه و بررسی ساختارها، فرایندها، تغییرات و مشکلات مناطق شهری پرداخت و هم چنین به پروژه های توسعه مشارکت گرا توجه داشت. نکته مهم دیگر توجه به علوم انسان شناسی است زیرا انسان شناسان به شکل مطلوبی به صلح توجه نموده اند و در عین حال انسان شناسی مقدار زیادی از داده‌هایی را فراهم می کند که برای درک صلح اجتماعی بسیار مهم است.

چرا سرمایه دار سوئیسی و سوئدی مهاجرت نمی کند؟

اولین سخنران این نشست ناصر فکوهی با تمرکز بر«نقش دولت ها در صلح اجتماعی» گفت:دولت بد همواره بهتر از نبود دولت و کنار رفتن آن است. دولت ها نقش موثر و مهمی در ایجاد و ارتقای سطح صلح اجتماعی بویژه در حوزه مدیریت کلان و نیز در مقوله توسعه دارا هستند. عدم توجه به نقش دولت ها خود تنش زاست.

فکوهی با اشاره به تاثیر صلح اجتماعی در مقوله توسعه و نیز جدایی ناپذیری توسعه اجتماعی و اقتصادی از سایر میادین توسعه و پیشرفت در کشورادامه داد: یکی از علل این امر که کشورهایی چون ایران علی رغم دارابودن منابع سرزمینی فراوان هنوز با چنین مشکلاتی دست به گریبان هستند، به این مهم باز می گردد که برخی کشورهای خارجی چون آمریکا بدون توجه به مناسبات بین المللی و الزامات صلح بین الملل، تنها به دنبال حل کردن مسئله انرژی هسته ای ایران بدین شکل بود.

فکوهی نقش دولت در ایجاد صلح در مسیر توسعه و مدیریت شهری را متاثر از دو بعد «فرو ملی» چون مدیریت‌های محلی، شهرداری‌ها، شورای شهر و مانند آن و نیز بعدی «فراملی و بین المللی» دانست و گفت که: دولت‌ها در مسیر ایجاد یک صلح پایدار باید به هر دو بعد توجه داشته باشند.

فکوهی در ادامه صحبت های خود در رابطه با نقش دولت در صلح، برخی سیاست ها و رخدادها در بخش های دولتی را منجر به ایجاد یا نقض یک روند صلح آمیز در داخل کشورها و نیز جهان دانست و اشاره کرد: برای مثال پس از انتخاب ترامپ، میزان آرامش و صلح درونی جامعه آمریکا رو به کاهش گذارد؛ چرا که ترامپ نهایتاً نماینده تنها ۲۵ درصد مردم آمریکا بود و این‌منجر به رشد تنش های نژادی و ایجاد یک وضعیت غیر صلح آمیزدر این کشور شده است.

وی ادامه داد: همین اتفاق در حوزه برگزیت نیز رخ می دهد و انگلستان با خروج از اتحادیه اروپا در مسیر دوری از صلح پیشین که در اروپا ی غربی وجود داشت قدم بر می دارد.

فکوهی «برنامه ریزی» را عامل مهمی در ایجاد صلح اجتماعی پایدار از سوی دولت ها و نیز سایر نهادهای اثرگذار در این حیطه دانست.

دانش شهری، پیش‌ نیاز سیاستگذاری در جهت صلح شهری

دومین سخنران نشست دکتر یعقوب موسوی نیز با اشاره به عدم گسترش مفهوم صلح اجتماعی و شهر گفت: متاسفانه در ادبیات شهری، در نزد سیاست‌گذران، مدیران و نظریه پردازان شهری، طرح و بسط لازم و کافی پیرامون مقوله صلح در محیط شهری را شاهد نیستیم. اما در نقطه مقابل آن یعنی ستیز، ناسازگاری، خشونت، جرم و سایر اشکال مختلفی که در نقطه مقابل سازگاری، سلامت زیستی و صلح اجتماعی در مباحث شهری است زیاد دیده می شود.

موسوی به چگونگی شکل گیری شهرها و منضمات حیات و پایداری آنها پرداخت و سپس مسئله نیاز به شهر صلح مدار و یا صلح در مقیاس شهری را مورد اشاره قرار داد و افزود: شهر صلح مدار و یا گسترش صلح در مقیاس شهری آن در چارچوب الزامات نظری، مفهومی و تحلیلی نیازمند بررسی و پژوهش و توجه به اهمیت لازم به آن است چرا که اموزه زندگی در صلح، تفاهم و مدارا، آموزه بزرگ فرهنگی، اجتماعی و ملی در ایران است. درلابلای ادبیات تاریخی و فرهنگی ایران علائم و نشانه های فراوان و حتی آرزو یا آرمان صلح و سازش بین مردمان در محیط های زندگی به کرات دیده می شود .

موسوی ضمن ریشه یابی مبانی فلسفی موضوع صلح در معنای کلی آن در عرصه زندگی اجتماعی دوران مدرن افزود: در دوره متاخر تاریخ سه نمونه برجسته از پرداختن به ضرورت‌های صلح مدنی یا صلح در شهر را شاهد هستیم: از جمله مقوله صلح پایدار در نظریه شناخته شده امانوئل کانت است. دیگری فیلسوف انگلیسی برتراند راسل است که نگران ادامه تشدید رقابت های هسته‌ای و پیامدهای مخرب آن بود و پیش بینی می کرد گسترش تجهیزات هسته موجبات نابودی جهان را فراهم می کند. به نظر راسل برای جلوگیری از ظهور یک نزاع جهانی، جامعه ها گریزی به جز صلح و تفاهم و سازگاری با یکدیگر ندارند. نظریه پرداز دیگر در حوزه تفکر و فلسفه پیرامون صلح و عدالت و مساوات جان راولز متفکر معاصر امریکایی است. او تحقق عدالت و امنیت و ازادی در نظامات اجتماعی را ناشی از فرهنگ سازگاری و صلح می داند. امنیت در شهرها و ایجاد زندگی صلح جویانه برخاسته از عدالت و رفاه در شهر است.

موسوی با اشاره به مفهوم شهر و توسعه اجتماعی ادامه داد: شهر توسعه یافته و شکوفا، شهر امن و سرشار از صلح و امنیت است. در این شهر شاخص های پایدارصلح اجتماعی دیده می شود. در شهر توسعه یافته حکمرانی شهری، مقوم رفاه و امنیت و ازادی است. فرهنگ و اخلاق عمومی در شرایط ایجابی و مثبت به رشد و تعالی تفکر، اعمال و کنش افراد در شهر مدد می رساند. در چنین شرایطی دامنه تأمین حقوق مدنی و اجتماعی و فرهنگی افراد گسترش و شرایط نهادنگی آنها فراهم می گردد.

موسوی افزود: سیاستگذاری شهر باید مبتنی بر دانش شهری و در جهت تحقق اهداف و آرمان صلح شهری باشد. در دوران معاصر توجه به کاهش تضادها و تنش ها به محور عمده برنامه ریزی برای شهرها تبدیل شده است. می توان گفت از جمله بنیان های مهم توسعه پایدار شهری، برنامه ریزی در جهت پرورش ایده ها و ارزش های صلح جویانه در مراکز شهری است و در این میان نظام آموزشی، فرهنگی و به ویژه رسانه های جمعی نقش مهمی برعهده دارند.

وی در پایان پاره ای از شاخص های مهم شهر صلح آمیز مانند مقولاتی از نوع دموکراسی شهری، اخلاق شهروندی، عدالت توزیعی، و سیاست های کاهش نابرابری و جرم در شهر را برشمرد و پیرامون آنها توضیحاتی مطرح نمود.

روحیه صلح خواهی ایرانیان

آخرین سخنران نشست سیاوش شهریور با بیان اینکه قوم ایرانی از کم آزارترین اقوام بوده است گفت: از گذشته تا کنون گفتمان مسلط فکری فیلسوفان و شاعران ایرانی مبتنی بر کم آزاری بوده است و این در روح سرزمین و مردم ایران وجود دارد و آنچه از دیرباز به عنوان یک سنت برای این سرزمین به یادگار مانده است همانا مدارا و هم زیستی متمدنانه و صلح بوده است.

شهریور با اشاره به تاریخ مدارا جویانه و کم خشونت قوم ایرانی آن را میراثی ارزشمند برای امروز و نشانگر روحیه صلح خواهی ایرانیان در ارتباط با همسایگان خود و نیز کشورهای جهان دانست و در ادامه با بیان اینکه هیچ گزارشی از نسل‌کشی قومی و غیره در این فلات و در قلمرو ایران نبوده است گفت: اگر سعدی را به عنوان یک‌ جامعه شناس در عصر خود در نظر آوریم، تمام آدرس‌هایی که از مضامین او بیان شده و در آثار دیگر شعرا و نویسندگان دیگر نیز دیده می شود نشان از یک جامعه نسبتا آرام دارد.

شهریور با اشاره به ریشه یابی صلح در دنیای قدیم و جدید ادامه داد: امروز دچار نوعی از مدنیت سطحی و کم عمق شده ایم. پیش‌تر آدرس صلح در اخلاق داده می شد و امروز آدرس صلح در قراردادهایی است که بعضاً قابل نقض اند.
شهریور وضعیت و روال کنونی در کشور را درحیطه اجتماعی، غیرصلح گرا خواند و گفت: از این مفهوم در روند کنونی واژه ای تحت عنوان صلح و مدارا و خویشاوندی در مناسبات اجتماعی و دوری از خشونت مستفاد نمی شود. از درون روند توسعه کنونی، اختلاف و فاصله طبقانی و مانند آن بیرون آمده است و اینها حاصل این نوع سیاست گذاری اجتماعی است.

شهریور مولفه‌های آزادی، دموکراسی، عدالت و برابری اقتصادی را ۴ مولفه موثر در صلح اجتماعی برشمرد و گفت و شنود و نقد منصفانه را عاملی مثبت در مسیر افزایش صلح دانست‌.

این نشست با پرسش و پاسخ میان سخنرانان و حضار پایان یافت.

 

• < قبلی
• بعدی >