سید محمد امین قانعی راد *

دکتر حسن حبیبی روز 5 شنبه 12 بهمن ماه 1391 در سن 75 سالگی در گذشت. دکتر حبیبی جدای از وارستگی‌های شخصیتی و متانت در رفتار در عرصه‌های سیاسی، در بین جامعه‌شناسان ایرانی بیشتر به دلیل پیشگامی‌اش در مطالعات جامعه‌شناسی حقوقی و ترجمه و تالیف متونی ماندگار در این زمینه شناخته می‌شود. حسن حبیبی از سال‌های اولیۀ تاسیس «موسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی» در این موسسه به کار پژوهشی مشغول شد.

او که فارغ التحصیل جامعه‌شناسی و حقوق از دانشگاه سوربن بود در سال‌های 1351 و 1352 و حدود 40 سال پیش ترجمۀ دو کتاب سنگین از ژرژ گورویچ یعنی «دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه‌شناسی» و «درآمدی به جامعه‌شناسی حقوقی» را به چاپ رساند که توانایی او در فهم متون پیچیدۀ جامعه‌شناسی و همچنین تسلط او به زبان فرانسه و همچنین آشنایی او به اقتضائات، ضرورت‌ها و ظرافت‌های معادل یابی به زبان فارسی را نشان می‌دهد. او همچنین اولین نرجمۀ از کتاب «تقسیم کار اجتماعی» دورکیم را در کارنامۀ خود دارد کتابی که به فول او صرفنظر از اهمیتی که به اعتبار جامعه‌شناسی عمومی دارد از کتب مهم جامعه‌شناسی حقوقی است. دکتر حسن حبیبی تا سال های آخر زندگی همچنان به پژوهش و مطالعه در جامعه‌شناسی حقوقی ادامه داد و بخش زیادی از آخرین اثر خود در این زمینه یعنی کتاب «جامعه‌شناسی حقوقی: تحلیل جامعه شناختی، مردم شناختی و آماری اسناد ازدواج و طلاق» را در یکی از دوره‌های بستری بودنش در بیمارستان تهیه کرد. دکتر حسن حبیبی به دلیل خدماتش به رشتۀ جامعه‌شناسی در ششم مرداد ماه 1376 به دریافت درجۀ دکترای افتخاری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران نائل گردید. او که دارای علائق علمی و پژوهشی در زمینه‌های فلسفه، جامعه‌شناسی، حقوق، تاریخ و فرهنگ و زبان فارسی بود با وجود برخی مشغولیت‌های اجرائی و سیاسی اش همواره روحیۀ پژوهشی و علمی خود را حفظ کرد و در کارنامۀ او می‌توان تالیف و ترجمۀ بیش از 24 جلد کتاب و تالیف بیش از 85 عنوان مقاله را مشاهده کرد.

از دیدگاه حرفۀ جامعه‌شناسی، فقدان این دانشمند فرهیخته بی‌شک به معنای از دست دادن یکی از پیشکسوتان دانش جامعه‌شناسی و محروم شدن از استادی شایسته در حوزۀ مطالعاتی جامعه‌شناسی حقوقی است. با این وجود آثار او در این زمینه به عنوان منابع ارزشمندی برای درک بهتر و پیشبرد این حوزۀ مطالعاتی همچنان تاثیر گذار خواهد بود. جامعه‌شناسی حقوقی یکی از قلمروهای تخصصی مورد نیاز و در عین حال مورد غفلت ما است .حسن حبیبی از بیش از چهل سال پیش بر اهمیت این حوزۀ آموزشی و پژوهشی تاکید می کرد و اکنون فقدان او می‌تواند بهانه‌ای باشد برای یادآوری اهمیت این رشته که نه تنها به عنوان یک دورۀ دانشگاهی در ایران وجود ندارد بلکه بسیاری از دانش آموختگان حقوق و جامعه‌شناسی کشور حتی 2 واحد درسی با عنوان جامعه‌شناسی حقوق نمی‌گذرانند. امیدواریم که به زودی به یاد این استاد ارجمند شاهد راه اندازی این رشته در کشور باشیم.

انجمن جامعه‌شناسی ایران فقدان استاد حسن حبیبی را به خانوادۀ محترم و بازماندگان ایشان و هچنین جامعۀ علمی کشور تسلیت می گوید. روحش شاد و یادش گرامی باد.

* رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران

• < قبلی
• بعدی >