سیدحسین سراج‌زاده[*]

ریمون آرون، جامعه‌شناس سرشناس فرانسوی، بعد از دریافت یک نشان افتخار در پاسخ به یک خبرنگار گفته بود: "این گونه امتیازها را نباید درخواست کنی، اگر دادند نباید رد کنی، و وقتی گرفتی نباید درباره‌اش حرف بزنی."

(به نقل از دکتر عبدالحسین نیک‌گهر استاد و مترجم برجسته علوم اجتماعی و مترجم برگزیده مراسم نکوداشت مترجمان که در سال 1386 توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد)

اگر بخواهیم این حرف حکیمانه‌ اخلاقی را مراعات کنیم، نباید درباره انتخاب انجمن جامعه‌شناسی ایران به عنوان یکی از انجمن‌های برتر در سال جاری (1387) سخنی گفت؛ اما از آنجا که این انتخاب و امتیاز به یک فرد تعلق ندارد، به نظر می‌‌رسد می‌توان درباره‌اش حرف زد و به دلالت‌ها و نکته‌های مربوط به آن توجه کرد. به همین دلیل، اکنون بعد از گذشت بیش از یک ماه، لازم است چند نکته در این خصوص مطرح شود:

1. همکاران، دوستان و علاقمندان زیادی به خاطر این موضوع اظهار شادمانی کرده و به هیأت مدیره انجمن تبریک گفته‌اند. لازم است از این ابراز لطف صمیمانه سپاسگزاری شود.

2. لازم است تصریح گردد که این موقعیت مرهون یک تلاش و تدبیر جمعی طولانی است. اگر انجمن جامعه‌شناسی ایران امروز در موقعیتی است که می‌تواند به عنوان انجمن علمی برتر معرفی شود، باید از بنیان‌گذاران، اعضای هیأت مدیره و روسای انجمن در دوره‌های قبل، مدیران و دبیران گروه‌های تخصصی، مدیران و اعضای دفاتر استانی سپاسگزاری شود. همت بلند، تدبیر نیکو و تلاش صادقانه و داوطلبانه آنان انجمن جامعه‌شناسی را در موقعیت کنونی قرار داده است. همچنین علاقه، همدلی و همراهی تک‌تک اعضای انجمن و نیز علاقمندان غیر عضو، همواره بزرگ‌ترین پشتوانه معنوی انجمن محسوب می‌شده است.

3. انجمن‌های علمی مستقل، به خصوص در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، کمتر مورد پسند و توجه دولت‌ها قرار می‌گیرند. خصلت انتقادی علم به ویژه در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی و در هم تنیدگی دانش و ارزش در این رشته‌ها باعث می‌شود تا فعالیت‌های عالمان و پژوهشگران و صاحبنظران علوم انسانی و اجتماعی، صاحبان قدرت را خوش نیاید. این پدیده‌ای جهانی است که در کشورهایی که سنت‌های قوی دموکرانیک ندارند، تشدید می‌شود. با توجه به این امر، اقدام معاونت پژوهشی وزارت علوم و به ویژه مدیران بخش مربوط به انجمن‌های علمی، در انتخاب انجمن جامعه‌شناسی ایران، قابل تقدیر است. قدردانی از این جهت که در مراسم بزرگداشت هفته پژوهش، به معرفی انجمن‌های علمی برتر هم پرداختند و به این ترتیب، بر اهمیت نقش این انجمن‌ها تاکید کردند؛ و هم از این رو که در انتخاب انجمن‌ها بر اساس معیار کیفیت و میزان فعالیت‌های علمی عمل کردند و نه ملاحظات دیگر.

4. در نظر گرفتن صرف ملاحظات علمی و حرفه‌ای در انتخاب برترین‌های علمی و پژوهشی (چه افراد حقیقی باشند و چه افراد حقوقی)، قبل از آنکه به منتخبان آبرو و اعتبار بدهد، به دستگاه‌ها و نهادهای مجری این برنامه‌ها اعتبار می‌بخشد؛ زیرا کسانی که خالصانه و عاشقانه دنبال فعالیت‌های علمی هستند، به واقع مصداق همان کلام ریمون آرون هستند که دنبال این امتیازها نیستند و اگر دادند رد نمی‌کنند ... . اگر این انتخاب‌ها با معیارهای درست علمی انجام شده و سایر ملاحظات در آن دخالت داده نشود، اعتبار و شایستگی دستگاه مجری برای این امر در نظر اهل علم تقویت می‌شود و واقعاً هم به رونق دانش کمک می‌کند. در غیر این صورت تشریفاتی خواهد شد که کارکرد موثری برای رونق دانش و فرزانگی نخواهد داشت.

5. اعطای لوح تقدیر از طرف وزارت علوم به انجمن جامعه‌شناسی، به عنوان یکی از انجمن‌های برتر، همراه با هیچ پاداش مادی و مالی برای انجمن نبوده است. شاید این انتظار که انجمن‌های برتر مورد تشویق و حمایت مالی بیشتری هم قرار گیرند تا با دست بازتری بتوانند به فعالیت‌های علمی‌شان ادامه دهند، انتظار بی‌جایی نباشد و امید است که برگزار کنندگان به این امر توجه داشته باشند. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که به خصوص انجمن‌های فعال در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، با موانع ساختاری برای تامین منابع مالی فعالیت‌هایشان مواجه هستند و به همین دلیل از معاونت پژوهشی وزارت علوم، به عنوان سازمان رسمی حامی این انجمن‌ها، انتظار حمایت بیشتری دارند.

6. همراه نبودن تشویق و حمایت مالی با دریافت عنوان انجمن برتر، باعث نمی‌شود تا آن را کم مقدار و بی‌فایده بدانیم. تثبیت بیشتر موقعیت انجمن جامعه‌شناسی، تقویت هویت جمعی و صنفی، تعلق خاطر بیشتر اعضای انجمن و تثبیت بیشتر موقعیت رشته جامعه‌شناسی، که در ابراز شادمانی اعضای انجمن و دانشجویان و همکاران دانشگاهی ما خود را نشان داد، همه می‌توانند کارکرد این رویداد باشند.

7. سخن آخر اینکه، درست است که دریافت عنوان انجمن برتر می‌تواند موجب مباهات مدیران و اعضای انجمن جامعه‌شناسی ایران و نیز اساتید و دانشجویان جامعه‌شناسی باشد؛ اما از این واقعیت نباید غافل شد که هم رشته جامعه‌شناسی و هم انجمن جامعه‌شناسی، به عنوان سازمان علمی- حرفه‌ای فراگیر آن، دارای کاستی‌ها و مشکلاتی هستند که لازم است به صورت انتقادی و درگفت‌وگوهایی آزاد و با مشارکت همه علاقمندان به رشته و انجمن، در محیطی پیراسته و اخلاقی و با زبانی صریح و استوار اما فاخر و متین درباره آنها بحث و گفت‌وگو شود و با همدلی و همراهی برای رفع آنها تلاش شود.

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران[*]

• < قبلی
• بعدی >