آتنا غلام نیارمی*

سی و نهمین نشست گروه جامعه شناسی تاریخی روز یکشنبه سوم خرداد ماه 1397 با عنوان «ایران؛ تمدن راه ها» با سخنرانی دکتر شروین وکیلی در سالن جلسات انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد. در این نشست، دکتر وکیلی به تحلیلی سیستمی از ویژگی های سیر تکامل تمدن ایرانی پرداخت و در راستای این تحلیل، چند پرسش کلیدی را در ابتدای جلسه مطرح نمود؛ تمدن یعنی چه؟ چند تمدن در روزگار کهن وجود داشته است؟ تفاوت ها و تمایزات تمدن ایرانی با سایر تمدن ها چیست؟

وی در آغاز سخن به این نکته مهم اشاره کرد که هنگام صحبت کردن درباره ایران، می بایست مشخص کنیم منظورمان کشور ایران است یا تمدن ایران یا فرهنگ ایران و اضافه کرد: در این نشست، کلید واژه اصلی بحث ما «تمدن» است و پیرامون «تمدن ایرانی» صحبت می کنیم. او مفهوم تمدن را، شبکه ای از شهرها و سیستم های فرهنگیِ نویسا تعریف می کند که در همنشینی جغرافیایی با هم تکامل پیدا کرده و امکان تولید سیستم های کلان را دارند. تمدن مجموعه واحدهای یکجانشین و سیستم در هم بافته شهرهاست و بزرگترین سطح سیستم اجتماعی محسوب می گردد.

دکتر وکیلی گفت: تمایزات چشمگیری میان سطوح متفاوت قدرت در لایه های دولت شهر، پادشاهی و امپراتوری وجود دارد و بین این سه سطح با تمدن نیز تفاوت هایی می توان مطرح کرد. با در نظر گرفتن ویژگی های تمدن، در دوران باستان 6 تمدن ایران زمین، مصر، چین، امریکای جنوبی، امریکای مرکزی و تمدن اروپایی وجود داشته است و باقی- آنچه امروز از آنها به عنوان تمدن یاد می شود- یا واحدهای سیاسی بزرگ مثل پادشاهی و امپراتوری (روم) و یا دولت شهرهایی بزرگ (دولتِ هان، دولت عثمانی، دولت گورکانی) بوده اند.

در ادامه، وکیلی به ویژگی های تمدن ایرانی پرداخته و هر یک را به تفصیل تبیین کرد. از مهمترین ویژگی های تمدن ایرانی، می توان به مقاوم و دیرپا بودن، پهناور بودن، داشتن دولت های پایدار، کم جمعیت بودن، پایین بودنِ میزان جنگ های داخلی در آن و زاینده و پویا بودن آن در حوزه فرهنگی اشاره کرد. افزون بر این، تمدن ایرانی دارای خط و کتابت بوده است، شهرنشینی و فناوری در آن وجود داشته است، نخستین بار در تمدن ایرانی است که مفهوم «من» به صورت مستقل از نهاد شکل می گیرد و ما با مفهوم «من» منفرد روبرو می شویم. تمدن ایران زمین، دارای دین یکتاپرستی و شبکه ای از راه ها بوده است.

وی ادامه داد: ایران دارای سیستم اجتماعی راه است. «راه» در ایران پدیده ای بسیار قدیمی است و تمدن ایران مبتنی بر راه ها بوده است. یکی از مهمترین مصادیق آن، راه ابریشم است که از میانه ایران زمین می گذرد.

در پایان جلسه، حاضران پرسش های متعددی را مطرح نموده و دکتر وکیلی به این پرسش ها پاسخ داد.

*تهیه گزارش

 

• < قبلی
• بعدی >