سید حسین سراج‌زاده*
پروفسور مایکل بورُوُی (Michael Burawoy)، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه برکلی آمریکا و نایب رئیس انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی، به دعوت انجمن جامعه‌شناسی ایران به مدت دو هفته (24 خرداد تا 6 تیرماه 1387) از کشور ما دیدار کرد. در جریان این بازدید، در جلساتی که با حضور وی و اعضای هیات مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد، دو انجمن بیشتر با یکدیگر آشنا شدند و راه‌های گسترش همکاری‌های علمی را مورد بررسی قرار دادند. به علاوه، او در این سفر چهار سخنرانی در تهران و سه سخنرانی در دفاتر استانی انجمن در دانشگاه‌های شیراز، اصفهان و بابلسر برگزار کرد. تردیدی نیست که این دیدارها ارتباط جامعه علمی ایران را با محافل علمی بین‌المللی تقویت می‌کند و به این ترتیب موجب شکوفایی بیشتر علمی (علوم اجتماعی) کشور می‌شود.

همچنین این دیدارها به نوعی به واقعی‌تر و عمیق‌تر شدن فهم دو طرف از یکدیگر کمک می‌کند و به خصوص طرف خارجی را با واقعیت‌های جامعه ایران آشناتر می‌سازد؛ به نحوی که تصویر مخدوش و معیوبی که معمولاً در منازعات سیاسی رسانه‌ای از طرف ایرانی ساخته شده، در طی این دیدارها می‌تواند اصلاح و تعدیل شود.

این اولین باری نبود که یک شخصیت علمی جهانی جامعه‌شناسی/ علوم اجتماعی با اعضای هیات مدیره انجمن جامعه‌شناسی و سایر استادان و پژوهشگران علوم اجتماعی ایران دیدار داشت و در محافل دانشگاهی سخنرانی می‌کرد. پیش‌تر تورن، هابرماس، کاستلز و ... هم به ایران آمده و دیدارها و گفتگوهایی با مدیران و فعالان انجمن داشته و سخنرانی‌هایی برای مخاطبان ایرانی ایراد کرده‌اند؛ اما به نظر می رسد که بازدید پوروفسور بوروی تفاوت‌هایی با دیدارهای سابق دارد و می‌تواند نقطه عطفی به حساب آید.

نخست اینکه بوروی بعد از عضویت انجمن جامعه‌شناسی ایران در انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی، بر اساس تمایل دو طرف برای گسترش همکاری‌های علمی دو انجمن و به دعوت رسمی انجمن جامعه‌شناسی ایران وارد ایران شد. به عبارت دیگر این سفر بر اساس یک هدف مشخص، یعنی توسعه ارتباطات علمی انجمن جامعه‌شناسی ایران با یک نهاد معتبر علمی بین‌المللی، برنامه‌ریزی شد و در نتیجه می‌تواند منجر به نتایج ملموسی در این زمینه شود.

دوم اینکه، مایکل بوروی علاوه بر اینکه یک شخصیت علمی معتبر در جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی است، نایب رئیس انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی در امر انجمن‌های ملی (National Associations) نیز بوده و ماموریت تعریف شده سازمانی او، توسعه روابط آن انجمن با انجمن‌های کشورهای مختلف است.

سوم اینکه، بوروی جامعه‌شناسی است که دیدگاه‌های انتقادی نسبت به نظام مسلط سرمایه‌داری و بازار داشته و هژمونی غرب صنعتی را در آثار و آرای خود به چالش می‌کشد. با چنین رویکردی او نسبت به هژمونی علمی غرب هم موضعی انتقادی دارد و ماموریت خود را در انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی، تقویت جایگاه کشورهای جنوب و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای بین این کشورها می‌داند. این موضوعی بود که در گفتگوها و سخنرانی‌های او در ایران، بارها توسط وی ابراز شد و مورد تاکید قرار گرفت. در همین راستا، او مدیریت کنفرانسی با عنوان "چالش‌های جامعه‌شناسی در جهانی نابرابر" (Challenges for Sociology in an Unequal World) را بر عهده دارد که قرار است در سال 2009 توسط انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی در کشور تایوان برگزار شود و موضوع اصلی آن، بررسی تجربه جامعه‌شناسی‌های ملی در کشورهای جنوب و توجه به ظرفیت‌های آنها و بررسی راه‌های همکاری‌های بین آن کشورها می‌باشد. این رویکرد بوروی باعث می‌شود تا انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی بستری مناسب برای رشد ارتباطات علمی بین‌المللی جامعه‌شناسان کشور ما و نماینده آنها، انجمن جامعه‌شناسی ایران، باشد.

سفر پروفسور بوروی از منظر سازمان‌دهی داخلی هم برای انجمن جامعه‌شناسی ایران می‌تواند قابل تامل و توجه باشد. این سفر نشان داد که با همت و تلاش بنیان‌گذاران و مدیران دوره‌های مختلف انجمن و نیز علاقمندی همکاران دانشگاهی ما به انجمن صنفی- علمی خودشان، و با حمایت و همکاری آنان، انجمن موقعیت تثبیت شده‌ای پیدا کرده است و ظرفیت بالایی برای اجرای برنامه‌های مشترک دارد. سنخنرانی‌های تهران پروفسور بوروی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و با همکاری و حمایت همکاران ما در این دو دانشکده و نیز مدیران و مسئولان آنها برگزار شد. همچنین همکاران ما در گروه جامعه‌شناسی شهر نیز برگزار کننده نشستی بودند که در آن بدآمدهای طبیعی در ایران (زلزله بم) و آمریکا (طوفان کاترینا) از منظری جامعه‌شناختی مورد بررسی قرار گرفت. مدیران پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم هم در یک نشست میزبان بوروی و مدیران انجمن بودند و با سخنرانی وی، "نقش انجمن‌های علمی در توسعه اجتماعی" را بررسی کردند. سفرهای مایکل بوروی به شهرهای شیراز، اصفهان و بابلسر و سخنرانی وی در آن دانشگاه‌ها هم با همکاری دفاتر انجمن در آن مناطق و حمایت مدیران آن دانشگاه‌ها برگزار شد. این همکاری‌ها شایسته قدردانی است و به نوبه خود از همه دوستان و همکارانی که در این زمینه تشریک مساعی داشتند، سپاسگزاری می‌کنم. در عین حال این همکاری‌ها و حمایت‌ها نشانه تثبیت و نهادینه شدن موقعیت انجمن جامعه‌شناسی ایران است؛ پدیده‌ای که مرهون تلاش و مدیریت مدیران سابق انجمن و علاقمندی همکاران ما به تقویت و پیشرفت انجمن علمی - صنفی خود می‌باشد.

امید است انجمن جامعه‌شناسی بتواند از موقعیت‌هایی که این سفر فراهم آورده به خوبی استفاده کند و ارتباطات علمی خود با نهادهای معتبر بین المللی را افزایش دهد. این امر بدون همکاری و حمایت اعضای انجمن و سایر همکاران و نیز مدیران نهادهای مسئول در آموزش عالی و سایر دستگاه های ذیربط امکان پذیر نخواهد بود.

* رئیس انجمن جامعه شناسی ایران

• < قبلی
• بعدی >